Morgunblaðið - 21.02.2001, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2001 33
TILEFNI þessarar
greinar er blaðagrein
sem Gunnar Örn Gunn-
arsson, fyrrverandi
kennari í Réttarholts-
skóla, skrifar og birtist í
Morgunblaðinu 14.
febrúar sl. Gunnar Örn
fer mikinn í grein sinni
og tiltekur ýmis atriði
úr kjarabaráttu kenn-
ara á liðnum árum sem
hann fullyrðir að undir-
ritaður hafi klúðrað.
Ekki veit ég hvort um
er að kenna þekkingar-
leysi eða hvort Gunnar
Örn kýs meðvitað að
fara rangt með öll þau
atriði sem hann tiltekur. Hér á eftir
mun ég leitast við að leiðrétta helstu
rangfærslur sem fram koma í grein-
inni.
Samningar 1997 –
eins dags verkfall
Í fyrsta lagi nefnir Gunnar Örn
kjarasamningagerð grunnskóla 1997
og eins dags verkfall í tengslum við
þann samning. Gunnar Örn segir orð-
rétt: „Verkfallið var varla hafið þegar
forysta kennara leggur fram lág-
markstilboð, í því fólst m.a. eftirgjöf á
umsömdum frídögum kennara.“ Í
þessari setningu felast tvær villur. Í
fyrsta lagi lagði forysta kennara ekki
fram tilboð eftir að verkfall hófst
heldur lagði ríkissáttasemjari fram
innanhússtillögu til lausnar deilunni
áður en verkfall hófst. Sú tillaga var
samþykkt af samninganefndum
beggja aðila sem grunnur að nýjum
kjarasamningi. Eins og vel flestir vita
er innanhússtillaga ríkissáttasemjara
ekki til umræðu né verður henni
breytt með gagntilboðum. Einungis
er um að velja að samþykkja hana
eða hafna. Hin rangfærslan er sú að í
samningunum 1997 var engin breyt-
ing gerð á vinnutíma kennara og þar
af leiðandi engin efirgjöf á frídögum.
Þetta geta menn séð með því einu að
kynna sér tillögu ríkissáttasemjara
og samninginn sjálfan.
„Álftanessamningarnir“
Í öðru lagi segir Gunnar Örn: „Í
kjölfar þessa samnings kom í ljós að
kennarar á Álftanesi sættu sig ekki
við þessa aumkunarverðu samninga
og fengu án mikillar fyrirhafnar um-
talsverðar kjarabætur. Álftanes-
samningarnir voru síðan notaðir sem
viðmiðun um allt land.“ Hér koma
tvær villur til viðbótar. Samningar
kennara í Bessastaðahreppi voru síð-
ur en svo auðveldir. Kennarar höfðu
sagt upp störfum tveimur mánuðum
áður en til verkfalls kom, nánar til-
tekið 29. ágúst, og var uppsagnar-
frestur þeirra framlengdur þar sem
hvorki gekk né rak í viðræðum kenn-
ara og sveitarstjórnar. Fulltrúar
kennara og sveitarstjórinn í Bessa-
staðahreppi óskuðu eftir því við und-
irritaðan að hann tæki þátt í að finna
lausn á deilunni og varð það niður-
staðan. Ég tel mig því vita nákvæm-
lega hvernig mál gengu fyrir sig og
hef að auki orð sveitarstjórans fyrir
því að málið var síður en svo einfalt
enda leystist það ekki fyrr en 19.
janúar árið eftir. Álftanessamningur-
inn varð aldrei fyrirmynd annarra
samninga sem sést best á því að eng-
inn samningur á landinu er líkur
þeim samningi sem þar var gerður.
Kynnisferð til Norðurlandanna
Að lokum nefnir Gunnar Örn ferð
sem undirritaður fór til Skandinavíu
með fulltrúum launanefndar sveitar-
félaga snemma árs 1997. Gunnar Örn
heldur því reyndar fram að sú ferð
hafi verið með fulltrúum úr mennta-
málaráðuneytinu (fimmta staðreynd-
arvillan) en það stafar e.t.v. af því að
hann hefur ekki áttað sig á að sveit-
arfélögin yfirtóku rekstur grunnskól-
ans 1996. Gunnar Örn
segir orðrétt: „Eiríkur
og félagar koma heim
sigri hrósandi og birta
töflur og gröf sem sýna
að íslenskir kennarar
kenna jafnmarga tíma
og nágrannar okkar og
jafnvel fleiri.“ Eftir
þessa ferð var gefinn út
bæklingur með upplýs-
ingum um launakjör og
vinnutíma kennara í
Noregi Danmörku og
Svíþjóð. Þessum bækl-
ingi var dreift í skóla og
víðar. Í bæklingnum
kemur t.d. fram að há-
markskennsla kennara
í Noregi er 25 tímar á viku eða 950
tímar á ári. Hámarkskennsla á Ís-
landi er hins vegar 28 tímar á viku
eða 980 á ári. Gunnar Örn hefur
greinilega ekki lært að þegar lesið er
úr svona samanburði er nauðsynlegt
að kynna sér forsendurnar sem koma
fram í bæklingnum en þær eru að
kennslustund hjá norskum kennara
er 45 mínútur og kennsluvikur 38
meðan kennslustundin er 40 mínútur
á Íslandi og kennsluvikur 35. Það
þarf því ekki nema meðalgreind til að
sjá að á þessum tíma kennir norskur
kennari 1069 kennslustundir (40 mín)
á meðan íslenskur kennari kennir
980. Eftir að vinnutímaákvæði samn-
ingsins sem undirritaður var 9. janú-
ar sl. taka gildi verða kennslustundir
á ári 1036 hjá íslenskumm kennurum
eða 33 tímum færri en hjá þeim
norsku. Þessi bæklingur er enn til og
staðreyndirnar sem þar er að finna
tala sínu máli.
Hefur forystan ítrekað
samið af sér?
Hvort forystan hefur hins vegar
ítrekað samið af sér er sjálfsagt
matsatriði en staðreyndirnar eru
hins vegar þessar. Þegar núgildandi
samningur rennur út árið 2004 munu
meðalgrunnlaun kennara hafa hækk-
að úr 86.470 í a.m.k. 210.000 frá árinu
1995 eða um nálægt 143%. Miðað við
þróun verðlags frá 1995 og horfur
næstu ára má búast við að verðbólga
frá 1995 til loka samningstíma árið
2004 verði um 36%. Þannig munu
grunnlaun hækka um 78% umfram
vísitölu á þessu 9 ára tímabili. Um
11% af þessari hækkun eru til komin
vegna þess að yfirvinna hefur verið
færð inn í grunnlaun. Vinnuárið er
ennþá 1800 stundir. Hámarks-
kennsluskylda er 28 tímar en var 29
fyrir samninga 1995. Vinnudögum
hefur fjölgað um 13 á ári og verk-
stjórnarvald skólastjóra hefur verið
aukið. Hver og einn verður að dæma
fyrir sig um hvort þetta er ásættan-
legur árangur. Ég geri síður en svo
þá kröfu að félagsmenn sætti sig við
þennan árangur en hins vegar geri ég
þá kröfu til fólks að það fari rétt með
staðreyndir. Í þeim efnum á Gunnar
Örn Gunnarsson greinilega margt
ólært.
Þekkingarleysi
eða vísvitandi
rangfærslur?
Eiríkur
Jónsson
Höfundur er formaður
Kennarasambands Íslands.
Samningar
Ég geri síður en svo þá
kröfu að félagsmenn
sætti sig við þennan
árangur, segir Eiríkur
Jónsson, en hins vegar
geri ég þá kröfu til fólks
að það fari rétt með
staðreyndir.
KRISTJÁN G. Arn-
grímsson skrifar Við-
horf í Morgunblaðið
um „Fegurð Reykja-
víkur“. Þessi tveggja
dálka grein fjallar um
þrennt. Fyrst um
sögupersónur úr
skáldsögu eftir Kund-
era, og álit þeirra á
New York, síðan já-
kvætt álit höfundar á
flugvellinum í Vatns-
mýrinni, og síðast
mjög neikvætt álit á
tillögum sem margir
skipuleggjendur, þar
á meðal undirritaður,
hafa lagt fram um þróun höfuð-
borgarsvæðisins.
Dómar um það efni eru mjög yf-
irborðslegir og stórorðir og kem ég
að þeim síðar. Gaman er að reyna
að skilgreina þá sýn á umhverfi,
sem kemur fram í grein Kristjáns,
og mjög einkennilegar hugmyndir
hans um þróun borga og áhrif
skipuleggjenda á þá þróun.
Einni persónu Kundera finnst,
að fegurð New York hafi orðið til
óviljandi. „Hún varð til óháð mann-
legri hönnun, líkt og dropasteins-
hellir.“ Líkingin er falleg og Krist-
ján heldur augljóslega að hún sé
staðreynd.
En New York er ein þeirra
borga, sem mest hafa verið teikn-
aðar, skilgreindar og hannaðar í
mannkynssögunni, og er almennt
álitin evrópskust bandarískra
borga ásamt Chicago og San
Francisco.
Kristján er augljós-
lega mjög á móti
„ströngu skipulagi,
samkvæmt fyrirfram-
gefinni fagurfræði“,
sem þó gæti verið
skilgreining á New
York sem hann dáir
svo mjög. Borgin, þ.e.
Manhattan, er reglu-
legt gatnanet um 20
km langt og 4 km
breitt sem myndar
mjög skýra heildar-
sýn. Reykjavíkur-
svæðið „með kannski
svolítið óhugsuðum
vexti í kringum árin“
er síðan, að mér skilst, hliðstæða
við New York í huga höfundar.
Varla er þó unnt að hugsa sér
meiri andstæður. Höfuðborgin
okkar er þrauthugsuð í smáatrið-
um, er án skýrrar heildarsýnar.
Óþarft er að ræða um skoðanir
Kristjáns á Vatnsmýrarflugvelli,
sem flestar hafa þegar komið fram
áður, nema lítilsháttar sögulegt
krydd, og í framhaldi af því það
viðhorf að völlurinn sé „söguleg
menningarverðmæti“. Hef ég ekki
heyrt þennan áður, enda djörf
staðhæfing og mjög óvenjuleg
skoðun. Henni fylgir skemmtilest-
ur um fegurð, sem ég ráðlegg les-
endum, hafi þeir ekki hent blaðinu.
Sýn hans á gerð borgar er
áhugaverðari og rökfærslan fyrir
henni mjög sérstök. Úr því að NY
er falleg óviljandi, þá er Reykjavík
kannski falleg óvart! „Það er nefni-
lega allsendis óvíst að borgarplön-
urum og arkitektum tækist eitt-
hvað betur upp.“ Mundi ég
ráðleggja Kristjáni að fara sínu
næstu sólarferð til borgar sem
raunverulega hefur vaxið óvart, því
þar er úr mörgu að velja. Auðvelt
er að komast til Brussel, Aþenu
eða Beirút, Kaíró eða Lagos, eða til
hvaða borgar í Bandaríkjunum
sem er, á stærð við Reykjavík, sem
allar eru með laglegustu kringlur,
sem gaman er að koma í. Þar er
sko fólk og iðandi mannlíf. Gæti
Kristján skoðað söguleg menning-
arverðmæti á flugvöllum í leiðinni.
Væri það sparnaður á rútufargjaldi
til að „spóka sig í útspekúleruðum
miðbæ með torgum í endurreisn-
arstíl og tilgerðarlegum arkitek-
úr.“
Er ég hreykinn af því að Krist-
ján skuli hafa valið Bryggjuhverfið
sem dæmi um slíkt; þar eð ég er
einn af höfundum þess. Það getur
þá ekki verið svo slæmt.
Meira um fegurð
Reykjavíkur
Björn Ólafs
Umhverfi
New York er ein þeirra
borga, segir Björn
Ólafs, sem mest hafa
verið teiknaðar, skil-
greindar og hannaðar í
mannkynssögunni.
Höfundur er arkitekt.