Morgunblaðið - 26.10.2001, Blaðsíða 38

LISTIR
38 FÖSTUDAGUR 26. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
E
inhvernveginn finnst
manni að það sé
ólíklegt að menn á
borð við Osama bin
Laden hafi mikinn
húmor fyrir sjálfum sér. Og eng-
ar líkur á að svona menn kunni
að meta það þegar örlögin koma
fram við þá af þeirri kaldhæðni
sem enginn nema þau geta gripið
til.
Af þeim myndum sem maður
hefur séð af bin Laden og komp-
aníinu sem hann er í má ráða að
þarna fari maður – og menn –
sem tekur sjálfan sig ekki bara
grafalvarlega, heldur líka mjög
hátíðlega. Þessi týpa sem er með
hring á litla fingri og heldur að
það sé kúl.
Það er eins og standi skrifað á
ennið á þeim
– við erum
mikilvægir
menn, við er-
um stór-
menni, það
sem við erum
að gera er mikilvægt og krefst
ýtrustu yfirvegunar og mikilla
gáfna. Svona menn hafa aldrei
mikinn húmor. Reyndar þarf
sennilega alveg sérstaklega
háþróað húmorsleysi til að geta
verið svona.
Og úr því farið er að tala um
myndirnar sem maður hefur séð
af þessu sjálfkrýnda mikilmenni
þá má líka af þeim ráða að stór-
mennið velti sér ekki bara upp úr
eigin andlegum yfirburðum, held-
ur lekur af honum einhver karl-
mennskurembingur, líkt og af
táningsstrák sem er nýbúinn að
fá ló á efri vörina.
Þess vegna eru litlar líkur á að
Osama bin Laden kunni að meta
þá kaldhæðni örlaganna að með
verkum sínum hefur honum lík-
lega tekist að svipta hryðjuverka-
starfsemi allri þeirri litlu við-
urkenningu sem hún naut meðal
afmarkaðra hópa í heiminum.
Þau tíðindi sem nýlega bárust
frá Írlandi, um að Írski lýðveld-
isherinn hefði ákveðið að hefja af-
vopnun og taka þannig frum-
kvæðið í friðarumleitunum á
Norður-Írlandi, eru til marks um
að hryðjuverkastarfsemi hefur
glatað allri viðurkenningu –
meira að segja meðal hryðju-
verkamannanna sjálfra.
Það er ekki nóg með að hryðju-
verkamenn á Írlandi hafi glatað
allri fótfestu, varla höfðu frétt-
irnar fyrr borist um heiminn en
fram komu kröfur á hendur sam-
tökum aðskilnaðarsinna á Spáni,
ETA – sem löngum hafa litið
mikið upp til þeirra þarna á Ír-
landi – um að hryðjuverkamenn í
röðum þeirra legðu niður vopn.
Og það virðist meira að segja
sem áhrifanna gæti í Miðaust-
urlöndum, þar sem sumir leiðtog-
ar tala nú ekki um annað en að
forðast vopnabeitingu (nema nú-
verandi forsætisráðherra Ísraels,
en það er nú eiginlega eins og
hann sé að ganga af göflunum).
Því hefur verið haldið fram að
Osama bin Laden hafi alls ekki
reiknað með því að viðbrögð
heimsins við hryðjuverkunum í
Bandaríkjunum 11. september
yrðu á þá lund sem raun ber
vitni. Kannski eitthvað til í því –
þótt auðvitað séu þetta bara get-
gátur – og einhvernveginn þykir
manni ólíklegt að fyrir honum
hafi vakað að gera hryðjuverka-
starfsemi svo fullkomlega ófína
að jafnvel sannfærðustu og harð-
svíruðustu praktíserendur henn-
ar snúi sér í ofboði að öðru.
Nei, einhvernveginn finnst
manni ólíklegt að menn eins og
bin Laden kunni að meta það að
örlögin leiki sér svona kaldhæðn-
islega að þeim.
Sá maður sem hvað mest hefur
stúderað hverskyns hryðjuverka-
starfsemi í heiminum er Paul
Wilkinson, prófessor við St. And-
rews-háskóla í Skotlandi. Bækur
hans, eins og til dæmis Terrorism
and the Liberal State (Hryðju-
verk og frjáls ríki), eru líklega
lesning sem á við nú á tímum.
Eitt af því sem Wilkinson hef-
ur bent á er að sagan sýni að
hryðjuverkastarfsemi hafi yf-
irleitt ekki þau áhrif sem henni
sé ætlað að hafa – það er að segja
að vekja svo ofboðslegan ótta hjá
fólki að samfélagið breytist í
grundvallaratriðum, og verði
meira eins og hryðjuverkamenn-
irnir vilja hafa það. Hið pólitíska
markmið með hryðjuverkum ná-
ist þannig í raun aldrei.
Eitt af því sem hryðjuverka-
menn gangi út frá sé að fólk sem
finnist lífi sínu og limum ógnað sé
á endanum reiðubúið til að snúa
baki við sannfæringu sinni og
grundvallarskoðunum til þess
eins að fá að halda lífi. Þess
vegna sé hægt að snúa fólki með
ógnunum. En, segir Wilkinson,
það er alls ekki víst að þetta sé
rétt, þótt hryðjuverkamenn vilji
trúa þessu.
Sennilega hafa þeir bin Laden
og félagar ætlað að sýna þjóðum
heims fram á að það væri hægt
að knésetja sjálfan djöfulinn –
það er að segja Bandaríkin – og
svo hafa þeir verið vissir um að
nú myndu allir sem hingað til
hefðu þögulir og bitrir burðast
með horn í síðu Bandaríkjanna
fegnir grípa tækifærið og rísa
upp gegn þessum djöfli. Þannig
hafa þeir séð sjálfa sig sem frels-
ara undirokaðra manna um allan
heim.
Það er engin lygi að sjálfs-
blekkingin getur verið ótrúlega
öflug.
En sjálfskipuðu stórmennin í
al-Qaeda samtökunum feiluðu á
því, að þótt þeir sjálfir sæju verk
sín sem árás á Bandaríkin – hinn
mikla óvin – þá hafa eiginlega all-
ir aðrir litið á þessi verk þeirra
sem morð á saklausu fólki, alls-
endis óháð því í hvaða landi
hryðjuverkin voru framin. Og
það er rangt að myrða fólk. Sú
sannfæring hefur ekki rótast,
sama hvað allri ógn líður – ef eitt-
hvað er hefur henni vaxið fiskur
um hrygg.
Með þessum hætti hafa bin
Laden og félagar í rauninni af-
hjúpað hryðjuverk og sýnt fram á
hvað þau í raun og veru eru:
morð á saklausu fólki. Þeir hafa
óvart tekið burtu pótemkíntjöldin
sem sýndu hryðjuverk í ljóma
einhverrar hugsjónabaráttu, sem
nauðsynlega og umfram allt við-
urkennda aðferð til að bæta
heiminn.
Kaldhæðni
örlaganna
Það er ólíklegt að fyrir bin Laden hafi
vakað að gera hryðjuverkastarfsemi svo
fullkomlega ófína að jafnvel sannfærð-
ustu og harðsvíruðustu praktíserendur
hennar snúi sér í ofboði að öðru.
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
kga@mbl.is
ARNDÍS Halla Ásgeirs-
dóttir syngur hlutverk
Næturdrottningarinnar í
Töfraflautunni í sýning-
um Íslensku óperunnar
um helgina. Arndís Halla
starfar við óperusöng í
Berlín, þar sem hún er
meðal annars að syngja
hlutverk Næturdrottn-
ingarinnar, en gat hliðrað
verkefnum sínum til að
geta þekkst boð um að
syngja hér sem gesta-
söngvari. „Ég verð nú
samt að drífa mig út
strax á mánudaginn, því
ég þarf að vera komin á
æfingu á mánudags-
kvöld.“
Arndísi Höllu líst vel á uppfærslu
Töfraflautunnar. „Mér finnst sýning-
in mjög söngvaravæn. Maður getur
staðið og sungið án þess að vera ein-
hver með læti. Búningarnir eru líka
mjög fallegir. Leikmyndin hefði mátt
vera fjölbreyttari. En þetta er mjög
falleg uppsetning og ævintýraleg.“
Þetta er frumraun Arndísar Höllu í
Íslensku óperunni. Hún er þó ekki
alls ókunnug Ólafi Kjartani Sigurð-
arsyni og Hönnu Dóru Sturludóttur
sem bæði eru í aðalhlutverkum í sýn-
ingunni. „Við Ólafur Kjartan vorum
saman í skóla og sungum mikið sam-
an, þar á meðal dúett-
inn sem hann syngur í
þessari óperu með
Papagenu. Við Hanna
Dóra höfum sungið
mikið saman og haldið
saman tónleika.“
Langar að syngja
Luciu og Víólettu
Arndís Halla er
mjög hrifin af íslensku
næturdrottningunni.
„Búningurinn er
íburðarmikill og alveg
æðislegur, en hún er
vond: – „Næturdrottn-
ingin mín úti er mann-
legri, en þar er upp-
færslan heldur ekki
eins mikið ævintýri. Í fyrri aríunni
hér er hún í slæmu skapi þegar hún er
að reyna að fá Tamino til að gera það
sem hún vill. Í seinni aríunni kemur
svartnættið í sálinni alveg í ljós; hún
er mjög vond.“ Kóloratúrsöngur eins
og í þessu hlutverki er sérgrein Arn-
dísar Höllu, en hún syngur þó jöfnum
höndum lýrísk hlutverk. Í kóloratúrn-
um á hún sér draumahlutverk en það
er Lucia di Lammermoor. „Ég hefði
líka gaman af að syngja meira eftir
Rossini. Mig langar líka til að syngja
Víólettu í La Traviata en það er nú
kannski of snemmt ennþá.“
Næturdrottning í
tveimur löndum
Arndís Halla
Ásgeirsdóttir
ÚTSKRIFTARÁRGANGUR leik-
listardeildar Listaháskóla Íslands
frumsýnir í nemendaleikhúsinu við
Sölvhólsgötu Túskildingsóperuna
eftir Bertolt Brecht og Kurt Weil í
kvöld, föstudagskvöld, kl. 20.
Þorsteinn Þorsteinsson íslensk-
aði verkið og Þorsteinn Gylfason
söngvana. Verkið er ekki hefð-
bundin ópera heldur einskonar
skopstæling á óperu og fjallar í
stuttu máli um glæpamanninn
Makka hníf og leynilegt ástarsam-
band hans við Polly, dóttur hr.
Peachums, góðhjartaðasta manns
borgarinnar.
Aðstandendur sýningarinnar eru
Ívar Örn Sverrisson, Vigdís Hrefna
Pálsdóttir, Ólafur Egill Egilsson,
Unnur Ösp Stefánsdóttir, Gísli Pét-
ur Hinriksson, Brynja Valdís Gísla-
dóttir, Tinna Hrafnsdóttir og Arn-
björg Hlíf Valsdóttir. Leikstjóri er
Viðar Eggertsson.
Tónlistarmenn eru nemendur ný-
stofnaðrar tónlistardeildar LHÍ og
tónlistarstjóri er Tryggvi Baldvins-
son. Leikmynda- og búningahöf-
undar eru þau Filippía I. Elísdóttir
og Vytautas Narbutas. Ljósahönn-
un og tæknistjórn eru í höndum Eg-
ils Ingibergssonar.
Næstu sýningar eru á sunnudag,
fimmtudag, föstudag og laugardag.
Morgunblaðið/Golli
Unnur Ösp Stefánsdóttir og Arnbjörg Hlín Valsdóttir í hlutverkum sínum. Í bakgrunni sér í Ívar Örn Sverrisson.
Nemenda-
leikhúsið sýn-
ir Túskild-
ingsóperuna
STOPPARD var einhvern tímann
spurður um störf sín sem leiklistar-
gagnrýnandi, sem hann gegndi áður
en hann sló í gegn sem leikskáld.
Hann svaraði: „Ég hafði aldrei sið-
ferðisþrek til að rakka niður vini
mína. Eða réttara sagt: Ég hafði sið-
ferðisþrek til að rakka aldrei niður
vini mína.“ Síðar skrifaði hann Hinn
eina sanna, skopstælingu á hefð-
bundnum sakamálaleikritum þar
sem siðferðisbrestir leiklistargagn-
rýnenda eru eitt helsta hreyfiaflið.
Sjálfsagt er þetta tilviljun, en það er
þá skemmtileg tilviljun.
Hinn eini sanni er langmest leikna
verk Stoppards hér á landi, enda
þakklátt verk að fást við, fyndið og
snjallt og kallar á afgerandi leikstíl
sem við fyrstu sýn er ekkert annað
en hefðbundinn ofleikur sem þorri
leikara hefur á valdi sínu og nýtur
þess að velta sér upp úr. Málið er nú
samt ekki alveg svona einfalt. Leik-
stíllinn þarf að taka mið af klisjunni
um yfirdramatískan leikstíl sem allir
tengja strax við sviðsetningar á
Agötu Christie og öðrum af sama
sauðahúsi. Til að leikstíllinn virki
þurfa persónurnar aukinheldur að
hafa innistæðu fyrir ýkjunum,
grunnurinn þarf að vera traustur svo
skoptstælingin standist.
Svo má heldur ekki gleyma því að
gagnrýnendurnir tveir sem dragast
inn í atburðarás verksins sem þeir
eiga að fjalla um eru í öðrum stíl.
Texti þeirra samanstendur af ein-
línubröndurum og grínið hvílir á
tímasetningu og raunsæislegri með-
ferð textans sem er í þeim vitsmuna-
lega stíl sem einkennir flest önnur
verk höfundarins og þykir sumum
nokkuð harður undir tönn.
Bjarni Guðmarsson hefur greini-
lega fullkominn skilning á þörfum
verksins og skilar góðu verki. Ýktur
og stílfærður sakamálaleikstíllinn
var vel útfærður og aldrei innistæðu-
laus hjá vel skipuðum leikhópnum.
Aðal sýningarinnar er samleikurinn
og því erfitt og ástæðulaust að draga
einstaka leikara fram til að hrósa
þeim. Kannski hefði verið hægt að
kreista fram meira skop með því að
láta stílinn þróast og þokast nær fá-
ránleikanum samhliða því að at-
burðarásin segir skilið við rökvísi
heimsins. Gagnrýnendurnir voru
ekki alveg eins öruggir á sínum stíl,
en áttu þó sterk og fyndin augnablik,
sérstaklega eftir að þeir hafa horfið
inn í glæpaleikritið. Þessir aðfinnslu-
punktar eru samt smáatriði hjá
þeirri staðreynd að sýningin heppn-
ast í grundvallaratriðum, sem er alls
ekki sjálfgefið með þetta verk. Þá er
leikmynd Frosta Friðrikssonar bæði
falleg og rétt.
Sýning Leikfélags Kópavogs er
vel leikin og stýrt af styrkri hendi.
Metnaður og vandvirkni er eitt
helsta höfundareinkenni félagsins og
það fer ekki á milli mála hér og sést á
öllum þáttum sýningarinnar.
Enginn má yfirgefa húsið
LEIKLIST
L e i k f é l a g K ó p a v o g s
Höfundur: Tom Stoppard. Þýðandi:
Guðjón Ólafsson. Leikstjóri: Bjarni
Guðmarsson. Leikmynd: Frosti
Friðriksson. Leikendur: Ágústa
Sigrún Ágústsdóttir, Ástþór
Ágústsson, Birgitta Birgisdóttir,
Einar Þór Samúelsson, Frosti Frið-
riksson, Guðmundur L. Þorvalds-
son, Helgi Róbert Þórisson, Huld
Óskarsdóttir og Júlíus Freyr Theo-
dórsson. Félagsheimili Kópavogs
laugardaginn 21. október.
HINN EINI SANNI
Þorgeir Tryggvason