Morgunblaðið - 28.12.2001, Blaðsíða 56

UMRÆÐAN
56 FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MENNTASKÓLINN Í KÓPAVOGI
sér um allt bóklegt nám í tengslum við förðunarnámið.
Kennt er fjögur kvöld i viku frá kl. 17.20 til 21.45.
Námið fæst einnig metið til áframhaldandi náms
á öðrum brautum skólans.
Upplýsingar veitir kennslustjóri bóknáms
í síma 594 4000 á skrifstofutíma
milli kl. 9.00 og 15.00.
Við
tengjumst
Í KAFLA með þess-
ari yfirskrift í bók Arn-
órs Hannibalssonar
„Moskvulínan“ gagn-
rýnir höfundur Halldór
Kiljan Laxness harka-
lega, m.a. fyrir að hafa
tekið upp hanskann fyr-
ir þessa tvo menn sem
dæmdir voru til dauða
9. apríl 1927 (ekki 1921
eins og A.H. segir) fyrir
morð á tveim mönnum í
Baintree, Mass. í apríl
1920. Þar segir: „Allt
væri þetta gott og göf-
ugt, ef ekki hefði viljað
svo til, að báðir voru
sekir. …Sacco skaut þá til bana gjald-
kera og húsvörð … Vanzetti tók á sig
jafna sök og Sacco.“ Ég er einn þeirra
sem telja sig hafa lesið nógu mikið
um þetta mál til að sannfærast um að
líflát þessara tveggja manna hafi ver-
ið hryllilegt réttarmorð, eins og
reyndar fleiri aftökur í bandarískri
réttarsögu. Má þar nefna Joe Hill
hinn sænska sem frægur baráttu-
söngur vinstrisinnaðra manna var
ortur um og er oft og víða sunginn, og
Haymarket-morðingjana svonefndu
sem hlutu dauðadóm og voru líflátnir
seint á nítjándu öld. Voru þeir fjórir
sakborninganna sem hlutu dauða-
dóm nokkrum árum eftir líflát sitt
sýknaðir af öllum sakargiftum, ekki
vegna nýrra gagna, heldur þess að
kviðdómurinn hefði verið „packed“,
sakargiftir upplognar og sakborning-
ar „framed“, svo notuð séu þau orð
sem Kanar hafa um slíkan verknað.
Margir eru þeir sem ekki eru jafn-
vissir um sök þessara tveggja fátæku
manna og Arnór Hannibalsson. Hag-
erups leksikon (Kaupmannah. 1952,
8. bd., bls. 643) hefur þetta um málið
að segja:
„Sacco og Vanzetti … sakaðir um
morð sem framið var í Baintree,
Mass. 1920. Líflátnir 20/8 1927, þótt
annar maður (Madeiro), hafi árið
1925 játað á sig morðin.
Málið vakti víðtæk mót-
mæli í Ameríku og Evr-
ópu vegna þess að dóm-
urinn byggðist á
stéttahatri en ekki sekt
mannanna tveggja.“
Encyclopedia Britan-
nica, útg. 1965, 19. bd.,
bls. 795: „… Morðrann-
sókn í Massachusetts
sem tók sjö ár, 1920–27,
og lauk með aftöku
hinna ákærðu, Nicola
Sacco og Bartolomeo
Vanzetti … Margir
töldu að málsrannsókn-
inni hefði verið áfátt
(„less than fair“) og að sakborningar
hefðu verið dæmdir fyrir róttækar
anarkískar skoðanir sínar fremur en
glæpinn sem þeir voru ákærðir fyrir.
Hinn 18. nóvember 1925 játaði maður
að nafni Celestino Madeiros, sem þá
lá undir dómi fyrir morð, að hann
hefði átt hlutdeild í glæpnum ásamt
Joe Morelli-klíkunni.
Hæstiréttur ríkisins neitaði að
hrinda dómnum, enda var það á þeim
tíma rannsóknardómarinn sem úr-
skurðaði hvort mál sem hann hafði
dæmt skyldi endurupptekið á grund-
velli nýrra gagna.
…Holskeflur mótmæla risu á fund-
um um víða veröld. … Sacco-Van-
zetti-mótmælin héldu áfram, og
löngu síðar, í apríl 1959, hlýddi þing-
nefnd í Boston í heilan dag á mál-
flutning um tillögu frá repúblíkanan-
um Alexander J. Cella, að
ríkisstjóranum yrði falið að veita aft-
urvirka náðun. Nefndin og þingið
neituðu að stíga slíkt skref. Á fund-
inum voru lögð fram gögn, bæði bréf-
leg og með öðrum hætti, sem gáfu til
kynna að Morelli og klíka hans væru
sökudólgarnir. Öll málsskjölin hafa
verið varðveitt á prenti ásamt for-
mála rituðum af forystusveit lögfræð-
inga þjóðarinnar.“
Árið 1928 kom út skáldsagan
Sacco &
Vanzetti
Gissur Ó. Erlingsson
ER STAÐA sjó-
mannsins að breytast?
Er ekki of mikil nei-
kvæð umræða um
sjávarútveginn? Hefur
fólk jafnmikinn áhuga
og áður á að starfa við
greinina?
Undanfarna mánuði
hefur verið mikil um-
ræða um brottkast á
afla. Sú umræða ein-
kennist af miklum al-
hæfingum, rang-
færslum og ásökunum
í allar áttir. Menn gefa
út yfirlýsingar og
segja: Ég hendi fyrir
borð en hinir gera það líka. Ég
bendi á að væru þrír menn í sama
plássi spurðir álits á umfangi brott-
kasts fengjust að öllum líkindum
þrjú mismunandi svör.
Alla tíð hafa verið og alla tíð
munu verða óhöpp varðandi veiðar.
Ýmislegt getur orðið þess valdandi
að afli verður óhæfur til vinnslu,
hann skemmist í móttöku, t.d.
vegna bilana, fiskur getur verið sel-
bitinn, menn geta neyðst til að
sleppa niður úr nót. Hér er ekki um
eiginlegt brottkast að ræða heldur
getur svona nokkuð alltaf komið
fyrir og er illmögulegt að sjá fyrir.
Brottkast er það þegar fullkom-
lega nýtanlegum fiski er kastað
fyrir borð vísvitandi. Ýmist vegna
kvótaleysis eða vegna þess að fisk-
urinn er smár og verð-
lítill og ekki þess
verður að eyða kvóta
í.
Brottkast er nær
ómögulegt að sanna
eða reikna út umfang
þess, hins vegar er
hægt að draga vissar
ályktanir með því að
bera saman afla skipa
sem veiða á sama stað
á sama tíma.
Brottkast er ólög-
legt, því mótmælir
enginn. Umfang þess?
Um það eru deildar
meiningar. Víðast
hvar er það ekki stundað. Það eru
svörtu sauðirnir sem nást, sem
verja sig á barnalegan hátt með al-
hæfingum um að „þetta geri allir“ .
Með þessu sverta þeir sjómanna-
stéttina og draga hana niður í svað-
ið með sér.
Staðreyndin er sú að víðast hvar
er umgengnin um miðin til fyrir-
myndar og það er hart að örfáir
menn skuli koma fram með ósannar
fullyrðingar sem eru blásnar upp í
fjölmiðlum og teknar sem sannindi.
En árásir á sjómenn ríða ekki við
einteyming, eins og alþjóð veit fá
þeir svokallaðan sjómannaafslátt.
Hann er hluti af launakjörum sjó-
manna, greiðslur sem ríkið greiðir
fyrir útgerðarmenn en ekki séstök
skattfríðindi þó að svo megi virð-
Hetjur hafsins eða
ótíndir glæpamenn?
Jón Pétursson
Sérblað alla
sunnudag