Morgunblaðið - 28.12.2001, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 2001 43
Á ÞESSU ári hefur toll-gæslan á Keflavíkurflug-velli stöðvað átta erlendsvokölluð burðardýr en
eitt náðist á Reykjavíkurflugvelli.
Burðardýr eru fengin til að koma
fíkniefnum til landsins fyrir aðra, yf-
irleitt gegn vænni greiðslu. Burðar-
dýrin níu voru samtals með tæplega
90.000 e-töflur, 17,5 kíló af hassi, 43
grömm af kókaíni og 72 grömm af
amfetamíni. Fíkniefnin voru ýmist
innvortis, innanklæða eða í farangri.
Meirihlutinn af e-töflunum var þó
ekki ætlaður til sölu hér á landi því
tveir menn sem voru samtals með
tæplega 82.000 e-töflur voru báðir á
leið til Bandaríkjanna þegar þeir
voru stöðvaðir á Keflavíkurflugvelli.
Tæplega 4.200 e-töflur áttu á hinn
bóginn að fara á markað hér á landi.
Aðspurður segir Ásgeir Karlsson,
aðstoðaryfirlögregluþjónn og yfir-
maður fíkniefnadeildar lögreglunn-
ar í Reykjavík, að menn hafi helst
látið sér detta í hug að ástæðan fyrir
auknum fjölda burðardýra sé sú að í
kjölfar þess að komið var upp um
stór smyglmál hafi fíkniefnasalar
ekki haft aðrar leiðir til að smygla
fíkniefnum inn í landið. Á meðan
þeir reyna að koma á nýrri smygl-
leið sé notast við burðardýrin.
Ásgeir tekur þó fram að yfirleitt
sé lítið vitað um burðardýrin og sá
möguleiki sé vissulega fyrir hendi að
maður sem segist vera burðardýr sé
í raun höfuðpaurinn í málinu.
Erfitt að hafa uppi
á eigendunum
Yfirleitt eru þeir nefndir burðar-
dýr sem taka að sér að flytja fíkni-
efni til landsins gegn þóknun frá
eiganda fíkniefnanna. Þrátt fyrir að
óvenju mörg burðardýr hafi lent í
klónum á tollgæslu og lögreglu hef-
ur eftirgrennslan eftir eigendunum
ekki borið árangur.
„Það hefur verið áberandi upp á
síðkastið að menn hafa, einhverra
hluta vegna, ekki verið tilbúnir til að
vinna með lögreglu,“ segir Ásgeir.
Svo virðist sem það sé hluti af samn-
ingnum við burðardýrin að þau taki
sökina eingöngu á sig sjálf ef þau
nást. Þá segir Ásgeir að líklega sé
burðardýrunum lofað greiðslum á
meðan viðkomandi situr í fangelsi
gegn því að ljóstra ekki upp um eig-
anda efnanna.
„Setjum okkur í spor burðardýra
sem fyrir tilviljun eru gripin með
fíkniefni. Segjum svo að viðkomandi
ákveði að segja frá því hver eigi efn-
in. Hann bendir þá á ákveðinn mann
sem neitar aðild og segist hvorki
þekkja haus né sporð á burðardýr-
inu. Þá stendur einfaldlega orð gegn
orði og yfirleitt eru sáralitlir mögu-
leikar á að staðfesta orð burðardýrs-
ins. Það eina sem hefur gerst er að
burðardýrið er búið að skapa sér
óvild þess sem átti að fá fíkniefnin
sem getur bitnað á því síðar. Menn
taka yfirleitt þann kostinn að stein-
þegja og eiga þar með von á bónus
fyrir vikið,“ segir Ásgeir.
Samvinna við burðar-
dýrið nauðsynleg
Sumir bera því við að eiga von á
hefndaraðgerðum leysi þeir frá
skjóðunni en Ásgeir tekur slíkum
sögum með ákveðnum fyrirvara eins
og öðru í framburði þeirra sem
verða uppvísir að fíkniefnasmygli.
Aðspurður segir Ásgeir að ekki
komi til greina að láta burðardýrin
halda áfram í gegnum tollhliðin og
freista þess að ná viðtakanda fíkni-
efnanna nema í samráði við burð-
ardýrið.
„Við tökum aldrei þá áhættu að
hleypa fíkniefnum í gegn nema við
getum tryggt það 100 prósent að við
missum ekki af þeim. Enginn gæti
sætt sig við þá ákvörðun að hafa
sleppt burðardýri í gegn en missa
svo af fíkniefnunum,“ segir Ásgeir.
Lögregla hafi þá engin sönnunar-
gögn í höndunum og málið sé því
ónýtt.
Í fyrra gekk í gildi breyting á
hegningarlögum og má nú milda
refsingu þeirra sem skýra frá sam-
verkamönnum. Aðspurður segir Ás-
geir að þetta ákvæði hafi það gildi að
verði menn varir við að þeir sem
ljóstra upp um samverkamenn fái
vægari refsingu hljóti það að verða
til þess að fleiri sigli í kjölfarið. „Ef
menn sjá ávinning, þá er það hvetj-
andi, það er engin spurning,“ segir
Ásgeir.
Nýlega féll dómur yfir Íslendingi
sem flutti til landsins 1.333 e-töflur,
auk e-töfludufts, jafngildi 2.000 e-
taflna. Lögregla hvatti manninn til
að ljóstra upp um samverkamann
sinn og var honum jafnframt sagt að
ef hann gerði það myndi ákæruvald-
ið láta þess getið við dómarann og
láta koma fram að það væri vilji
ákæruvaldsins að hann fengi vægari
refsingu fyrir vikið.
Tók ekki afstöðu þegar til kom
Í dómnum kemur fram að lög-
regla gerði þetta, að því er virðist, í
samræmi við fyrirmæli/leiðbeining-
ar ríkissaksóknara.
Maðurinn greindi í framhaldinu
frá því að þekktur afbrotamaður,
sem hefur hlotið marga dóma fyrir
fíkniefnasmygl, hefði stungið upp á
innflutningnum og skipulagt hann
að mestu leyti. Lögregla tók þessar
upplýsingar trúanlegar en rannsókn
leiddi þó ekki til þess að maðurinn
yrði ákærður heldur var málið látið
niður falla.
Þegar til kom var fulltrúi ríkis-
saksóknara á hinn bóginn ófáanleg-
ur til þess að taka afstöðu til þess
hvort maðurinn ætti að njóta góðs af
því að hafa skýrt frá þætti annarra í
málinu „og var þó sérstaklega leitað
eftir því við sækjandann“, eins og
segir í dómnum. Virðist dómarinn,
vægast sagt, nokkuð undrandi á
þessari afstöðu ákæruvaldsins.
Þetta var borið undir Boga Nils-
son ríkissaksóknara sem sagðist
ekki þekkja þetta tiltekna mál til
hlítar. „Það sem skiptir höfuðmáli í
sambandi við þetta ákvæði sem er
nýtt í hegningarlögunum er að
ákæruvaldið kynni fyrir dómnum
hvað gerðist og hvernig þetta fór
fram. Það er fyrst og fremst það
sem um er að tefla. Og það var gert
að sjálfsögðu,“ sagði hann.
Þegar hann er spurður að því
hvort þessi afstaða geti skaðað
hagsmuni lögreglu í sambærilegum
málum segir Bogi það grundvallar-
atriði að upplýsa dóminn um máls-
atvik. Afstaða ákæruvaldsins hljóti
að taka mið af því sem kom fram hjá
sakborningnum. Það sé að lokum
dómarans að leggja mat á málið.
Borgað fyrir
að segja ekki
til samverka-
manna
Aldrei hafa fleiri erlend burðardýr komið
til landsins en á þessu ári. Erfitt hefur
reynst að fá þau til að ljóstra upp um
raunverulega eigendur fíkniefnanna.
öfl sem
nna.
a sent ís-
um bréf
ærumats-
rði þessi
n gild.“
komulag
unum að
öllum yf-
andanna
di álit til
ar. Hvert
búa yfir
u og þess
annarra
ekki
rði sam-
undirrit-
áðherra,
mæli um
eilbrigð-
úrskurð-
egir að
niður þá
n á skír-
onum sé
gréttindi
lskipaðri
ru jafn-
ð gefa út
aða í stað
kna ekki
mkvæmt
m heldur
ati.
trúi far-
iðri sem
r ber að
ekki ein-
ð er að
mál að
ram á að
a þess að
r í sam-
áhuga á
af flug-
móti lagt
eim eins
innu. En
rif á út-
eru flug-
að það sé
knisvott-
ð þriggja
fi verið á
þess að
em komi
rði, hafi
u að ekki
væri ástæða til þess að takmarka
réttindi flugmannsins. Á þeim
grundvelli hefði verið kveðinn upp
sá úrskurður í ráðuneytinu að það
bæri að taka tillit til þessarar nið-
urstöðu nefndarinnar við útgáfu
skírteinis fyrir flugmanninn. Það sé
af og frá að ráðuneytið eða ráðherra
hafi hlutast til um útgáfu skírtein-
isins nema að því leyti sem byggt sé
á niðurstöðu þessarar úrskurðar-
nefndar.
Þengill sagðist ekki sætta sig við
þá niðurstöðu að vera látinn víkja úr
starfi vegna þessa máls. „Mönnum
er vikið úr störfum í glæpamálum og
þegar menn hafa brotið af sér í
starfi. Mér finnst að með þessari
framgöngu sé vegið að starfsheiðri
mínum. Ég vil að þetta verði dregið
til baka og það komi yfirlýsing frá
Flugmálastjórn um að ég sé hreins-
aður af þessum áburði,“ sagði Þeng-
ill.
FÍA segir að orðið hafi
trúnaðarbrestur
Stjórn Félags íslenskra atvinnu-
flugmanna samþykkti á fundi 18.
desember sl. ályktun þar sem þess
er krafist að Þengli Oddssyni verði
vikið úr starfi „vegna ítrekaðrar
valdníðslu“ gagnvart flugmanninum
við útgáfu og endurnýjun heilbrigð-
isvottorða og flugskírteinis.
Franz Ploder, formaður FÍA,
sagði að flugmenn gætu ekki unað
því að eiga starf sitt undir ákvörð-
unum Þengils Oddssonar. Hann
hefði í þessu máli viðhaft vinnubrögð
sem leitt hefðu til þess að algjör
trúnaðarbrestur hefði orðið milli
hans og félagsins.
„Það var deilt um það hvort mað-
urinn væri hæfur til að fljúga áfram.
Þessu var vísað til sérfræðinga-
nefndar þriggja manna sem Þengill
benti flugmanninum sjálfur á að
gera. Nefndin sagði að hann væri
hæfur til að fljúga. Flugmálastjóri
og samgönguráðherra eru sömu
skoðunar og við erum einfaldlega
þeirrar skoðunar að þessi niður-
staða eigi að gilda. Það sé í samræmi
við íslenskar reglur að maðurinn eigi
að fá að fljúga.“
Getur haft alvarlegar
afleiðingar
Þórður Sverrisson, yfirlæknir
Fluglækningastofnunar, sagðist
hafa áhyggjur af því að þetta mál
ætti eftir að alvarlegar afleiðingar í
för með sér í flugöryggismálum. Ef
við værum að koma okkur upp öðr-
um stöðlum varðandi útgáfu heil-
brigðisvottorða en aðrar þjóðir
myndi það einfaldlega leiða til þess
að ekki yrði tekið mark á íslenskum
vottorðum. Aðrar þjóðir létu það sig
varða hvernig staðið væri að útgáfu
heilbrigðisvottorða hér á landi
vegna þess að íslenskir flugmenn
með slík vottorð gætu flogið vélum
fyrir flugfélög hvar sem væri í Evr-
ópu og í lofthelgi annarra þjóða.
Önnur lönd yrðu því að geta treyst
því að farið væri eftir
þeim stöðlum sem
unnið væri eftir í
flugheiminum.
Þórður sagði það
nær óhugsandi að
vottorð væri gefið út
til handa flugmanni
með þessa sjúkra-
sögu, hvort heldur
væri í Evrópu eða
vestanhafs og þó víð-
ar væri leitað.
Þórður sagði að í
nágrannalöndum
okkar væru ekki
starfandi áfrýjunar-
nefndir með sams-
konar starfssvið og
íslenska nefndin. Þar
sem væru starfandi
áfrýjunarnefndir
fjölluðu þær eingöngu um hvort far-
ið hefði verið að lögum við ákvarð-
anatöku, en þær fjölluðu ekki fag-
lega um niðurstöðuna.
Þórður sagði að áfrýjunarnefndin
væri æðra stjórnvald en fluglækn-
arnir, en hins vegar sætu í henni
menn sem hefðu minni þekkingu á
fluglækningum en fluglæknarnir.
Engin læknanna í áfrýjunarnefnd-
inni hefði réttindi til að gefa út heil-
brigðisvottorð fyrir mann sem
stundaði almannaflutninga í lofti.
Strangar kröfur væru gerðar til
lækna sem fengju að gefa út slík
vottorð og langan tíma tæki fyrir þá
að fá viðurkenningu sem fluglækn-
ar.
Franz Ploder sagðist líta á það
sem verkefni stjórnsýslunnar að
tryggja að farið væri eftir þeim heil-
brigðisvottorðum sem gefin væru út
hér á landi. Reglur um útgáfu vott-
orða væru mismunandi milli landa.
„Það gengur ekki að dæma menn
eftir reglum sem hugsanlega verða
einhvern tímann teknar upp á Ís-
landi. Það verður í þessu máli að fara
eftir þeim reglum sem gilda á Ís-
landi. Það er það sem við erum að
fara fram á.“
Málefnalegur úrskurður
Atli Gíslason, lögmaður flug-
mannsins, sagði að samgönguráðu-
neytið hefði í þessu máli eingöngu
verið að fara að stjórnsýslulögum og
fráleitt væri að tengja niðurstöðuna
eitthvað við pólitísk afskipti. Úr-
skurður ráðherra væri byggður á
málefnalegum rökum og Þengli
hefði borið að fylgja honum þar sem
um hefði verið að ræða úrskurð
hærra setts stjórnvalds á gjörðir
lægra setts stjórnvalds.
„Flugmaðurinn er búinn að fara í
þrjár skoðanir til flug-
lækna síðan í júní og
standast þær allar, en
Þengill hunsar þær
allar,“ sagði Atli.
Atli sagði að veik-
indi flugmannsins væru þess eðlis að
hann hefði fengið blóðtappa í öræð.
Ef menn fengju ekki annað áfall inn-
an árs væri talið að lífslíkur væru
þær sömu og fyrir áfallið. Málið
snerist um að flugmaðurinn hefði
verið beittur órétti og úrskurðir ráð-
herra hunsaðir.
Þorgeir Pálsson flugmálastjóri
var spurður hvers vegna Þengli
hefði verið vikið frá störfum þegar
hann var búinn að segja sig frá máli
flugmannsins og ljóst að annar
læknir myndi gefa út heilbrigðis-
vottorð honum til handa.
Athugasemdir FÍA og ráðu-
neytisins tilefni uppsagnar
Þorgeir sagði að ástæðan væri
meðal annars ásakanir Félags ís-
lenskra atvinnuflugmanna um að
Þengill hefði haft afskipti af málinu
þrátt fyrir að hann hefði verið búinn
að segja sig frá því. Það væri þó ekki
svo að athugasemdir stjórnar FÍA
hefðu einar ráðið þessari niðurstöðu
því að ljóst væri að samgönguráðu-
neytið hefði einnig gert athuga-
semdir við framgang málsins.
Þorgeir sagði að á vegum sam-
gönguráðuneytisins væri verið að
gera úttekt á málinu í heild sinni og
á meðan hefði verið óhjákvæmilegt
að Þengill tæki sér leyfi frá störfum.
Hann sagðist leggja áherslu á að
vinnu við þessa úttekt yrði hraðað.
Þorgeir sagði, þegar hann var
spurður hvort hann hefði traust á
störfum Þengils Oddssonar, að
Flugmálastjórn hefði ekki haft uppi
neinar ásakanir í garð Þengils.
Ásakanir kæmu úr öðrum áttum.
Þorgeir var ennfremur spurður
hvort hann hefði fengið fyrirspurnir
eða athugasemdir frá útlöndum
vegna þessa máls. Hann svaraði því
til að meðan Þengill var með þetta
mál til skoðunar hefði hann leitað til
erlendra starfsfélaga sinna um álit.
Þeir hefðu því veitt umsögn um mál-
ið.
„Það hefur komið fram hjá Flug-
öryggissamtökum Evrópu að ferlið
hjá okkur væri ekki í lagi. Þeir hafa
ekki fjallað um þetta einstaka mál,
en þeir telja að ferlið sem þetta mál
hefur farið í gegn um sé ekki í sam-
ræmi við reglur JAA (Flugöryggis-
samtaka Evrópu). Þau gera einkum
athugasemdir við það hvernig kæru-
nefndinni er komið fyrir í stjórn-
skipulaginu og hvernig að henni er
staðið. Við þurfum að taka þetta fyr-
ir og leysa það þannig að það sé
ásættanlegt fyrir JAA.“
Þorgeir sagði að samgönguráðu-
neytið væri með þetta mál til skoð-
unar, enda væri það ráðuneytisins
að gefa út reglugerðir og breytingar
á þeim. Hann sagði að Flugmála-
stjórn hefði gert tillögu til sam-
gönguráðuneytisins um breytingu á
reglugerðinni, en það væri hægt að
útfæra þessa breytingu með ýmsum
hætti. Hann sagði að Flugöryggis-
samtökin hefðu ekki gert kröfu til ís-
lenskra flugmálayfirvalda um að
þessum breytingum yrði lokið fyrir
tiltekinn tíma, en Flugmálastjórn
vildi gjarnan geta tilkynnt samtök-
unum sem fyrst að þetta mál væri í
góðum farvegi.
Þorgeir var spurður um ummæli
Þórðar Sverrissonar læknis um að
hætta væri á að hætt yrði að taka
mark á heilbrigðisvottorðum sem ís-
lenskir fluglæknar gæfu út.
„Við höfum auðvitað alltaf
áhyggjur af því ef það er misræmi
milli laga og reglna sem gilda hér á
landi og erlendis. Það er grundvall-
aratriði að reglunum sé beitt með
sama hætti í aðildar-
löndum, hvort sem um
er að ræða Flugörygg-
issamtök Evrópu eða
Alþjóðaflugmálastofn-
unina.“
Er þá raunveruleg hætta á að
hætt verði að taka mark á þessum
vottorðum?
„Það vofir alltaf yfir okkur að það
verði farið að draga í efa gildi þeirra
réttinda sem við veitum ef við getum
ekki staðið við þær skuldbindingar
sem felast í aðild okkar að Alþjóða-
flugmálastofnuninni eða Flugörygg-
issamtökunum,“ sagði Þorgeir.
ofnunar vikið tímabundið frá störfum
Ljósmynd/Baldur Sveinsson
m hvort flugmað-
heilbrigðisreglur
egol@mbl.is
Hefur staðist
þrjár læknisskoð-
anir frá sl. sumri
esk flugmálayfirvöld telja að
úkrasögu eins og þá sem íslensk-
sem staðið hefur í deilum við
ugmálastofnunar, á uppfylli ekki
öfur í Bretlandi eða Kanada
landi sem þau þekkja. Egill
ekur mál flugmannsins.