Morgunblaðið - 28.12.2001, Blaðsíða 65

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 2001 65
UM áramótin munu
12 af 15 aðildarríkjum
Evrópusambandsins
leggja niður gjaldmiðla
sína og taka upp sam-
eiginlegan gjaldmiðil,
evruna. Með þeirri
breytingu mun við-
skiptakostnaður innan
myntbandalagsins
minnka þar sem aðeins
verður um einn gjald-
miðil að ræða í stað
margra áður. Evran
stækkar heimamarkað
ríkjanna og útrýmir
gengisáhættu. Þetta
hefur því í för með sér
umtalsvert hagræði
fyrir þau ríki sem taka þátt.
Staða Íslands
Hlutfall evrusvæðisins í utanrík-
isviðskiptum Íslands á árinu 2000
var 31,66% og hafði þá hækkað frá
fyrra ári. Bretland, Danmörk og
Svíþjóð standa utan evru-svæðisins,
a.m.k. til að byrja með. Ef þau gerð-
ust aðilar væri um að ræða tæplega
60% utanríkisviðskiptanna. Þá gætu
áhrifin orðið þau að enn erfiðara
yrði að viðhalda stöðugu gengi krón-
unnar, vaxtamunur gagnvart út-
löndum gæti aukist og samkeppn-
isstaða íslenskra fyrirtækja
gagnvart fyrirtækjum í evrulöndun-
um gæti versnað, ef marka má það
sem fram kemur í skýrslu Seðla-
bankans frá 1997. Þar segir jafn-
framt að drega megi úr „neikvæðum
áhrifum með því að festa enn í sessi
stöðugleika og traust á efnahags-
stefnunni“. Því miður hefur þó sú
orðið raunin eftir 1997 að hvorki hef-
ur stöðugleiki haldist né er traust á
efnahagsstefnunni, þótt vonir séu nú
bundnar við að aðkoma
aðila vinnumarkaðar-
ins hafi hér jákvæð
áhrif.
Til að ríki geti öðlast
aðild að myntbanda-
laginu þurfa þau að
búa við stöðugt efna-
hagslíf auk þess sem
aðild að Evrópusam-
bandinu virðist nauð-
synleg, þótt önnur af-
brigði kunni að finnast
í framtíðinni. Sú efna-
hagsstaða sem áskilin
er er m.a. sú að verð-
bólga má ekki vera
meira en 1,5% hærri en
í þeim evru-löndum
þar sem hún er lægst og að lang-
tímavextir mega aðeins vera 2%
hærri en þar sem verðlag er stöð-
ugast. Meðalútlánsvextir á Íslandi
eru nú um eða yfir 20% en sambæri-
legir evruvextir eru 7–8%. Því hefur
verið slegið fram að hvert það pró-
sentustig sem við greiðum umfram
það sem gerist á evrusvæðinu kosti
fyrirtækin og heimilin í landinu um
11 milljarða króna á ári.
Óhagræði að litlum markaði
Háir vextir og verðbólga, ásamt
óstöðugu gengi, valda heimilum og
fyrirtækjum í landinu miklum erf-
iðleikum. Slíkt ástand styður ekki
við hagvöxt og aukin lífsgæði þjóð-
arinnar. Það er yfirlýst afstaða
stjórnvalda að Ísland eigi ekki að
gerast aðili að Evrópusambandinu
og þar með ekki að evru-svæðinu.
Hins vegar hafa þau verið að boða
eða samþykkja breytingar sem
skapa eiga íslenskum fyrirtækjum
betri samkeppnisskilyrði gagnvart
fyrirtækjum á stærri myntsvæðum.
Hluti af þeim skattapakka ríkis-
stjórnarinnar sem samþykktur var
fyrir jólin er afnám verðbólgureikn-
ingsskila. Þótt verðbólgureiknings-
skil þyki sýna efnahag og afkomu
fyrirtækja á raunverðlagi er talið að
alþjóðavæðing fyrirtækjanna krefj-
ist þess að þau séu afnumin, enda
leiðrétti ekkert annað OECD-ríki
fyrir áhrifum verðbólgu. Síðan verð-
ur tekjuskattur fyrirtækja lækkað-
ur í 18% og sömuleiðis verða eigna-
skattar fyrirtækja lækkaðir
verulega. Reyndar var samþykkt
nokkur hækkun tryggingagjalds á
móti og ekki ljóst hvenær stimpil-
gjald verður lækkað eða afnumið.
Heildarniðurstaðan er samt skatta-
lækkun fyrir fyrirtækin í landinu.
Með þessum skattalækkunum eru
stjórnvöld í raun að segja okkur
hvert óhagræði er að því fyrir ís-
lensk fyrirtæki að þurfa að búa við
lítinn heimamarkað með óstöðugum
gjaldmiðli.
Þá var einnig lagt fram frumvarp
sem, ef það verður að lögum, gerir
fyrirtækjunum kleift að færa bók-
hald sitt og gera ársreikninga í er-
lendri mynt. Tilgangurinn er að
draga úr áhrifum gengisbreytinga í
ársreikningum íslenskra fyrirtækja
sem eru í alþjóðlegri starfsemi.
Einnig að auðvelda samanburð við
erlend fyrirtæki og reyna að auka
áhuga erlendra fjárfesta á íslensk-
um fyrirtækjum og starfsumhverfi.
Endalaus vantrú á krónunni
Það er sjálfsagt að skoða mögu-
leika á að þau fyrirtæki sem vilja og
uppfylla tiltekin skilyrði fái að færa
bókhald og ársreikninga í erlendri
mynt. Óhagræðið af því að þurfa að
færa tvöfalt bókhald, bæði í erlendri
og íslenskri mynt, mun þó virka
hamlandi fyrir einhver þeirra. Og
hætt er við að þessi aðgerð upphefji
engan veginn þá ókosti sem flest
fyrirtæki hafa af því að starfa á
svæði lítillar myntar.
Strax eftir að stjórnvöld lýstu því
yfir að þau hygðust leyfa færslu
bókhalds og ársreikninga í erl. mynt
komu jafnframt óskir frá fyrirtækj-
um um að fá einnig að skrá hlutabréf
sín og gera launasamninga í sömu
mynt. Ef það yrði leyft má velta því
fyrir sér hvaða áhrif það hefði á
krónuna. Verður hún enn veikari
gjaldmiðill sem sífellt færri nota,
gjaldmiðill sem sveiflast þá í takt við
smæð og trúverðugleika? Það sýnir
auðvitað enga sérstaka tiltrú á krón-
unni að leyfa færslu bókhalds og
ársreikninga í erl. mynt og lækka
fyrirtækjaskatta svo mikið sem raun
ber vitni í þeim yfirlýsta tilgangi að
jafna svo sem kostur er samkeppn-
isstöðu fyrirtækja hérlendis gagn-
vart fyrirtækjum á stærri mynt-
svæðum.
Atvinnulífið kallar
á stöðugleika
Samtök iðnaðarins hafa verið í
forystu þeirra sem fyrir hönd at-
vinnulífsins hafa haldið uppi um-
ræðum um mikilvægi þess að aðild
Íslands að Evrópusambandinu yrði
skoðuð og þar með möguleikar á
upptöku evrunnar í stað krónu. Þar
á bæ virðast menn sannfærðir um að
til þess að skapa íslenskum fyrir-
tækjum stöðugleika og réttláta sam-
keppnisstöðu þurfi að taka upp evr-
una. Þar tala þeir af biturri reynslu.
Stjórnvöld eru með þeim ráðstöf-
unum sem hér hafa verið raktar bú-
in að viðurkenna að það þarf ýmsu
að breyta til að íslensk fyrirtæki eigi
möguleika í samkeppni næstu ára.
Hvort 18% tekjuskattur og bók-
halds- og ársreikningsfærsla í er-
lendri mynt dugar um koma í ljós á
næstu misserum. Það er þó nokkuð
ljóst að það mun ekki duga öllum.
Núna eru hvorki pólitískar for-
sendur né tæknilegar fyrir því að Ís-
land gerist aðili að myntbandalaginu
og taki upp evru. Það verður hins
vegar að koma í ljós á næstu miss-
erum og árum hvort íslensk stjórn-
völd eiga aðrar lausnir fyrir atvinnu-
lífið í landinu en þá að breyta aðild
Íslands að Evrópusambandinu til að
stækka heimamarkað þeirra og
tryggja þeim stöðugleika og treysta
þannig forsendur þess að hagvöxtur
og lífskjör í landinu geti haldist há
og sjálfbær um ókomin ár.
Um evru-áramót
Svanfríður
Jónasdóttir
Evra
Með þessu eru stjórn-
völd í raun að segja okk-
ur, segir Svanfríður
Jónasdóttir, hvert óhag-
ræði er að því fyrir ís-
lensk fyrirtæki að þurfa
að búa við lítinn heima-
markað með óstöðugum
gjaldmiðli.
Höfundur er þingmaður
Samfylkingar.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
flísar