Morgunblaðið - 16.02.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VALGERÐUR Sverrisdóttir, iðn-
aðarráðherra, segir að raforkuþörf
og tímasetningar ráði mestu um
hvaða virkjunarkostir koma til
greina vegna fyrirhugaðrar álverk-
smiðju í Reyðarfirði. Horfa verði til
verulegra takmarkana á getu
byggðarlínu til þess að flytja raf-
orku frá Suðvesturlandi til Austur-
lands og ekki séu uppi áform um að
reisa flutningslínu frá virkjunar-
svæðinu við Þjórsá norður Sprengi-
sand og austur á land.
Þetta kom fram í máli iðnaðar-
ráðherra á Alþingi á fimmtudag er
hún mælti fyrir frumvarpi til laga
um Kárahnjúkavirkjun og stækkun
Kröfluvirkjunar til fyrstu umræðu.
Ráðherra vísaði til umsagnar Orku-
stofnunar, þar sem fjallað er um
helstu leiðir við öflun orku fyrir ál-
ver á Austurlandi. Þar komi fram
það mat, að miðað við það samn-
ingsumhverfi sem Noral-verkefn-
inu hafi verið skapað, komi ekki
önnur virkjunarleið til greina en
Kárahnjúkavirkjun og að hún verði
meginuppistaðan í raforkuöflun
verksmiðjunnar.
„Orkustofnun telur að vandað
hafi verið til útfærslu Kárahnjúka-
virkjunar og í þeim efnum hafi víða
verið gengið svo langt til móts við
umhverfissjónarmið sem ætlast
megi til án þess að stofna hag-
kvæmni verkefnisins í hættu. Mæl-
ir stofnunin með því að veita
Landsvirkjun leyfi til að reisa og
reka Kárahnjúkavirkjun,“ sagði
ráðherra ennfremur.
Kvartað yfir skorti á
nauðsynlegum upplýsingum
Ögmundur Jónasson, þingflokks-
formaður Vinstri grænna, kvartaði
yfir því í umræðunni hversu skorti
alla sundurgreiningu á þjóðhags-
legum útreikningum með frum-
varpinu. Spurði hann hvort vænta
mætti viðbótarskýrslu, t.d. um
áhrif verkefnisins á skuldastöðu
þjóðarbúsins.
Iðnaðarráðherra vísaði til þess
að vissulega kæmu ekki allar upp-
lýsingar sem Ögmundur óskaði eft-
ir fram í greinargerð með frum-
varpinu. En það færi nú fyrir
þingnefnd og í umfjöllun hennar
mundi verða unnt að bæta úr því,
m.a. sé alþekkt að umsagnaraðilar
séu kallaðir fyrir nefndir þegar
frumvörp væru til umfjöllunar.
Skortur á upplýsingum um efna-
hagsleg áhrif, arðsemi og kostnað
var einmitt rauði þráðurinn í gagn-
rýni Ögmundar á frumvarpið, auk
þess sem hann sagði umhverfis-
áhrif virkjunarinnar svo stórfelld,
að enginn þyrfti að rífast um þau.
„Ég er að auglýsa eftir þessum
grunnforsendum til þess að ég geti
meðal annars mótað afstöðu mína,“
sagði Ögmundur. „Okkur er sagt
að við fáum ekki um þetta upplýs-
ingar. Í minnisblaði sem kom frá
Landsvirkjun á sínum tíma og hef-
ur ítrekað komið frá þeirri stofnun
er sagt að helstu forsendur samn-
inga séu viðskiptaleyndarmál og
við höfum ekki aðgang að slíkum
viðskiptaleyndarmálum. En á sama
tíma er ætlast til þess að Alþingi
Íslendinga taki afstöðu í þessu
mikla máli án þess að við fáum að
vita um grundvallarforsendur
málsins.“
Gagnrýndi hann harðlega að
þingmenn meirihlutans kæmu hver
á fætur öðrum og læsu upp úr
álitsgerðum aðskiljanlegustu fyrir-
tækja sem ekki hefðu skoðað þess-
ar forsendur. „Ég spyr: Hvað veg-
ur hér þyngra, pólitísk afstaða
manna eða fagleg skoðun á þessu
máli?“ spurði Ögmundur Jónasson.
Telur þjóðgarð geta
skapað lágmarkssátt
Össur Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, sagðist telja
það grundvallaratriði að vega sam-
an efnahagslegan ávinning verkefn-
isins og þær skemmdir sem verða á
náttúrunni af völdum þess. Hvatti
hann til þess að menn nýttu þetta
tækifæri til þess að græða sár á
þjóðarlíkamanum og freista þess að
ná „lágmarkssátt“ með því að
stofna Þjóðgarð á svæðinu norðan
Vatnajökuls ásamt því að virkja.
Benti Össur m.a. á að slíkur
þjóðgerður myndi útiloka t.d. virkj-
un vatnasviðs Jökulsár á Fjöllum.
„Það er einfaldlega þannig að ég
fæ hnút í magann þegar ég les þá
virkjanagleði sem birtist í papp-
írum frá Orkustofnun og fylgja
þessu frumvarpi. Ég taldi að ýmsir
kostir sem þar eru taldir upp væru
löngu aflagðir,“ sagði hann og
bætti því við að hann og raunar
fleiri þingmenn, t.d. Halldór Blön-
dal forseti Alþingis, hefðu lýst því
yfir að aldrei kæmi til greina með
beinum eða óbeinum hætti að
virkja Dettifoss.
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar-
ráðherra, sagðist af þessu tilefni
aldrei hafa útilokað neitt í sam-
bandi við þjóðgarð. „Ég er bara dá-
lítið upptekin af þessari virkjun og
svo framarlega sem hún getur orð-
ið að veruleika ætla ég ekki að úti-
loka að það verði hægt að koma
fyrir þjóðgörðum. Svæðið er all-
drjúgt, og stórt svæði verður
ósnortið þrátt fyrir að farið verði
út í þessa virkjun. Við verðum
áfram með stærsta ósnortna víð-
ernið í Vestur-Evrópu þrátt fyrir
virkjunina. Það vil ég ítreka hér, og
ekki að ástæðulausu,“ sagði hún.
Össur Skarphéðinsson vísaði
hins vegar til þess að ráðherra
væri harður og skeleggur málflytj-
andi fyrir Kárahnjúkavirkjun. „Það
er mikil andstaða við hana í sam-
félaginu og hún hefur ýft upp sár.
Ég er að leggja fram ákveðna hug-
mynd sem ég held að iðnaðarráð-
herra ætti að skoða vegna þess að
hún gæti orðið til þess að lægja
öldurnar, græða sárin. Þegar upp
verður staðið gæti ráðherrann,
þegar hún horfir til baka og skoðar
feril sinn, verið stolt af því í hjarta
sínu að hafa ekki bara átt þátt í því
að reisa þessa miklu virkjun sem
er henni svo kær heldur líka að búa
til stærsta þjóðgarð í Evrópu,“
sagði hann.
Almenningur greiðir
niður orkuverðið
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, sá sérstaka
ástæðu til þess að ljúka lofsorði á
framgöngu Sivjar Friðleifsdóttur
umhverfisráðherra fyrir að hafa
sett „nokkur verðmæt skilyrði“
fyrir staðfestingu sinni á umhverf-
ismati Kárahnjúkavirkjunar.
„Ég átti von á því að hún yrði
svínbeygð í pólítískum tilgangi í
þessu máli eins og aðrir. En mér
sýndist hún reisa makkann,“ sagði
hann, en spáði því raunar um leið
að svo gæti farið að á seinni stigum
gæti komið til þess að lagðar yrðu
fram breytingartillögur á þingi til
þess að draga úr þessum skilyrðum
vegna þess kostnaðar sem þau
hefðu í för með sér.
Sverrir, sem er fyrrverandi iðn-
aðarráðherra, gagnrýndi Lands-
virkjun harkalega fyrir að gefa
ekki frekar en fyrri daginn upp
orkuverð til stóriðju. Vísaði hann
til biturrar reynslu Íslendinga af
Norsk Hydro þegar kæmi að við-
skiptum og sagði að frá upphafi
hefði íslenskur almenningur tekið
þátt í því að greiða niður raforku-
verð til stóriðju.
„Gangi þessi áform eftir mun sá
hildarleikur halda áfram,“ sagði
Sverrir og kallaði eftir því að fram
kæmu betri upplýsingar um arð-
semi verkefnisins og efnahagslegar
afleiðingar fyrir þjóðarbúið.
Eigum að nýta
auðlindir okkar
Enginn þurfti hins vegar að
velkjast í vafa um stuðning Guð-
jóns Guðmundssonar, þingmanns
Sjálfstæðisflokksins og varafor-
manns iðnaðarnefndar, við Kára-
hnjúkavirkjun og uppbyggingu
stóriðju á Austurlandi. „Frumvarp
til laga um virkjun Jökulsár á Brú
og Jökulsár í Fljótsdal og stækkun
Kröfluvirkjunar lýtur að nýtingu
náttúruauðlinda til að byggja upp
öflugt atvinnulíf á Austurlandi og
snúa byggðaþróun í þeim lands-
hluta til betri vegar en þar hefur
fólki fækkað stanslaust á undan-
förnum árum,“ sagði hann.
„Ýmsir virðast þeirrar skoðunar
að yfir höfuð eigi ekki að ráðast í
virkjanaframkvæmdir í þessum
landshluta og gildir þá einu hvort
talað er um Fljótsdalsvirkjun eða
Kárahnjúkavirkjun. Ég er ósam-
mála þessu og tel að við eigum að
nýta auðlindir okkar, hvort heldur
er til lands eða sjávar, innan skyn-
samlegra marka. Það er ein meg-
inforsendan fyrir því að efla at-
vinnulífið á Austurlandi og auka
fjölbreytni þess,“ bætti hann við.
Guðjón vísaði í máli sínu til um-
sagna fjölmargra aðila sem allar
bentu til mikilla áhrifa Noral-verk-
efnisins á austfirskt atvinnulíf og
búsetuþróun. Hér væri því um að
ræða gríðarlega mikilvægt byggða-
mál.
„Fram hefur komið í könnunum
að einhæfni atvinnulífsins er meg-
inástæða þess að fólk flytur af
landsbyggðinni til höfuðborgar-
svæðisins. Bygging Kárahnjúka-
virkjunar og álvers í Reyðarfirði
mun hafa gríðarlega mikil og já-
kvæð samfélagsleg áhrif og skapa
allt að eitt þúsund ný störf á Aust-
urlandi við virkjunina, álverið og
margháttaða þjónustu sem fylgja
mun þessari starfsemi,“ sagði
hann.
Umræða um frumvarp iðnaðarráðherra um Kárahnjúkavirkjun á Alþingi
Kallað eftir upplýs-
ingum um arðsemi
ÞAU tíðkast nú, hin breiðu spjót, á
vettvangi stjórnmálabaráttunnar.
Langt er síðan jafnstormasamt hef-
ur verið í samstarfi stjórnarflokk-
anna og ekki líður dagur án upp-
hlaupa og upphrópana af hálfu
stjórnarandstöðu. Fyrir þingfrétta-
mann er slíkur tími vissulega
spennandi, en jafnljóst er þó að al-
vara fylgir slíkri spennu; hags-
munir eru miklir og stundum djarf-
lega teflt. Vafalaust siglir skútan
þó eftir sem áður sinn sjó, þótt ein-
staka skipverjar kunni að blotna –
fái jafnvel á sig brot.
Ég gat þess hér á þessum stað
fyrir viku hvernig spennan hefur
magnast í íslenskri pólitík upp á
síðkastið, hversu þráðurinn er orð-
inn stuttur millum pólitískra and-
stæðinga. Þetta dylst væntanlega
engum, en hitt sætir meiri tíð-
indum að spennan einskorðast ekki
við samskipti andstæðinga, heldur
að einnig takast á samherjar bak
við tjöldin. Eflaust segja margir að
slíkt sé aðeins eðlilegur fylgifiskur
þess að prófkjör standi nú sem
hæst og senn líði að kosningum, en
það breytir ekki því að að langt er
síðan væringar af þessu tagi hafa
verið jafnsýnilegar og að und-
anförnu.
Fleira mætti nefna, t.d. hinar
ólíku áherslur foringja stjórn-
arflokkanna í Evrópumálum. Vita-
skuld má segja að þeir séu sam-
mála um grundvallaratriði í þeim
efnum, t.d. að innganga í ESB sé
ekki á stefnuskrá núverandi rík-
isstjórnar. En sitt er þó hvað að
segja aðeins þörf á smávægilegum
prófarkalestri og að helstu agnúar
snúi að smámálum á borð við að-
búnað fyrirtækja og rottueitur og
að segja endurskoðun samningsins
brýnasta hagsmunamál þjóð-
arinnar. Þarf ekki allar heimsins
samsæriskenningar til þess að
greina þarna áherslumun? Búast
má við áframhaldandi umræðu um
Evrópumálin nú strax eftir helgi,
því Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður VG, hefur óskað eftir utan-
dagskrárumræðu um stöðu samn-
ingsins um EES. Þar mun Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra
verða til andsvara en formaður VG
hefur einnig óskað eftir því að Dav-
íð Oddsson forsætisráðherra verði
við umræðuna. Og gæti orðið fróð-
legt að fylgjast með.
Það er til marks um breytt
ástand að stórmál á borð við frum-
varp iðnaðarráðherra um leyfi fyrir
Kárahnjúkavirkjun og stækkun
Kröfluvirkjunar fór tiltölulega létt í
gegnum fyrstu umræðu í þinginu
sl. fimmtudag. Fyrir einu, tveimur
árum hefði slíkt verið óhugsandi,
en nú var Valgerður Sverrisdóttir
iðnaðarráðherra sem á friðarstól
þar sem hún hlýddi á umræðurnar.
Formaður Samfylkingarinnar var
jákvæður og hann sagði obbann af
sínu fólki vera það líka. Svo langt
gekk þessi jákvæðni Samfylking-
arinnar að þegar Jóhann Ársæls-
son þingmaður hafði lokið lofræðu
um arðsemi og hagkvæmni fyr-
irhugaðra framkvæmda kom ráð-
herra sigri hrósandi upp í pontu og
þakkaði sínum sæla fyrir þá þraut-
seigju sem framsóknarmenn hefðu
nú sýnt í virkjunarmálum. Nú vildu
allir Lilju kveðið hafa; sífellt fleiri
vildu stökkva á vagninn og áður en
yfir lyki yrði komin algjör sam-
staða um málið. „Og þá verð ég
hreykin,“ bætti hún svo við glöð í
sinni.
Enda má segja að helstu skatt-
yrðin um umræðunni um Kára-
hnjúkavirkjun hafi flogið innbyrðis
í stjórnarandstöðunni. Árni Steinar
Jóhannsson, þingmaður VG, velti
því þannig fyrir sér afstöðu þing-
manna Samfylkingar, hvort hætta
væri á klofningi. Össur Skarphéð-
insson brást heldur illur við; svar-
aði því til að hann skuldaði Vinstri
grænum ekki nein svör og hóf
gagnsókn með því að spyrja hvers
vegna formaður VG, Steingrímur J.
Sigfússon, væri ekki viðstaddur
umræðu um þetta mikla baráttu-
mál flokksins.
Víst er að mild afstaða Samfylk-
ingar kom ýmsum í opna skjöldu,
en ekki síður kom á óvart að í um-
ræðunni virtist sem þingmenn
Vinstri grænna legðu megináherslu
á arðsemi og efnahag í máli sínu
fremur en umhverfisþáttinn. Varð
þessi áherslubreyting til þess að
Guðmundur Árni Stefánsson sté í
pontu og spurði hvort „rauði þráð-
urinn í vinstri hreyfingunni væri
ekki lengur grænn“ og lék sér
þannig býsna hnyttilega að nafni
flokksins. Hlaut hann að launum
hlátur þingmanna, en illt augnaráð
Vinstri grænna.
Já, hún er skrítin tík, þessi póli-
tík.

  



Hún er skrítin tík, þessi pólitík
EFTIR BJÖRN INGA HRAFNSSON
ÞINGFRÉTTAMANN
bingi@mbl.is
SVERRIR Hermannsson, formaður Frjálslynda flokksins og fyrrverandi
iðnaðarráðherra, getur eins og aðrir félagar hans á hinu háa Alþingi verið
þungt hugsi. Þessi mynd var tekin af honum þegar umræðurnar um Kára-
hnjúkavirkjun stóðu sem hæst í fyrradag.
Morgunblaðið/Ásdís
Þingmaður í þungum
þönkum á Alþingi