Morgunblaðið - 16.02.2002, Qupperneq 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 16. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÚTGJÖLD sveitarfélaganna vegna
fjárhagsaðstoðar hafa vaxið veru-
lega á síðustu tveimur áratugum.
Frá árinu 1985 og fram til ársins
1996 nær þrefölduðust hrein útgjöld
sveitarfélaganna á föstu verðlagi
vegna þessa málaflokks í 1.046 millj-
ónir króna en frá árinu 1986 hafa út-
gjöldin hins vegar lækkað aftur eða í
760 milljónir króna árið 2000.
Þetta koma fram í erindi Kristins
Karlssonar, deildarstjóra á Hag-
stofu Íslands, á málþingi nýlega um
fjárhagsaðstoð í velferðarsamfélagi.
Útgjöld á hvern íbúa
langmest í Reykjavík
„Þótt dregið hafi aftur úr útgjöld-
um síðari ár,“ segir Kristinn, „vekur
þó athygli hin mikla aukning út-
gjaldanna frá árinu 1985 og raunar
sérstaklega frá árinu 1992. Fjár-
hagsaðstoðin er þéttbýlisfyrirbbæri:
útgjöld á hvern íbúa í Reykjavík eru
allan tímann afgerandi meiri en ann-
arra sveitarfélaga. Önnur sveitar-
félög á höfuðborgarsvæðinu og
sveitarfélög á landsbyggðinni með
fleiri en þrjú þúsund íbúa eða fleiri
koma þar á eftir en ná þó ekki að
vera hálfdrættingar á við Reykjavík.
Þannig eru útgjöldin háð byggðar-
stigi en vert er að benda á að hlut-
fallslegur vöxtur útgjaldanna á
tímabilinu er meiri meðal minni
sveitarfélaganna en þeirra stærri.“
Kristinn segir að skýringanna á
þessum mikla vexti útgjalda vegna
fjárhagsaðstoðar megi leita með því
að skoða þróun þeirra í Reykjavík
þar sem til séu gögn lengra aftur í
tímann. Þau sýni að sterk fylgni sé á
milli atvinnuleysis og fjárhagsað-
stoðar. Árið 1989 hefjist langt tíma-
bil atvinnuleysis sem nái hámarki
árið 1995 þegar það var komið í um
5% en lækki eftir það og hafi verið
komið í 1,3% árið 2000.
Varanlegt „evrópskt“
atvinnuleysi
„Þetta er í fyrsta skipti síðan á
eftirstríðsárunum að við fáum þetta
langt tímabil atvinnuleysis umfram
1% og því má halda því fram með
rökum að hér sé að nokkru leyti far-
ið að gæta evrópsks fyrirbrigðis, þ.e.
nokkuð viðvarandi atvinnuleysis. Og
það er athyglisvert að á tímabilinu
1995 til 2000 lækka útgjöld vegna
fjárhagsaðstoðar ekki jafnhratt og
atvinnuleysið.
Hitt er einnig athyglisvert að
aukning fjárhagsaðstoðar frá árinu
1983 fram til árins 1988 fellur ekki
saman við atvinnuleysistölur. Af
þessu öllu má draga þá ályktun að
mikið atvinnuleysi hafi orðið til þess
að auka útgjöldin og er meginskýr-
ingin en fellur jafnframt saman við
aukninguna frá árinu 1985 sem á sér
jafnframt aðrar ástæður,“ segir
Kristinn.
Lítil umræða
um fjárhagsaðstoð
Búseta getur haft veruleg áhrif á
hversu há fjárhagsaðstoð er í boði og
þrátt fyrir að meirihluti sveitarfé-
laga byggi framfærslugrunn sinn á
upphæðum sem Tryggingastofnun
ríkisins miðar við í sambandi við
greiðslur til lífeyrisþega.
Þetta kom fram í fyrirlestri Ann-
ýjar Ingimarsdóttur, félagsráðgjafa
hjá Félagsþjónustu Reykjavíkur-
borgar. Hún segir að það sé skýr
vilji löggjafans að tryggja sjálfdæmi
sveitarfélaganna í þessum efnum en
jafnframt sé ljóst að sveitarfélögin
hafi í raun og veru skapað mjög ólík-
ar reglur og viðmiðanir hvað varðar
fátæktarmörk og úthlutun fjárhags-
aðstoðar til íbúa. „Þá vekur það at-
hygli þegar borin er saman umræða
um fjárhagsaðstoð á þjóðþingum
Norðurlanda að umfang og fram-
kvæmd fjárhagsaðstoðar er þar
rædd í mun ríkara mæli en hér. Í
Danmörku, Finnlandi og Svíþjóð
hafa verið teknar upp lágmarks-
greiðslur fjárhagsaðstoðar en sveit-
arfélögum er síðan í sjálfsvald sett
hvort þau bæta ofan á þær upphæð-
ir. Í Noregi hafa sveitarfélög sjálf-
dæmi um upphæð fjárhagsaðstoðar
en árið 1996 höfðu öll sveitarfélög
sett ákveðnar reglur um viðmiðun-
armörk.“
Anný segir að annað sem einkenni
íslenska umræðu borið saman við
Norðurlönd sé hversu lítið hafi verið
rætt um skilyrðingu fjárhagsaðstoð-
ar hérlendis, þ.e. þegar notanda
þjónustu er gert skylt að mæta
ákveðnum kröfum. „Í Danmörku
hvílir til dæmis sú lagaskylda á
sveitarfélögum að öllum yngri en
þrjátíu ára skuli í síðasta lagi 13 vik-
um eftir að þeir fengu greidda fjár-
hagsaðstoð boðið að taka þátt á
vinnumarkaði minnst 30 tíma á
viku.“
Anný segir að lítil umræða um
fjárhagsaðstoð hérlendis sé mjög at-
hyglisverð í ljósi þess að á níunda
áratugnum hafi verið talsverð um-
ræða um fátækt í kjölfar rannsókna
Stefáns Ólafssonar og Karls Sig-
urðssonar á umfangi fátæktar á Ís-
landi. „Það sem gæti skýrt þá tak-
mörkuðu umræðu sem hér hefur
farið fram er sú staðreynd að hér-
lendis njóta hlutfallslega færri fjár-
hagsaðstoðar en á hinum Norður-
löndunum.“
Fjárhagsaðstoð er sér-
stakt þéttbýlisfyrirbæri
Á 90 ára afmælishátíð Verkfræð-
ingafélags Íslands, sem haldin
var 2. febrúar sl., voru fimm
verkfræðingar heiðraðir fyrir vel
unnin störf í þágu félagsins og á
sviði verkfræðinnar.
Egill Skúli Ingibergsson raf-
magnsverkfræðingur var gerður
að heiðursfélaga VFÍ sem er
æðsta viðurkenning félagsins. Í
skjali sem Agli Skúla var afhent
við þetta tækifæri segir: „Egill
Skúli Ingibergsson, rafmagns-
verkfræðingur, er brautryðjandi í
nútímaverkáætlanagerð á Íslandi.
Hann á að baki farsælan feril
sem verkfræðingur og stjórnandi.
Egill Skúli var í fararbroddi í
framkvæmdum við fyrstu stór-
virkjanir Landsvirkjunar við Búr-
fell og Sigöldu. Frammistaða
hans þar stuðlaði að því að hönn-
un og stjórnun framkvæmda við
byggingu orkuvera fluttist í
hendur íslenskra verkfræðinga.“
Ennfremur voru fjórir verk-
fræðingar sæmdir heiðursmerki
VFÍ. Þeir eru: Júlíus Sólnes,
prófessor við verkfræðideild Há-
skóla Íslands, Jóhann Már
Maríusson, aðstoðarforstjóri
Landsvirkjunar, Olgeir Krist-
jónsson, forstjóri EJS hf., og
Stefán Hermannsson borgarverk-
fræðingur.
Haldið verður upp á 90 ára af-
mæli VFÍ með ýmsum hætti. Á
sjálfan afmælisdaginn, 19. apríl,
verður hátíðarfundur þar sem
veittar verða viðurkenningar fyr-
ir verkfræðileg afrek á nýliðinni
öld, ein fyrir hvern áratug. Í
októbermánuði mun koma út bók
um frumherja í verkfræði hér á
landi. Um er að ræða fyrsta bind-
ið í ritröð sem lýkur á 100 ára
sögu félagsins sem gefin verður
út 2012. Auk þess verða haldnir
fundir og ráðstefnur sem eru lið-
ur í öflugu starfi til að minnast
afmælis VFÍ með verðugum
hætti.
Ljósmynd/Kristján Logason
Egill Skúli Ingibergsson, heiðursfélagi Verkfræðingafélags Íslands,
flutti ávarp á hátíðinni. Bak við hann standa verkfræðingar sem sæmdir
voru heiðursmerki félagsins, frá vinstri: Olgeir Kristjánsson, Júlíus Sól-
nes, Stefán Hermannsson og Jóhann Már Maríusson.
Verkfræð-
ingafélag
Íslands
90 ára
SVEITARFÉLÖGIN eru að stór-
um hluta til undanskilin lögunum
sem snúa að innkaupum undir við-
miðunarfjárhæðum Evrópska
efnahagssvæðisins. Þannig ber rík-
inu að bjóða út innkaup á vörum
yfir fimm milljónum króna og
kaup á þjónustu og verkum yfir tíu
milljónum. Sveitarfélög þurfa hins
vegar ekki að bjóða út vöru- og
þjónustukaup undir sextán millj-
ónum né verkframkvæmdir undir
397 milljónum. Ætla má að op-
inber innkaup sveitarfélaga nemi
milljörðum króna ár hvert.
Þetta kemur fram í fréttabréfi
Samtaka atvinnulífsins (SA) en
samtökunum berast iðulega kvart-
anir frá fyrirtækjum vegna þessa
misjafna viðskiptaumhverfis.
Mismunandi
viðskiptaumhverfi
Markmiðið með innri markaði
EES var að samræmdar reglur
giltu á öllu svæðinu en á Íslandi
eru hins vegar í gildi mismunandi
viðskiptaumhverfi milli sveitarfé-
laga og telja SA að það sé óvið-
unandi.
Lögin um opinber innkaup voru
samþykkt á Alþingi síðastliðið vor
en í umsögn um frumvarpið
gagnrýndu SA líkt og fleiri að
stór hluti frumvarpsins tæki ekki
til innkaupa á vegum sveitarfé-
laga og sögðu brýnt að þróa þau
mál áfram: „Pólitískur áhugi til
þess kom jafnframt fram í með-
förum þingsins og jafnframt hefur
t.d. afstaða Reykjavíkurborgar
verið jákvæð. Nú hefur fjármála-
ráðherra skipað nefnd til að gera
tillögur um gildissvið laganna
gagnvart sveitarfélögum og er
það mikið fagnaðarefni. Vonandi
er þess ekki langt að bíða,“ segja
SA, „að sveitarfélögin verði sett
undir þau ákvæði laganna sem
snúa að innkaupum undir við-
miðunarfjárhæðum EES-svæðis-
ins.“
Óviðunandi viðskiptaumhverfi
Sveitarfélög að miklu leyti undan-
skilin lögum um opinber innkaup
HEIÐUR Reynisdóttir, fram-
kvæmdastjóri Sambands íslenskra
námsmanna erlendis, SÍNE, segir
að á fundi nokkurra námsmanna-
hreyfinga og stéttarfélaga á fimmtu-
dag hafi verið tekin ákvörðun um að
hrinda af stað verkefni undir stjórn
Þórólfs Matthíassonar, dósents við
Háskóla Íslands, þar sem kannað
yrði hvernig unnt sé að taka tillit til
endurgreiðslubyrði námslána í
skattkerfinu eða með öðrum hætti.
„Við gerum ráð fyrir því að Þór-
ólfur vinni skýrslu um nokkrar leiðir
til að létta endurgreiðslubyrði náms-
lána og er gert ráð fyrir að skýrslan
verði tilbúin næsta haust,“ segir
Heiður. „Þegar skýrslan liggur fyrir
mun verkefnisráð, sem skipað er
fulltrúum nokkurra félaga sem þátt
tóku í fundinum, taka ákvörðun um
það hvaða leið verður valin,“ bætir
Heiður við. Verkefnisráðið mun síð-
an þrýsta á stjórnvöld um að taka
upp þá leið sem fyrir valinu verður.
Heiður segir að endurgreiðslur
námslána séu þungur baggi að bera,
ekki síst fyrir þá sem tóku lán eftir
árið 1992. Þeir þurfi að endurgreiða
lán mun hraðar en þeir sem tóku lán
fyrir þann tíma. Sem dæmi er föst
endurgreiðsla lána, sem tekin voru
eftir 1992, 59.900 kr. á ári en auk
þess miðast tekjutengd afborgun við
4,75% af uppreiknuðum útsvars-
stofni ársins á undan. Til saman-
burðar er föst endurgreiðsla þeirra
sem tóku lán á árunum 1982 til 1992
alls 35.467 kr. á ári en auk þess mið-
ast tekjutengd afborgun við 3,75% af
uppreiknuðum útsvarsstofni næsta
árs á undan.
Segir Heiður að þessi hraða end-
urgreiðsla námslána, sem tekin voru
eftir 1992, væri áhyggjuefni, því á
sama tíma væru lántakendur gjarn-
an að koma sér upp börnum og hús-
næði.
Vilja létta endur-
greiðslu námslána
Fundnar
verði leiðir til
að létta end-
urgreiðslu-
byrðina
SAMVINNUNEFND um svæðis-
skipulag á höfuðborgarsvæðinu
hefur staðfest í megindráttum til-
lögu að svæðisskipulagi höfuð-
borgarsvæðisins 2001–2024. Þar á
meðal er ennþá gert ráð fyrir að
norður-suðurbraut Reykjavíkur-
flugvallar verði lögð niður árið
2016 en austur-vesturbraut verði
áfram, a.m.k. út skipulagstímabil-
ið. Í skipulaginu er þó gert ráð
fyrir möguleikum á uppbyggingu
við austur-vesturbrautina á tíma-
bilinu.
Tillaga um svæðisskipulag á höf-
uðborgarsvæðinu var kynnt á síð-
asta ári og var óskað eftir at-
hugasemdum sem berast áttu eigi
síðar en 14. janúar 2001.
Sigurður Einarsson, formaður
samvinnunefndar um svæðisskipu-
lag höfuðborgarsvæðisins, segir að
35 athugasemdir hafi borist við til-
löguna og þar af hafi fjórtán
fjallað um Reykjavíkurflugvölll og
verið frá flugrekstraraðilum og
fleirum sem hafa áhuga á að flug-
völlurinn verði áfram í Vatnsmýr-
inni. Að sögn Sigurðar hefur sam-
vinnunefndin lokið við að fara yfir
allar athugasemdirnar og með-
fylgjandi rök sem í þeim eru. Nið-
urstaðan hafi orðið sú að ekki væri
nauðsynlegt að breyta skipulags-
tillögunni í höfuðdráttum þótt
smávægilegar breytingar verði
gerðar. Í framhaldinu verður til-
lagan send til afgreiðslu hjá þeim
átta sveitarfélögum sem að svæð-
isskipulaginu standa.
Verið að staðfesta þá
þróun að flugvöllurinn fari
„Þar erum við að staðfesta í
raun, sem áður hefur verið ákveðið
með okkar rökum, að flugvöllurinn
verði lagður niður eftir 2016, þ.e.
norður-suðurbrautin, til þess að
auka svigrúm fyrir spítalann og
háskólasvæðið og efla miðborgina.
Í seinni hluta svæðisskipulagsins
frá 2016 til 2024 verður skilið eftir
svæði í kringum austur-vestur-
brautina, þannig að hægt verði að
reka þar flugvöll áfram, í hvaða
mynd sem það svo verður. Þannig
að innan þessa ramma er í raun og
veru verið að staðfesta þessa þró-
un, að flugvöllurinn fari,“ segir
Sigurður.
Að sögn Sigurðar er ekki gert
ráð fyrir því á skipulagstímabilinu
að flugvöllurinn fari alveg, en hins
vegar séu afmarkaðir opnir ramm-
ar utan um austur-vesturbrautina
sem eru hugsaðir til frekari upp-
byggingar eftir skipulagstímabilið.
„Þannig að það er auðvitað gefið í
skyn að flugvöllurinn fari alveg
þótt það sé ekki hluti af skipulag-
inu. Við lítum þannig á að þessi
ákvörðun hafi verið tekin um
flutning á flugvellinum eitthvað
annað og það verði áfram unnið
samkvæmt því.“
Norður-
suðurbraut
flugvallar-
ins verði af-
lögð 2016