Morgunblaðið - 17.02.2002, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
GÖTURNAR iða af lífiþótt klukkan sé ekkiorðin níu að morgni.Dökkleitir karlmennmeð þykk yfirvarar-
skegg hraða sér til vinnu, kringluleit-
ar blökkukonur ýta barnavögnum á
undan sér, huldar dökkum kuflum frá
hvirfli til ilja svo aðeins glyttir í and-
litin. Á götuhorni standa þrír gamlir
menn með vefjarhetti og alskegg og
rökræða hástöfum, og lagleg, svart-
brýnd unglingsstúlka með hvítan höf-
uðklút bíður eftir strætisvagni. Takt-
föst banghratónlist glymur út úr
kyrrstæðum bíl og blandast ilmi af
ávöxtum og blómum sem virðast seld
á hverju horni. Götumyndin gæti ver-
ið frá Kairó, Amman eða Islamabad,
ef ekki væri fyrir norrænan febr-
úarhráslagann og skiltin sem hvar-
vetna auglýsa Ekstrabladet, Tuborg
og Jolly Cola. Þetta er Nordvest, eitt
mesta innflytjendahverfi Kaup-
mannahafnar.
Að sjálfsögðu eru fjölmargir rauð-
birknir og fölleitir Danir inn á milli,
enda eru þeir enn í meirihluta íbúa
hverfisins. Það er þó hingað, til Volls-
mosehverfisins í Óðinsvéum eða til
ákveðinna úthverfa Árósa, sem flestir
beina augum sínum þegar talið berst
að innflytjendum í Danmörku og
vandamálunum sem þeim eru stund-
um talin fylgja. Margir íbúar Nor-
dvest þiggja atvinnuleysisbætur eða
aðra félagslega aðstoð, og hverfið er
líklega hið eina sem verðskuldar þann
vafasama heiður að geta talist glæpa-
hverfi Kaupmannahafnar, þótt yfir-
leitt virðist allt með friði og spekt.
Bjarke Huss finnst Nordvest
heillandi staður, og vildi hvergi ann-
ars staðar vinna. Hann er skólastjóri
Frederikssundsvejskólans, þar sem
320 börn á aldrinum 5–16 ára stunda
nám. 70% þeirra eru tvítyngd og eiga
sér annað móðurmál en dönsku. Fjöl-
skyldur þeirra koma frá meira en
tuttugu löndum, þótt helstu tungu-
málin sem heyrast í skólanum auk
dönsku séu arabíska, úrdú, albanska,
tyrkneska, kúrdíska og kínverska,
auk fjölmargra Afríkumála og ensku,
sem gripið er til þegar allt annað
bregst. Margir nemendanna eru börn
flóttamanna sem eru orðin stálpuð
þegar þau byrja í skólanum, oft án
þess að hafa nokkurn tímann áður
fengið skipulagða menntun.
„Skólastarfið er ótrúlega spenn-
andi og mikil áskorun,“ segir Huss.
„Hingað koma margir og spyrja
hvort þetta sé ekki erfitt og hvernig
okkur takist að koma í veg fyrir
menningarárekstra, en staðreyndin
er sú að þetta gengur allt ótrúlega
vel. Möguleikarnir virðast óendanleg-
ir. Hér kynnast börn, kennarar og
foreldrar af alls kyns þjóðerni, trúar-
brögðum og menningu, og skólinn
hefur mjög alþjóðlegt yfirbragð. Þeg-
ar börnin eiga að læra um eitthvert
land eru töluverðar líkur á því að ein-
hver eigi ættir sínar að rekja þangað,
og geti sagt bekkjarfélögum sínum
frá því, komið með mat til að gefa
þeim að smakka og kennt þeim vin-
sæla söngva og dansa. Það er ofsa-
lega gaman.“
Ofuráhersla á neikvæða þætti
Gangar Frederikssundsvejskólans
eru fullir af prinsessum og sjóræn-
ingjum, nornum og tígrisdýrum, því í
dag halda börnin upp á öskudaginn.
Ungir múslímar, búddistar og lúth-
erstrúarmenn gera einbeittar tilraun-
ir til að slá köttinn úr tunnunni, og
fagna þannig saman síðasta gleðideg-
inum fyrir hina kaþólsku páskaföstu.
En menningarheimarnir verða
ekki alltaf sameinaðir svo auðveld-
lega í Danmörku. Danskir fjölmiðlar
og stjórnmálamenn fjalla á hverjum
degi um vandamál, glæpatíðni og of-
beldi meðal innflytjenda, og hafa ver-
ið harðlega gagnrýndir á hinum
Norðurlöndunum fyrir að kynda und-
ir fordómum og útlendingahatri með
því að leggja ofuráherslu á hina nei-
kvæðu þætti í málefnum innflytjenda.
Arne Gram, varalögreglustjóri og
skrifstofustjóri forvarnardeildar lög-
reglunnar í Kaupmannahöfn, segir að
innflytjendur og afkomendur þeirra
séu hlutfallslega margir í hópi þeirra
sem fremja glæpi í Danmörku, eink-
um ofbeldis- og kynferðisglæpi. „Hin
mikla glæpa- og ofbeldistíðni skýrist
fyrst og fremst af því að innflytjendur
búa hlutfallslega við mun lakari fé-
lagsleg og efnahagsleg kjör en aðrir
íbúar Danmerkur,“ segir Gram.
„Margir þeirra eru atvinnulausir og
einangraðir í lokuðum samfélögum í
hverfum eins og Nordvest og Volls-
mose, og glæpir og ofbeldi eru skil-
getin afkvæmi slíkra aðstæðna.“
Gram segir að lögreglan reyni fyrst
og fremst að fyrirbyggja glæpina
með því að ná til unglingspilta, bæði
með samstarfi við skóla og félagsmið-
stöðvar, og í samráði við innflytjenda-
samfélögin. Í mörgum þeirra hafa
fullorðnir innflytjendur tekið sig sam-
an og stofnað feðrahópa, sem hafa
það að markmiði að leiðbeina piltun-
um og koma í veg fyrir að þeir leiðist
út í glæpi.
Mohamed Gelle, formaður sam-
taka innflytjenda í Danmörku, IND-
sam, segir að þótt fólk af erlendum
uppruna fremji hlutfallslega fleiri
glæpi en aðrir íbúar Danmerkur,
leggi fjölmiðlar of mikla áherslu á
það. „Þótt ótrúlegt megi virðast eru
aðeins rúm 7% íbúa Danmerkur inn-
flytjendur,“ segir Gelle. „Af umfangi
fjölmiðlaumræðunnar um vandamál
meðal innflytjenda mætti ætla að við
værum að minnsta kosti helmingur
landsmanna. Innflytjendur í Dan-
mörku eru áhyggjufullir,“ bætir hann
við. „Þeim finnst óþægilegt að vera
miðpunktur svo neikvæðrar umræðu,
og ég veit um marga sem sleppa því
að lesa dagblöð eða fylgjast með
fréttum, því þær fjalla svo oft um inn-
flytjendur á neikvæðan hátt. Umræð-
an vekur fólki óöryggistilfinningu, og
margir eru farnir að hugsa sér til
hreyfings og vilja flytja úr landi. Því
miður eru það helst hinir best stæðu
og best menntuðu sem eru í aðstöðu
til að flytja, hinir sitja eftir.“
Mörgum þykir Danski þjóðarflokk-
urinn ýta undir ótta og tortryggni
gagnvart innflytjendum með því að
leggja áherslu á það sem miður hefur
farið í aðlöguninni, og benda á mikla
tíðni glæpa og ofbeldisverka meðal
innflytjenda. Søren Espersen, fjöl-
miðlafulltrúi flokksins, segir gagn-
rýni flokksins beinast að fjölda inn-
flytjenda, en ekki húðlit þeirra.
„Síðustu áratugi hefur samsetning
dönsku þjóðarinnar breyst algjör-
lega,“ segir Espersen. „Það er
ómögulegt að laga svo mikinn fjölda
útlendinga að samfélaginu í einu, og
niðurstaðan er sú að þeir hópa sig
saman og hafa engin samskipti við
aðra íbúa landsins. Nú er svo komið
að við sitjum uppi með fátækra- og
glæpahverfi eins og Nordvest, og það
hefur aldrei gerst áður í Danmörku.
Íbúarnir eru einangraðir og hafa ekki
einu sinni lært almennilega dönsku,
og auðvitað er það alvarlegt vanda-
mál að margir koma frá gerólíkum
menningarheimum. Allir útreikning-
ar benda til þess að múslímar verði
orðnir meirihluti landsmanna eftir 60
ár ef ekkert verður að gert.“
Staða kvenna ásteytingarsteinn
Mohamed Gelle segir fullyrðingar
um að innflytjendur séu að ryðja
heimamönnum úr sessi út í hött.
Hann bendir á að aðeins 7,5% íbúa
Danmerkur séu af erlendum upp-
runa, og það sé mun lægri tala en í
flestum nágrannalöndunum. Þessi
viðhorf virðist þó útbreidd, og margir
tortryggi fólk frá öðrum menningar-
heimum. „Ég hef búið í Danmörku í
20 ár, og ég þekki Dani,“ segir Gelle.
„Langfæstir þeirra eru kynþáttahat-
arar. Þeir eru hins vegar algjörir
sveitamenn og hafa mjög takmarkað-
an áhuga á að kynnast öðrum siðum
og menningu. Það er svolítið eins og
að heimsækja fólk í myrkviðum Afr-
íku eða Papúu Nýju-Gíneu, sem held-
ur að bletturinn sem það býr á sé all-
ur heimurinn, eða að minnsta kosti
eini hluti hans sem skipti nokkru
máli.“
Einn stærsti ásteytingarsteinn
menningarheimanna tveggja er staða
kvenna í mörgum samfélögum inn-
flytjenda. Málefni innflytjenda-
kvenna hafa verið mjög til umfjöllun-
ar í norrænum fjölmiðlum að
undanförnu, eftir að baráttukonan
Fadime Sahindal var myrt af kúr-
dískum föður sínum í Svíþjóð í síðasta
mánuði. Hún hafði krafist réttar síns
til að velja sér eiginmann og taka
sjálfstæðar ákvarðanir um eigið líf.
Flestum sænskum nútímakonum
þykja slík réttindi sjálfsögð, en í föð-
urhúsum Fadime ríktu viðhorf sem
fjölskyldan hafði flutt með sér frá
þorpunum í fjallahéruðum Tyrk-
lands. Sjálfstæði Fadime ógnaði veldi
föðurins, sem taldi sig hafa ákvörð-
unarrétt yfir örlögum fjölskyldu sinn-
ar. Þegar hún eignaðist sænskan
kærasta varð heiður ættarinnar fyrir
slíku áfalli, að Fadime þurfti að gjalda
fyrir með lífi sínu. Faðir hennar skaut
hana til bana í lok síðasta mánaðar,
aðeins 26 ára gamla. Hún hafði þá í
fjögur ár barist fyrir því að vekja at-
hygli á slæmum aðstæðum innflytj-
endakvenna í kvenréttindaríkinu Sví-
þjóð.
Morðið vakti hörð viðbrögð og
mikla athygli á stöðu kvenna í sam-
félögum innflytjenda á Norðurlönd-
unum. Þótt morð af þessu tagi geti
ekki talist algeng, hafa þau beint at-
hygli manna að þeirri siðvenju sem
tíðkast í mörgum menningarheimum,
að foreldrar velji börnum sínum
maka og neyði þau til að ganga í
hjónaband. Þúsundir manna hafa
haldið útifundi víðs vegar um Norð-
urlöndin og krafist þess að fólki af er-
lendum uppruna verði veitt aukin að-
stoð til að komast undan slíkum
hjónaböndum.
Ayse Deveci fæddist eins og Fa-
dime í hinum kúrdíska hluta Tyrk-
lands, en fluttist með fjölskyldu sinni
til Danmerkur þegar hún var ellefu
ára. Hún er lagleg, lífsglöð og bros-
mild kona á fertugsaldri, en verður al-
varleg og þungbúin á svip þegar hún
talar um hjónaband sitt. „Ég vissi
þegar frá barnsaldri að ég var lofuð
frænda mínum,“ segir hún. „Þegar ég
varð 16 ára ákváðu ættaröldungarnir,
þar á meðal afi minn, að gera alvöru
úr samkomulaginu. Sumarið eftir
fóru foreldrar mínir með mig til Tyrk-
lands, ég var gift frændanum gegn
vilja mínum, og hann sneri með mér
aftur til Danmerkur. Hjónabandið
einkenndist frá upphafi af daglegu of-
beldi, morðhótunum, andlegri kúgun
og nauðgunum, öllu því versta sem
hent getur nokkra konu.“
Deveci segir að ættingjar hennar
hafi látið sem þeir tækju ekki eftir
þjáningum hennar, og foreldrum
hennar hafi ekki dottið í hug að hvetja
hana til að skilja við manninn. „Sam-
kvæmt íslömskum reglum gefur fað-
irinn dætur sínar frá sér þegar hann
giftir þær, og felur þar með tengda-
syninum og fjölskyldu hans alla
ábyrgð á velferð þeirra,“ segir Dev-
eci. „Að tveimur og hálfu ári liðnu
urðu kaflaskipti í lífi mínu þegar faðir
minn veiktist af krabbameini. Áfallið
varð til þess að ég tók líf mitt til gagn-
gerrar endurskoðunar, gerði upp-
reisn gegn fjölskyldu minni og skildi
Farsælt hjónaband?
Aðlögun innfæddra og
aðfluttra íbúa Dan-
merkur að fjölmenning-
arlegu samfélagi hefur
ekki alltaf gengið sem
skyldi. Í annarri grein-
inni um innflytjendur í
Danmörku fjallar
Sigríður Hagalín
Björnsdóttir um
skemmtilega menning-
arblöndu og skelfilega
menningarárekstra
og stúlkurnar sem
þeir bitna verst á.
Morgunblaðið/Sigríður Hagalín
AÐLÖGUN OG ÁREKSTRAR MENNINGARHEIMANNA Í DANMÖRKU
Óvættir og hetjur birtast á skólagöngum á öskudaginn.