Morgunblaðið - 27.04.2002, Qupperneq 36

UMRÆÐAN
36 LAUGARDAGUR 27. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að er hægt að ganga
út frá því sem vísu að
í hvert sinn sem farið
er að ræða pólitískar
skoðanir Halldórs
Laxness á opinberum vettvangi
verður fjör og ef Hannes Hólm-
steinn Gissurarson prófessor er
meðal frummælenda verður mik-
ið fjör. Ég fór um síðustu helgi á
Laxnessþing, sem var bráð-
skemmtilegt og í alla staði vel
heppnað. Á sunnudagsmorguninn
voru fluttir þrír fyrirlestrar sem
allir fjölluðu um pólitík Halldórs.
Erindin fluttu Jón Ólafsson, for-
stöðumaður Hugvísindastofn-
unar, Hannes Hólmsteinn og
Morten Thing, sem er danskur
sagnfræð-
ingur sem
kynnt hefur
sér vel póli-
tísk afskipti
Halldórs í
Danmörku á
fyrri hluta síðustu aldar.
Thing benti í mjög fróðlegum
fyrirlestri m.a. á að danskir
kommúnistar hefðu hampað Hall-
dóri mikið og þýtt verk hans.
Þessar þýðingar og sú auglýsing
sem Laxness fékk fyrir tilverkan
danskra kommúnista hafi síðan
átt mikinn þátt í að farið var að
þýða verk hans um alla Skandin-
avíu og síðar á enska tungu.
Thing sagði líka að danskir
kommúnistar hefðu haft mikil
áhrif á Halldór þegar pólitískar
skoðanir hans voru að mótast á
þriðja áratugnum.
Hannes Hólmsteinn rifjaði upp
ýmis pólitísk ummæli Halldórs
frá fyrri hluta síðustu aldar, þeg-
ar trú hans á Stalín var hvað
sterkust, og bar þau saman við
ummæli ýmissa samtímamanna
hans. Hann fullyrti að margir Ís-
lendingar væru feimnir við að
ræða pólitíska fortíð Halldórs og
sagði jafnvel að menn vildu ekki
horfast í augu við staðreyndir
málsins.
Greinilegt var að þessi ummæli
Hannesar fóru mjög fyrir brjóst-
ið á sumum ráðstefnugestum sem
áttu erfitt með að hemja reiði
sína í hans garð. Hann hafði
snert einhvern viðkvæman streng
í brjósti aðdáenda skáldsins og
þeim sárnaði.
Það kom fram hjá Morten
Thing að danskir kommúnistar
héldu mikið upp á Halldór Lax-
ness og hömpuðu honum og verk-
um hans, m.a. Gerska ævintýr-
inu, sem þeim þótti afar gott
áróðursrit. Hann sagði, líkt og
margir aðrir hafa bent á, að Hall-
dór hafi verið frábær áróð-
ursmaður. Sumir hafa haldið því
fram að Halldór Laxness hafi átt
mjög stóran þátt í því að hér varð
aldrei til stór og öflugur jafn-
aðarmannaflokkur líkt og á hin-
um Norðurlöndunum. Halldór
hafi með sínum sterka áróðri fyr-
ir hönd kommúnista styrkt mjög
stöðu þeirra á Íslandi og þannig
lagt sitt af mörkum til að koma í
veg fyrir að jafnaðarmenn næðu
að eflast. Þessu hafa m.a. sumir
af forystumönnum jafn-
aðarmanna á Íslandi haldið fram.
Það má því kannski segja að
Sjálfstæðisflokkurinn eigi Hall-
dóri Laxness mikið að þakka.
Fyrir hans tilstuðlan varð Sósíal-
istaflokkurinn ekki smáflokkur
líkt og á hinum Norðurlöndunum
heldur flokkur sem var jafnstór
og Alþýðuflokkurinn. Þetta
tryggði sundrungu vinstrimanna
og þar með Sjálfstæðisflokknum
yfirburðastöðu í íslenskum
stjórnmálum.
Því hefur stundum verið haldið
fram að vinstrimenn hafi ekki
gert upp pólitíska fortíð sína með
nægilega afgerandi hætti. Það
kann að vera að þetta eigi við ein-
hver rök að styðjast en mér hefur
aldrei þótt þetta eiga við Halldór
Laxness. Það vita það allir að
hann var á yngri árum ákafur
sósíalisti og stuðningsmaður Stal-
íns. Hann gerðist síðan fráhverf-
ur þessum skoðunum og skrifaði
merka bók, Skáldatíma, þar sem
hann gerði upp við þessar skoð-
anir. Telji einhver að hann hafi
ekki gert það nægilega vel er
a.m.k. ljóst að tilgangslaust er að
krefjast þess að hann geri það
betur nú þegar hann er ekki
lengur á meðal okkar.
Sumir, m.a. Hannes Hólm-
steinn, telja að menn séu að
reyna að gera Halldór að ein-
hvers konar dýrlingi og helst
megi ekki minnast á pólitíska for-
tíð hans af þeim sökum. Þetta
hafa mér aldrei fundist sér-
staklega sannfærandi rök. Póli-
tísk fortíð Halldórs hefur marg-
sinnis verið rifjuð upp og raunar
miklu oftar heldur en sumra sam-
herja hans, eins og t.d. Þórbergs
Þórðarsonar eða Jóhannesar úr
Kötlum, sem ekki voru síður virk-
ir í baráttusveit sósíalista á fyrri
hluta aldarinnar. Mér virðist
einnig að menn séu sem betur fer
ófeimnir við að ræða um skáldið á
gagnrýninn hátt. Þetta sést m.a.
á ágætum sjónvarpsþáttum Hall-
dórs Guðmundssonar sem end-
ursýndir voru í Ríkissjónvarpinu
í vikunni. Þar er ekki verið að
draga upp einhverja dýrlings-
mynd af Laxness og aðdáendur
hans eru óhræddir við að gagn-
rýna verk hans. Allir sem þekkja
eitthvað til Laxness vita að hann
hefði ekki viljað láta taka sig í
dýrlingatölu.
Það má öllum vera ljóst að
Halldór Laxness hafði rangt fyrir
sér í pólitík. Þetta reynir Hannes
Hólmsteinn að notfæra sér þegar
hann rifjar upp pólitíska fortíð
skáldsins. Fyrst þessi gáfaði
maður, sem átti svo auðvelt með
að koma fyrir sig orði, gat haft
svona óskaplega mikið rangt fyrir
sér, hvað má þá segja um þá gáf-
uðu menntamenn sem enn þann
dag í dag bera fram vinstrisinn-
aðar skoðanir sem ættaðar eru
frá sömu mönnum og Halldór
barðist fyrir á sínum tíma? Hafa
þeir ekki líka rangt fyrir sér?
Hannes reyndi einmitt í fyr-
irlestri sínum að útskýra hvers
vegna gáfaðir vinstrisinnaðir
menntamenn (jafnt í fortíð sem
nútíð) aðhyllast þessar skoðanir
og þá um leið hvers vegna þeir
hefðu allir rangt fyrir sér.
Kannski er það þetta sem aðdá-
endum skáldsins sárnar, að nafn
hans skuli vera notað í pólitísku
dægurþrasi samtímans.
Er Laxness
enn í pólitík?
Fyrst þessi gáfaði maður, sem átti svo
auðvelt með að koma fyrir sig orði, gat
haft svona óskaplega mikið rangt fyrir
sér, hvað má þá segja um þá gáfuðu
menntamenn sem enn þann dag í dag
bera fram vinstrisinnaðar skoðanir…
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
Bessastaðahreppur
er sveitarfélag í mikilli
uppbyggingu og mótun.
Það kjörtímabil sem nú
er að líða hefur verið
mikið uppbyggingar- og
framfaraskeið í sveitar-
félaginu. Megináhersl-
an og mestu fjármun-
irnir hafa farið í að
byggja upp öflugt leik-
skóla- og grunnskóla-
starf. Bæði leikskólinn
og grunnskólinn hafa
verið stækkaðir og
starfið í báðum skólum
eflt svo um munar.
Íbúafjölgun hefur verið
talsverð og á síðasta ári
fjölgaði hlutfallslega mest í Bessa-
staðahreppi af öllum sveitarfélögum á
landinu. Fólk sækir í að búa í sveitar-
félagi eins og Bessastaðahreppi sem
býr yfir friðsæld og náttúrufegurð og
veitir íbúum sínum öfluga og góða
samfélagsþjónustu á öllum sviðum.
Framþróun, ekki stöðnun
Íbúar í Bessastaðahreppi kunna
vel að meta þær framfarir sem
fulltrúar Sjálfstæðisfélags Bessa-
staðahrepps hafa haft frumkvæði að á
umliðnum árum. Enda hafa þar farið
saman framsýni, kraftur og þor í takt
við vönduð vinnubrögð og metnaðar-
fullar áherslur. Íbúarnir kunna að
meta þá sveitarstjórnarmenn sem
hafa áhuga á að þróa sveitarfélagið
áfram á nýrri öld, í stað þess að draga
störf og stefnu þess niður á neikvætt
umræðuplan og boða hægagang og
stöðnun.
Íbúalýðræði
Fulltrúar Sjálfstæðisfélagsins hafa
í verki sýnt íbúum Bessastaðahrepps
fullt traust til að hafa með beinum
hætti áhrif á ákvarðanatökur í mik-
ilvægum málum.
Það var meðal annars gert á síðast-
liðnu ári, þegar leitað var álits allra
kosningabærra íbúa í skoðanakönnun,
á því hvort fara ætti í
sameiningarviðræður
við Garðabæ. Ég árétta,
einungis hvort fara ætti
í viðræðurnar. Að skoð-
anakönnuninni lokinni
var tillaga fulltrúa Sjálf-
stæðisfélagsins sú sama
og íbúanna, þ.e. að hafna
viðræðum um samein-
ingu.
Í þessu máli brá svo
við að fulltrúar annarra
framboða í hrepps-
nefndinni greiddu at-
kvæði gegn því að íbúar
Bessastaðahrepps
fengju að láta í ljós
skoðun sína. Nú koma
þessir sömu aðilar fram undir öðru
nafni, sem Álftaneshreyfingin, og lofa
góðu samstarfi við íbúana. Er þeirra
orðum treystandi í þessu efni? Ég
held varla, því þau hafa sýnt annað í
verki, það skulum við öll muna.
Menntun
Fulltrúar Sjálfstæðisfélagsins hafa
á stefnuskrá sinni að grunnskólinn
verði allur kominn í Álftanesskóla
haustið 2006.
Markviss vinna fer nú fram við
undirbúning að því að þrír efstu bekk-
irnir komi í Álftanesskóla úr Garða-
skóla þar sem þeir hafa verið. Að und-
irbúningi þessum koma fjölmargir
aðilar sem hafa metnað til þess að
vanda þennan áfanga í skólasögu
Bessastaðahrepps sem allra best. Þar
fara saman hagsmunir nemenda, for-
eldra, starfsfólks og yfirvalda skóla
og sveitarfélags. Þar ríkir áhugi og
bjartsýni á gott og verðugt verkefni,
en ekki úrtölur og neikvæðni.
Minni íbúðir
Fulltrúar Sjálfstæðisfélagsins hafa
unnið að því á undanförnum mánuðum
með markvissum hætti, að skapa að-
stöðu í sveitarfélaginu til að hafist geti
sem fyrst byggingar smærri íbúða fyr-
ir yngra fólk og þá eldri sem vilja
minnka við sig. Öllum er ljóst að mikil
eftirspurn er eftir slíkum íbúðum í
hreppnum, bæði til eignar og leigu.
Málið er einfalt, ef framboð Sjálf-
stæðisfélagsins fær brautargengi í
komandi kosningum verður eftir-
spurninni mætt og íbúðir þessar
verða að veruleika, annars ekki.
Velkominn vertu
Fulltrúar Sjálfstæðisfélagsins
hafa tekið vel á móti hverjum nýjum
íbúa. Við fögnum því og skiljum að
fólk sækist eftir því að búa hér í
þessu ágæta sveitarfélagi.
Hjá okkur mun áfram ríkja það
viðhorf að bjóða nýja íbúa velkomna í
hreppinn. Því við, sem höfum flutt
hingað, vitum að það var okkur gert
kleift vegna þess að dugmikið fólk
með framtíðarsýn hefur byggt hér
upp öflugt sveitarfélag sem mætir
óskum okkar.
Ef aðrir aðilar hefðu ríkt hér vær-
um við sennilega ekki íbúar þessa
góða hrepps. Þar á ég t.d. við þá sem
nú hafa þá stefnu að draga úr eðli-
legri íbúaþróun og hindra framþróun
samfélagsins.
Það er því nauðsynlegt, nú sem
fyrr, að það fólk sem hefur frum-
kvæði og atorku til að byggja hér
upp fyrir íbúana fái til þess áfram
brautargengi 25. maí nk. X-D.
Að búa í Bessastaðahreppi
Snorri
Finnlaugsson
Bessastaðahreppur
Við fögnum því og
skiljum, segir Snorri
Finnlaugsson, að
fólk sækist eftir því að
búa hér í þessu ágæta
sveitarfélagi.
Höfundur er formaður hreppsráðs
Bessastaðahrepps og skipar 2. sæti á
lista Sjálfstæðisfélagsins.
Á SÍÐUSTU 11 ár-
um hafa ríkisstjórnir
undir forystu Davíðs
Oddssonar (DO) unnið
stórvirki í efnahags- og
atvinnumálum á Íslandi
með því að láta af sér-
tækum aðgerðum og
koma á eðlilegu laga- og
rekstrarumhverfi á
mörgum mikilvægum
sviðum í þjóðlífinu. Það
kom því óneitanlega á
óvart þegar lagt var fyr-
ir Alþingi frumvarp um
ríkisábyrgð í því skyni
að laða til landsins
starfsemi hins nýja
lyfjaþróunarfyrirtækis
Íslenskrar Erfðagreiningar (ÍE).
Segja má að allt þjóðfélagið hafi
verið á öðrum endanum út af málinu á
meðan forsætisráðherra var, að því er
virtist, að spóka sig áhyggjulaus í út-
löndum. Verslunarráð með helstu við-
skiptajöfra landsins tók forystuna í
andstöðu við málið og ekki vantaði
stuðning við þau sjónarmið frá spek-
úlöntum í spjallþáttum og heitum
pottum. Frægust er auðvitað gull-
skipssamlíkingin, sem hver veit hver
á höfundarrétt af.
Jafnvel harðir stuðningsmenn
Sjálfstæðisflokksins hafa hoppað
uppá þennan hljómsveitarvagn og líkt
DO við forvera sinn Steingrím Her-
mannsson, en hinn síðarnefndi er nú
orðinn nokkurs konar persónugerv-
ingur sértækra aðgerða í íslenskri
pólitík. Nú eru ýmsir vinstri menn
orðnir kaþólskari en páfinn (DO) í
andstöðu við hvers konar afskipti rík-
isins af atvinnurekstri með þessum
hætti. Öðru vísi mér áður brá.
Aðeins eitt vandamál er við þennan
málflutning allan saman. Þessir menn
hafa yfirleitt ekki
hundsvit á líftækni og
læknavísindum og þeim
möguleikum sem nú
kunna að vera þar í
sjónmáli.
En hvað ætli hafi hér
gerst? Er það raun-
verulega svo að for-
sætisráðherra sé farið
að förlast og að hann sé
búinn að gleyma því
hvernig hann komst á
þann stall í íslensku
þjóðlífi sem raun ber
vitni. Er þetta merki
um værukærð eða ör-
væntingar-full aðgerð
til að koma með útspil í
atvinnumálum eftir að virkjunar-
framkvæmdir við Kárahjúka fóru
tímabundið í bið. Ég efast um það og á
öðru að venjast frá DO.
Mér finnst allt benda til þess, eins
og þetta mál er vaxið, að DO og rík-
isstjórnin kunni að hafa ákveðnar
upplýingar, en geti ekki opinberað
þær eins og er eða að þær eigi eftir að
þróast ef svo má að orði komast. Þetta
er að mínu mati eina raunhæfa skýr-
ingin á frumvarpi til laga um ríkis-
ábyrgð til handa ÍE vegna tilkomu
lyfjaþróunarfyrirtækisins. Tilgangur-
inn sé að hámarka ávinning íslensk
efnahagslífs til framtíðar með því að
tryggja að fyrirtækið verði staðsett
hér á landi.
Hér verður að hafa í huga að líf-
tækniiðnaðurinn er mjög sérhæft fyr-
irbæri, sem er í örri þróun og mikil
verðmæti geta orðið og hafa orðið til á
stuttum tíma t.d. með einni mikil-
vægri vísindalegri uppgötvun. Þetta
hefur gerst margoft í sögu vísinda og
tækni. Þeir sem búa yfir vitneskju um
slíka uppgötvun standa vel að vígi að
meta hvort tiltekin fjárhagsleg
áhætta er líkleg til þess að borga sig
eða ekki.
Þá er rétt að gera sér grein fyrir
því að ÍE er í dag öflugasta fyrirtæki
sinnar tegundar í veröldinni með
bestu tæknina, bestu ættfræðiupplýs-
ingarnar, bestu tölvuforritin og svo
mætti lengi telja. Tími eru peningar í
þessum bransa og það er líklegt að
heppilegasta leiðin til þess að koma
uppgötvunum ÍE í verð sem fyrst sé
einmitt sú leið sem fyrirtækið hyggst
fara þ.e. að hafa þessa þróun innan
sinna vébanda. Ekki má heldur
gleyma því að líftækni iðnaðurinn get-
ur hæglega ef vel gengur orðið jafn
mikilvægur fyrir íslenskt efnahagslíf í
framtíðinni og sjávarútvegurinn er
núna. Ég tel því að menn eigi ekki að
vanmeta ríkisstjórnina í þessu máli
heldur gera ráð fyrir því að ríkis-
stjórnin geti séð lengra fram á veginn
en okkur grunar.
Vanmetum ekki
ríkisstjórnina
Steinn
Jónsson
Stjórnmál
Menn eigi ekki að van-
meta ríkisstjórnina í
þessu máli, segir Steinn
Jónsson, heldur gera
ráð fyrir því að rík-
isstjórnin geti séð
lengra fram á veginn
en okkur grunar.
Höfundur er læknir og dósent í lyf-
lækningum og lungnasjúkdómum
við læknadeild Háskóla Íslands.