Morgunblaðið - 10.05.2002, Blaðsíða 38

SKOÐUN
38 FÖSTUDAGUR 10. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í GEGNUM tíðina
hafa námsmanna-
hreyfingarnar verið
heldur duglegar við
að gagnrýna Lánasjóð
íslenskra námsmanna
og úthlutunarreglur
hans. Að þessu sinni
viljum við hinsvegar
hrósa sjóðnum fyrir
vel unnin störf og
sveigjanleika. LÍN
hefur nú endurskoðað
úthlutunarreglur sín-
ar og stjórnin sam-
þykkt. Í þeim reglum
er tekið á iðn- og
verknámi og reglum
um lánveitingu breytt. Þær breyt-
ingar sem áttu sér stað voru eðli-
legar en hefur ekki verið hugað að
breytingu á þeim fyrr en nú. Má
segja að samræming
sé orðin meiri og auð-
veldara að lesa úr
reglunum hvaða nám
er lánshæft og á
hvaða tímum. Einnig
vil ég koma á fram-
færi ánægju INSÍ
með hækkaða grunn-
framfærslu og niður-
fellingu á tekjuteng-
inu maka. Það er
engin spurning að
þetta mun gagnast
okkar félagsmönnum
og námsmönnum öll-
um. Grunnurinn sem
notaður er hjá LÍN
hefur nú verið leið-
réttur og er því réttur. Ljóst er að
LÍN hefur ekki alltaf farið að ósk-
um námsmannahreyfinganna en að
þessu sinni má segja að LÍN hafi
komið vel á móts við námsmenn og
ber að hrósa sjóðnum fyrir þá frá-
bæru vinnu sem þar hefur farið
fram. Fyrir hönd Iðnnemasam-
bands Íslands vil ég óska LÍN og
námsmönnum hjartanlega til ham-
ingju með nýja grunnframfærslu,
75.500 kr.
Hinn umdeildi
Lánasjóður
Jónína
Brynjólfsdóttir
Höfundur er formaður Iðnnema-
sambands Íslands.
LÍN
Grunnurinn sem not-
aður er hjá LÍN, segir
Jónína Brynjólfsdóttir,
hefur nú verið leiðréttur
og er því réttur.
VERÐUGUR er
verkamaðurinn launa
sinna hefur löngum
verið talið til óhaggan-
legra sanninda en mál
geta umhverfst á und-
arlegan hátt þegar
mannætur fjöl-
miðlanna og kerfisins
þurfa að nærast með
því að selja frásagnir í
stað þess að segja
sannleikann. Það hef-
ur verið óskaplegt að
upplifa á undanförnum
misserum að vera mið-
depill og skotspónn
mesta móðursýkis-
kasts í sögu íslenskra
fjölmiðla þar sem ruglað hefur verið
saman sannleika, lygi, slúðri og ill-
girni og allt bakað í eina köku sem
kölluð er sannleikur, jafnvel þótt
sannleikurinn sé ekki nema lítið
brot af kökunni. Ég þoli ýmislegt
sjálfur en það er verst að fjölskylda
mín hefur orðið fyrir barðinu á
ótíndum fréttamönnum. Sem betur
fer er flest fólk svo vel gert að það
síar úr megnið af hratinu, illmælg-
inni og óhróðrinum, vegna þess að
það er ekki tamt venjulegu fólki að
stunda nornaveiðar.
Að nota hverja smugu til
lausnar vandamálum
Á undanförnum 35 árum hef ég
lagt alla mína starfsorku í að vinna
með fólki og fyrir fólk, alltaf á já-
kvæðan hátt. Ég hef aldrei spurt
um stöðu, stétt eða stjórnmálaskoð-
anir og aldrei neitað manni um að-
stoð. Ég hef komið að hundruðum
verkefna, stórum og smáum, ég hef
aðstoðað þúsundir einstaklinga,
hundruð fjölskyldna í vandræðum,
komið fram á þúsundum samkoma
til þess að slá á létta strengi og ég
hef lagt höfuðáherslu á að standa
fyrir bjartsýni, áræði og árangri.
Ég hef aldrei farið í launkofa með
það að ég hef heldur viljað fram-
kvæma og ná árangri með nokkurri
áhættu, heldur en að taka enga
áhættu og gera ekki neitt eins og
svo margir gera í okkar kerfi. Þegar
ég hef þurft að aðstoða fólk í vand-
ræðum er það ekki minn stíll að
nota aðeins aðaldyrnar, ég nota
hverja smugu sem gefst til þess að
leysa vandamál á meðan það meiðir
enga aðra. Sem betur fer hefur það
oftast skilað einhverjum árangri að
minnsta kosti.
Í 35 ár hef ég einhverra hluta
vegna virst vera þjóðareign og þjóð-
saga, umdeildur og umtalaður án
þess að hafa um það beðið eða gert
nokkuð sérstakt til þess nema að
vera einfaldlega eins og ég er, reyna
að láta hið neikvæða ekki ná yfir-
tökunum á því jákvæða. Allt frá því
að ég lauk kennaranámi og hóf störf
í fjölmiðlum, fyrst sem einn af
fyrstu dagskrárgerðarmönnum
Sjónvarpsins og síðan á Morgun-
blaðinu, hafa ákveðin öfl eða aðilar í
samfélaginu verið á eftir mér, í slúð-
urdálkum slíkra blaða og á bylgjum
ljósvakans, fjölmiðlafólkið sem
nærist á því að skíta út náungann og
rífa niður til þess að selja frásagnir
með því að höfða til lægstu hvata
okkar í samfélaginu. Ég er ekkert
að kvarta yfir því að vera tekinn
fyrir og hef oft átt það skilið, en fyrr
má nú rota en dauðrota og einhverj-
ar leikreglur verða menn að virða.
Þótt einhverjir í mannætuhóp fjöl-
miðlanna og kerfisins vilji eyða mér
þá er það varla raunveruleg heild-
arlausn.
Myndi einhver Íslendingur
standast úttekt
Í tíu mánuði hafa tugir manna á
fullum launum verið að
kafa ofan í líf mitt til
þess að finna ávirðing-
ar. Ég hef lent í mestu
úttekt sem gerð hefur
verið á einum einstak-
lingi á Íslandi, allt fyr-
ir opnum tjöldum, per-
sónulega, lágkúrulega
og lítillækkandi. Ég
þori að fullyrða að eng-
inn Íslendingur myndi
standast slíka úttekt,
ekki einu sinni hinir
vammlausu. Upphafið
var slúðurfrétt í dag-
blaði með mannætu-
deild sem ber enga
virðingu fyrir neinu. Í
fjölmiðlum var meira fjallað um mig
síðastliðið sumar, en Osama bin
Laden og árásina á New York,
meira en eiturlyfjasalana, nauðgar-
ana, ofbeldismennina og aðra óham-
ingjumenn sem njóta þó þeirra fríð-
inda að vera ekki nafngreindir.
Út úr allri þessari úttekt og um-
fjöllun um undirritaðan þar sem
sumir fjölmiðlar og jafnvel lögregl-
an hafa sigað fólki á mig, hvatt til
slúðurs og illmælgi, hefur komið sú
einfalda niðurstaða að mér hafa orð-
ið á mistök í einu verkefni, erfiðu og
tímafreku verkefni sem varðar end-
urreisn Þjóðleikhússins. Það hefur
þó enginn tapað á mér og ég hef
engan slasað. En ég harma mistök
mín og gerði það strax, því ég hafði
ekkert að fela. Eftir alla þessa út-
tekt eru engar ávirðingar á mig í
starfi mínu sem alþingismaður, en
reynt hefur verið að klína á mig alls
konar ávirðingum í þremur verk-
efnum sem ég hef sinnt og koma
ekkert við starfi mínu sem þing-
maður. Þessi verkefni eru hlutverk
mitt sem formaður byggingar-
nefndar Þjóðleikhússins og fram-
kvæmdastjóri einu og fyrstu alvöru
endurbóta í sögu hússins, fram-
kvæmdastjóri
byggingar bæjar Eiríks rauða í
Brattahlíð á Grænlandi og Þjóðhild-
arkirkju sem var reyndar fram-
kvæmd upp á mína persónulegu
ábyrgð, og formaður byggingar-
nefndar stafkirkju í Vestmannaeyj-
um. Í ákæru ríkissaksóknara á
hendur mér eftir ótrúlega langan
tíma úttektar eru 11 atriði af 27
rétt, 8 beinlínis röng, 2 rangtúlkuð,
5 sem eru bæði rétt og röng og eitt
sem kemur málinu ekkert við.
Ávirðingarnar tvær sem tengjast
Brattahlíð eru báðar rangar, en
engin ávirðing er vegna stafkirkj-
unnar í Vestmannaeyjum. Þó að ég
segi sjálfur frá er það staðreynd að
hvorki stafkirkjan og Skanssvæðið í
Vestmannaeyjum, né uppbygging
bæjar Eiríks rauða og Þjóðhildar-
kirkju í Brattahlíð á Grænlandi
hefðu orðið að veruleika ef ég hefði
ekki fylgt þessum hugmyndum mín-
um eftir frá upphafi til enda þótt
vissulega hafi margir góðir menn
komið að málum einnig. Ég leyfi
STAÐREYNDIR
SEM ENGINN
HEFUR SPURT UM
Árni
Johnsen
Í ákæru ríkissaksókn-
ara á hendur mér eftir
ótrúlega langan tíma
úttektar, segir Árni
Johnsen, eru 11 atriði af
27 rétt, 8 beinlínis röng,
2 rangtúlkuð, 5 sem eru
bæði rétt og röng og eitt
sem kemur málinu
ekkert við.
UMRÆÐAN
UM MIÐJAN apríl
birti Morgunblaðið
fréttir um mikla gerjun
í varnar- og öryggis-
málum Íslendinga.
Þær fréttir voru aðal-
lega frá bandarískum
stjórnvöldum og fjöll-
uðu annars vegar um
flutning yfirstjórnar
Varnarliðsins á Kefla-
víkurflugvelli frá Nor-
folk í Bandaríkjunum
til Evrópuherstjórnar
Bandaríkjanna í Stutt-
gart í Þýskalandi og
hins vegar um fjölg-
andi raddir innan
bandaríska stjórnkerf-
isins um að draga eigi úr viðbúnaði
Varnarliðsins hér á landi. Á næst-
unni munu fara fram viðræður milli
íslenskra og bandarískra stjórn-
valda um framkvæmd bókunar
vegna hins tvíhliða varnarsamnings
sem gerður var árið 1951 milli Ís-
lands og Bandaríkjanna.
Sú ákvörðun bandarískra stjórn-
valda að flytja yfirstjórn Varnarliðs-
ins á Keflavíkurflugvelli frá Norfolk
í Bandaríkjunum til Stuttgart í
Þýskalandi er niðurstaða af mikilli
endurskipulagningu innan banda-
ríska varnarmálaráðuneytisins á
varnarkerfi Bandaríkjanna. Sett
hefur verið á laggirnar ný herstjórn
Bandaríkjannna, svokölluð heima-
herstjórn og á hún að ábyrgjast
heimavarnir Bandaríkjanna. Hluti
af þessari vinnu er að skilgreina
hvað eru heimavarnir og hvað ekki.
Niðurstaðan af þeirri vinnu er sú að
Grænland, Ísland og Azor-eyjar
skulu tilheyra Evrópuherstjórn
Bandaríkjanna, en ekki þeirri her-
stjórn sem fór með heimaherstjórn
Bandaríkjanna. Í tilfelli Íslands eru
þetta mikil tíðindi, því á grundvelli
áðurnefnds varnarsamnings hefur
yfirstjórn Varnarliðsins á Íslandi
verið í Norfolk í Bandaríkjunum, hjá
sameinaðri herstjórn Bandaríkj-
anna eða Joint Forces Command
(JFC), sem ein af þremur undirein-
ingum hennar. Hefur þetta fyrir-
komulag reynst okkur Íslendingum
vel og einfaldað öll samskipti við
bandarísk yfirvöld
þegar málefni Varnar-
liðsins eða málefni
tengd áðurnefndum
varnasamningi hefur
borið á góma. Fram-
vegis mun yfirstjórn
Varnarliðsins hins veg-
ar tilheyra Evrópuher-
stjórn Bandaríkjanna í
Stuttgart og verða ein
af fjölmörgum undir-
einingum hennar. Við
þessar breytingar er
ljóst að byggja þarf frá
grunni nýjar sam-
skiptaaðferðir við hina
nýju herstjórn og hætt
er við að sjónarmið ís-
lenskra stjórnvalda eigi ekki jafn-
mikinn hljómgrunn við hina nýju
herstjórn og hina eldri, vegna sam-
setningar nýju herstjórnarinnar. Í
raun flækir þetta nýja fyrirkomulag
samskiptin milli stjórnvalda land-
anna tveggja óþarflega. Í því sam-
bandi má ekki gleyma að á milli
þessara tveggja landa er í gildi varn-
arsamningur, sem er í raun alveg
einstakur gjörningur. Þessi varnar-
samningur er einstakur af því leyti
til að Bandaríkin hafa ekki fyrr né
síðar gert samning við annað ríki
sem er jafnskuldbundinn af þeirra
hálfu og varnarsamningurinn er.
Skiptar skoðanir eru á því hvað
þessi flutningur yfirstjórnar Varn-
arliðsins þýðir í raun fyrir Íslend-
inga, en í ljósi viðbragða íslenskra
stjórnvalda má segja að enginn stór-
fögnuður ríki hjá þeim yfir þessari
breytingu. Hins vegar verður að
taka fram að óljóst er enn hvernig
hin nýja skipan mun líta út endan-
lega.
Á næstu mánuðum munu fara
fram viðræður milli íslenskra og
bandarískra stjórnvalda um fyrir-
komulag íslenskra varna í samræmi
við hinn tvíhliða varnarsamning sem
ríkt hefur frá árinu 1951. Morgun-
blaðið hefur greint frá því að innan
bandaríska stjórnkerfisins fer þeim
röddum fjölgandi sem telja að sá
varnarviðbúnaður sem er á Íslandi
sé of mikill og hægt sé að uppfylla
varnarskyldu Bandaríkjanna gagn-
vart Íslandi með öðrum hætti. Það
sem um er að ræða hér, er staðsetn-
ing orrustuþotna og björgunar-
þyrlna á Íslandi. Bandaríkjamenn
vilja draga úr þessum viðbúnaði og
senda orrustuþoturnar á staði sem
þeir telja að sé meiri þörf fyrir þær.
Orrustuþoturnar og þyrlunar eru
angi af þessum viðræðum sem í raun
snúast um að Bandaríkjamenn vilja
draga úr kostnaði við Keflavíkur-
stöðina. Íslendingar hafa skilgreint
sínar áherslur í þessum viðræðum.
Snúast þær um að ekki sé hægt að
draga úr frekari viðbúnaði á Kefla-
víkurflugvelli og sá viðbúnaður sem
þar er, telst lágmarksviðbúnaður
svo hægt sé að skilgreina að á Ís-
landi séu trúverðugar varnir. Ef
dregið er úr viðbúnaði telja íslensk
stjórnvöld að Varnarstöðin á Kefla-
víkurflugvelli standi varla undir
nafni sem varnarstöð. Forsætisráð-
herra hefur t.d sagt að ef vilji
Bandaríkjamanna sé að draga svo úr
viðbúnaði Varnarliðsins á Keflavík-
urflugvelli þannig að stöðin breytist
í eftirlits- og forvarnarstöð fyrir þá,
er alveg eins hægt að leggja stöðina
niður. Varnarstöðin á að þjóna hags-
munum beggja ríkjanna enda bygg-
ist tilvist varnarstöðvarinnar á
gagnkvæmum varnarsamningi milli
þjóðanna. Í síðastnefnda atriðinu má
segja að þar liggi ágreiningur milli
íslenskra og bandarískra stjórn-
valda í hnotskurn. Innan bandaríska
stjórnkerfisins eru menn ekki sam-
mála því hættumati sem íslensk
stjórnvöld leggja til hliðsjónar
vegna væntanlegra viðræðna um
fyrirkomulag varnarsamningsins.
Er ekki ólíklegt að niðurstaða muni
fást eftir að bandaríska þjóðarör-
yggisráðið hefur lagt sitt mat á hlut-
ina og að Bandaríkjaforseti hafi
kynnt sér málið. Varðandi stefnu ís-
lenskra stjórnvalda í væntanlegum
viðræðum við Bandaríkjamenn er
samhljómur meðal forystumanna í
íslenskum stjórnmálum. Davíð
Oddsson, Halldór Ásgrímsson, Öss-
ur Skarphéðinsson og Sverrir Her-
mannsson eru allir sammála um að
sá lágmarksviðbúnaður sem nú er á
Varnarstöðinni megi ekki minnka og
að milli þjóðanna eigi að ríkja gagn-
kvæmur skilningur á varnar- og ör-
yggishagsmunum Íslands. Vinstri
grænir hafa kokgleypt hina ábyrgð-
arlausu stefnu Alþýðubandalagsins
sáluga í varnar- og öryggismálum
þjóðarinnar, sem er kannski skiljan-
legt ef eðli þess flokks er skoðað, þ.e.
„að vera fúll á móti“.
Varnar- og öryggishagsmunir ís-
lensku þjóðarinnar er grafalvarlegt
mál. Þeir eiga ekki að snúast um at-
vinnuástand á Suðurnesjum eða eða
vera sýnd sú lítilsvirðing að tala um
þá sem einhvern sjálfsagðan hlut.
Það er von mín að þær viðræður um
framkvæmd Varnarsamningsins
sem fram fara á næstunni muni leiða
til farsælla niðurstaðna fyrir stjórn-
völd í báðum þessum löndum. Hins
vegar óttast ég að framvegis verði
samskiptin við bandarísk stjórnvöld
vegna Varnarliðsins á Keflavíkur-
flugvelli og Varnarsamningsins ögn
þyngri vegna flutningsins á yfir-
stjórninni frá Norfolk í Bandaríkj-
unum til Stuttgart í Evrópu. Er það
þó einlæg von mín sá ótti sé með öllu
ástæðulaus.
Blikur á lofti í varnar-
og öryggismálum?
Gunnar Alexander
Ólafsson
Varnarmálin
Varnar- og öryggis-
hagsmunir íslensku
þjóðarinnar, segir
Gunnar Alexander
Ólafsson, eru graf-
alvarlegt mál.
Höfundur er stjórnmálafræðingur
og fyrrv. varaformaður Varðbergs.