Vísir - 07.07.1980, Blaðsíða 9

VISIR Mánudagur 7. júli 1980.
/
■
L
Katrin mikla, keisaraynja i Rússlandi, Obarea,
drottning á Tahiti og Viktoría Bretadrottning,
höfðu allar gert garðinn frægan, fyrir utan marg-
rómaðar frúslur i Rómaveldi, áður en þar kom á
tuttugustu öld að nauðsyn þótti að efla rétt
kvenna bæði til atkvæða og mannaforráða.
Huggulegur vitnisburður um viðgang kvenna á
vettvangi stjórnmála er fyrrverandi forsætisráð-
herra á Sri Lanka, Indira Gandi á Indlandi og
Margaret Thatcher i Bretlandi. Allar hafa
þessar konur verið umdeildar, eins og venja er
um stjórnmálamenn, en þær hafa jafnframt sýnt
að miðaldakenningar um atorkumun kynjanna fá
ekki staðist. Konur sem forsætisráðherrar eru á-
kveðinn still og þær geta verið harðskeyttari en
velflestir karlmenn. Nú hafur það fallið i hlut
íslendinga að kjósa fyrstu konu fyrir forseta. Sá
still hlýtur þvi að koma héðan.
Karlmenn töpuðu —
kona vann
Þeir þrir karlmenn, sem töp-
uöu kosningunni fyrir frú Vig-
disi Finnbogadóttur, mega eftir
atvikum vel viö una. Þeir voru
þó aldrei nema karlmenn. Aö
visu voru allir frambjóöendur
menn fram aö kvöldi kosninga-
dags, en eftir þvi sem leiö á
talninguna varö mönnum fjöl-
ræddara um aö kona heföi unniö
kosninguna. Þannig snýst hjól
hverfulleikans öllum til bless-
unar. En þótt karlmenn megi
vel viö una kosningaúrslitin,
viröist sem einn frambjóöenda
hafi tekiö ósigurinn aö sér sér-
staklega, og er þaö eftir atvik-
um leyfilegt, þar sem litlu mun-
aði i atkvæöum.
Tveir ráðherrar sam-
fagna.
Mörg uppgjör vilja menn hafa
I frammi aö kosningum loknum.
Þau uppgjör hafa keim af lend-
igum flugvéla. Þaö er oft svipti-
vindasamt niöur viö jörö, þegar
búist er til lendingarinnar og
allt haft úti sem hægt er aö
breiöa úr til aö auka flugþolið.
En uppgjör og útreikningar eru
að mestu leyti vitleysa. For-
setakosningar ganga þvert á
alla flokka, og þaö er hvergi að
finna þá útlitsteiknara sllkra
kosninga, sem öllu geta ráöiö.
Að visu þykjast menn sjá, aö sá
sem kjörinn var hafi hlotið
einna mest fylgi vinstri manna,
og til vitnisburöar má telja, aö
tveir ráöherra Alþýðubanda-
lagsins voru mættir hjá sigur-
vegara til aö samfagna. En séu
hin borgaralegu atkvæöi á und-
anhaldi sérstaklega geta þau
sjálfu sér um kennt. Þau hafa
dreifst á þrjá frambjóöendur,
og oröið mörg og áhrifalaus aö
lokum.
Indriöi G. Þorsteinsson rithöf-
undur lætur gamminn geisa um
forsetakosningar, forseta-
embættiö og skoöanakannanir
dagblaöanna.
,,AÖ lokum vu ég óska Vigdfsi Finnbogadóttur til hamingju
meö sigurinn og starfskonum hennar fyrir ánægjuiega sam-
vinnu og hlýlegt viömót i kosningabaráttunni,” segir Indriöi
G. Þorsteinsson m.a. I grein sinni.
Forsetakosningarnar fóru
skynsamlega fram fyrir
margra hluta sakir. Þótt
índirbúningur þeirra dragist
itööugt nær þeim venjum, sem
•Ikja þegar þingkosningar eru
láðar, og uppi hafi verið raddir
im að ekkert hafi skort nema
syssa börn, til að baráttan fengi
amerískan keim, þá er þvi ekki
að neita aö aldrei hafa forseta-
frambjóðendur átt þess annan
eins kost og nú að komast i
snertingu við þjóðlifið. Þess
vegna varð undirrituðum að
oröi eftir þramm i gegnum fjöl-
margar fiskvinnslustöðvar og
aðra vinnustaði, að forsetaem-
bættið yrði aldrei samt eftir ný-
afstaðna kosningabaráttu.
Þessi orð féllu i sjónvarpi á
kosninganótt og var óöara and-
mælt af kosningastjóra
verðandi sigurvegara. Svona i-
haldssöm getur tiðin verið.
Reynslan ólygnust.
1 rauninni er litið aö marka
það sem menn segja um svona
kosningar aö þeim loknum. Það
veltur auðvitaö fyrst og fremst
neöanmáls
Að forseta-
kosningum
loknum
á þeim kjörna, hvort einhver
orð ganga eftir eöa ekki. Þaö er
vandlifaö á Felli ekki siöur en á
Bessastööum^n I kirkjunni þar
veröur hægt aö skira allar þær
Vigdisir sem hugurinn girnist
aö láta heita slikum nöfnum,
jafnvel þótt fyrirskipanir komi
ekki um þaö i blööum. Manni
veröur fyrst og fremst hugsaö
til hinna alvarlegri verkefna
forseta, eins og við stjórnar-
myndanir, en þar kemur auðvit-
aö til ráögjöf færra manna, sem
vita hvernig ber aö spá i stjórn-
málamynstriö hverju sinni.
Einnig þar mun reynslan verða
ólygnust.
Þrir ópólitiskir i röð.
Allir frambjóöendur voru hiö
ágætasta og ánægjulegasta fólk,
hvaö sem hverjum fannst i hita
kosninganna. Um hitt gátu
menn deilt I alvöru, hvort ofan á
ættu aö veröa til keppni á enda-
spretti þeir, sem vissu eitthvaö
um stjórnarstörf og. stjórnmál,
eöa þeir sem höfðu sem allra
minnst haft af stjórnmálum að
segja. Svo fóru leikar aö hinir
siðarnefndu kepptu samkvæmt
vilja þjóöarinnar. Talsmaöur
þeirrar stefnu á kosninganótt
geröist svo Eysteinn Jónsson,
kvaddur til þess sérstaklega aö
rekja söguna frá framboði séra
Bjarna Jónssonar til dr.
Kristjáns Eldjárns og þeirra
kosninga, sem var aö ljúka.
Augljóst var á máli Eysteins, aö
hann taldi þaö samræmt mark-
miö ákveöins hóps valdamaniia
aö stefna „ólæröum” á Bessa-
staöi. Jafnvel var ekki laust viö
aö hinum gamla stjórnmála-
þjarki þætti nokkur slægur i þvi
aö hafa átt þátt i aö undirbúa
framboð þriggja ópólitiskra
frambjóöenda i röö.
Lærðir eða „ólærðir”
Afstaöa Eysteins Jónssonar
er merkileg og þarf mikiö lengri
umræöugrundvöll en hér er fyr-
ir hendi. Aðeins skal á þaö bent,
aö Eysteinn er þingræöismaöur
mikill, og vildi á sinum tima
gera þingmennsku aö sjálf-
stæöri atvinnugrein. Slikur
þingræðismaöur vill samkvæmt
yfirlýsingu helst ekki hafa menn
með pólitiskt nef á Bessastöðum.
Alþingi á samkvæmt þvi aö vera
stofnun meö stimpil, sem sóttur
er viö hátiöleg tækifæri súöur á
Alftanes. Þetta getur veriö
heppileg skoöun fyrir menn sem
vilja ekkert bölvaö kjaftæöi i
erfiöum málum, eins og stjórn-
armyndunum. Samt farnaöist
Asgeiri Asgeirssyni vel, þótt
það kostaði Eystein Jónsson
langa stjómarandstööuvist. Nú,
en hvaö sem þessu liöur, þá hef-
ur stefna hinna „ólærðu” oröið
ofan á i þessum kosningum meö
um sextiu og sex prósent
atkvæöa. Þrjátiu og fjögur
prósent vildu hins vegar
diplómat á borö viö Svein
Björnsson eöa stjórnmálamann
eins og Asgeir Asgeirsson á
Bessastaöi, og telst þaö
athyglisverö tala.
Skoðanakannanir og
hlutleysi.
Þótt i mörgum sjóöi fyrst eftir
kosningarnar hafa blööin litið
birt af sliku sem eðlilegt er. En
eldfjalliö hefur samt tekið sina
jóösótt. Þaö er út af deilum um
skoöanakannanir. Ég skal strax
játa aö ég talaöi ógætilega i
garö ritstjóra þessa blaös, þeg-
ar skoðanakönnun birtist fáum
dögum fyrir kosningar, sem
þýddi raunar, ef henni var ekki
andmælt, aö tveir frambjóö-
enda voru alveg úr leik. Skoð-
anakannanir eru eflaust nauö-
synlegar fyrir þá sem eru aö
sigra og fyrir þá sem birta þær.
En á sama tima og hlutleysi er
stundað af slikri iþrótt i öllum
blöðum, aö maöur getur heyrt
húskettina hnerra, þá virðist
það vera fyrir utan og ofan hlut-
leysi, að tilkynna frambjóö-
endum þre'mur eöa fjórum dög-
um fyrir kjördag, aö þeir séu
ekki meö i leiknum lengur.
Þetta er sérkennilegt I landi þar
sem allir lesa blöö og allir
hlusta á útvarp. Engu að siöur
eru menn skyldir aö sýna rit-
stjórum kurteisi i hita kosninga-
baráttunnar sem I annan tima.
Bæði Dagblaöið og Visir hafa nú
þusaö um skeiö um skoðana-
kannanir og æviráöinn ritstjóri
Dagblaðsins valið kosn-
ingastjórum hin háðulegustu
orö. Við hann er aðeins þaö aö
setja, aö eins og menn iöka
hástemmda kurteisi og ausa
kjörinn forseta miklu lofi um
Bessastaöakökur aö kosningum
loknum, eins hefðu blaðamenn
bara átt aö smakka bakkelsiö
hjá stuöningskonum Alberts
þremur dögum fyrir kjördag i
staö þess aö strita i skoöana-
könnun, sem gat i besta falli
veriö ókurteisi viö helftina af
frambjóðendum þegar hún birt-
ist vegna þess hve skammt var
til kjördags.
Annars er blaöamennskan aö
breytast I landinu. Hún er aö
veröa taugaóstyrk og þaö ber
stöðugt meira á þvi aö blaöa-
menn tali um rétt sinn og
prinsipp. Blaöamenn hika ekki
orðið viö aö standa I skoöana-
legum stórdeilum viö lesendur
sina, alveg eins og þeir séu
komnir I eitthvert pappirshá-
sæti. A minum sokkabandsár-
um vorum viö alltaf aö freista
þess aö þjóna lesendum meö
upplýsingamiölun , en létum
vera aö rifast. Þaö voru ein-
hverjir aörir sem fengu borgaö
fyrir þaö.
Aö lokum vil ég óska Vigdisi
Finnbogadóttur til hamingju
meö sigurinn og starfskonum
hennar fyrir ánægjulega sam-
vinnu og hlýlegt viömót 1 kosn-
ingabaráttunni. Ég von aö hún
setjihinn rétta stil á forsetaem-
bættiö.
IGÞ