Morgunblaðið - 06.12.2002, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
L
AUSATÖK, skuldasöfn-
un og útgjaldaþensla
voru meðal þeirra orða
sem Björn Bjarnason,
oddviti Sjálfstæðis-
flokks, notaði í gær í fyrri umræðu
um A-hluta fjárhagsáætlunar
Reykjavíkurborgar fyrir árið 2003
sem fram fór í borgarstjórn í gær.
Björn gagnrýndi að tilraunum til að
sporna gegn þenslunni væri beint að
gömlu fólki, börnum á leikskólaaldri
og foreldrum þeirra. Lagði Ólafur
F. Magnússon, borgarfulltrúi F-
lista, áherslu á að fallið yrði frá fyr-
irhuguðum niðurskurði í fé-
lagsstarfi aldraðra. Hann lýsti einn-
ig áhyggjum sínum af ábyrgðum
borgarinnar vegna fyrirhugaðrar
Kárahnjúkavirkjunar.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri mælti fyrir frumvarp-
inu. Hún sagði meginmarkmið fjár-
hagsáætlunarinnar þau sömu og áð-
ur; að auka lífsgæði með öflugri
fjárfestingu. Í samanburði á skuld-
um stærstu sveitarfélaganna, sem
hlutfall af skatttekjum árið 2001,
standi borgarsjóður vel. Aðeins Sel-
tjarnarnes hefði verið með lægra
hlutfall en Reykjavík.
Áhersla væri áfram lögð á ábyrga
fjármálastjórn, að auka hagkvæmni
og leita nýrra leiða í þeim efnum.
Þjóðhagsspá benti til þess að efna-
hagsuppsveiflunni væri nú lokið og
að atvinnuleysi færi vaxandi. Því
mundi draga úr vexti skatttekna
sem setti rekstri og framkvæmdum
ákveðnar skorður. Í slíku árferði
væri forgangsröðun verkefna mik-
ilvægari en ella og því hefði verið
skipuð nefnd sem fara mundi yfir
hvar mætti draga úr útgjöldum.
Furðaði hún sig á að Sjálfstæðis-
flokkur hefði neitað að taka þátt í
starfi nefndarinnar.
Björn Bjarnason spurði hvers
vegna í ósköpunum sjálfstæðismenn
ættu að tilnefna fulltrúa í slíka
nefnd. Þeir yrðu að axla ábyrgð á
fjármálum Reykjavíkur sem bæru
hana. Tal um fjölskipað stjórnvald
væri merkingarlaust þegar litið
væri til stjórnarhátta R-listans í
Reykjavík.
Mótmælti málsmeðferð
Björn mótmælti hvernig staðið
var að framlagningu fjárhagsáætl-
unarinnar, en einungis A-hluti
hennar, sá sem væri borinn uppi af
skatttekjum, hefði verið lagður fram
til umræðu í gær. Það væri með öllu
óviðunandi að ekki væri staðið þann-
ig að framlagningu áætlunarinnar
að hún næð yfir borgarsjóð auk
stofnana og fyrirtækja borgarinnar,
sem mynduðu samstæðureikning-
inn. Ástæðan fyrir þessari hálfkör-
uðu fjárhagsáætlun væri skortur á
upplýsingum frá Orkuveitu Reykja-
víkur, einkum dótturfyrirtækjum
hennar og þá sérstaklega Línu.Neti.
Í svari félagsmálaráðuneytis til
Björns, um hvort löglegt væri að
leggja fjárhagsáætlun fram í tvennu
sem skattfé borgarbúa æt
ráðstafa með þessum hæt
Björn til að því fé sem æ
þessum málaflokki yrði va
koma í veg fyrir fyrirhuga
arlokanir leikskólanna.
Þá ætti að draga sam
lagsþjónustu við aldraða
þannig um 15 milljónir krón
væg fjárhæð fyrir borga
niðurskurðurinn raskar líf
þeirra, sem þjónustunnar
þessu máli þarf að taka áðu
hagsáætlunin fær endan
greiðslu,“ sagði Björn. Þá
listinn ábyrgð á hækkun le
lagsbústöðum sem bitnað
einhleypum konum og ei
foreldrum. „Og þessi sam
ber ábyrgð á því að O
Reykjavíkur keypti nýlega
arakerfið af Línu.Neti fyr
1.800 milljónir króna og ha
sér fyrir því að nú rís höf
hús undir Orkuveituna s
kosta á fjórða milljarð krón
Björn.
Fjármálastefna R-lista
þess merki að listinn he
sjónar á því meginhlutverk
fulltrúa að tryggja bor
góða grunnþjónustu. Fjárh
unin væri reist á veikum gr
hefði blasað við þegar bor
lagði annars vegar fram t
514 milljóna króna niðursk
enn hefði ekki verið útfæ
hins vegar að skipuð skyldi
arnefnd með þremur borg
um til að sporna við útgjöld
fram varanlegri hagræð
sparnaði í rekstri og stofnk
Ágreiningur um
30 milljónir í 34 millj
króna fjárhagsáæt
Ingibjörg Sólrún G
borgarstjóri sagði áhug
Björn Bjarnason skyldi ha
borgaryfirvöld hefðu misst
því hlutverki að veita gr
ustu. Hann hefði í máli sí
lagi, kom fram að ráðuneytið teldi
ekki ástæðu til að ætla að þessi
málsmeðferð væri í andstöðu við 61.
grein sveitarstjórnarlaga. Var tekið
fram í bréfinu að ráðuneytið hefði
ekki fjallað á formlegan hátt um
málsmeðferðina.
Björn sagðist telja þessa niður-
stöðu á veikum grunni byggða, und-
arlegt væri að ekki væri litið til 21.
greinar laganna. „Að sjálfsögðu á
heildarmyndin að blasa við okkur
borgarfulltrúum, þegar fjallað er
um fjárhagsáætlunina í fyrri um-
ræðu. Það sýnir best lausatökin við
gerð þessarar áætlunar, að ekki sé
einu sinni unnt að fullnægja þessari
grundvallarkröfu.“
Þensla og skuldasöfnun
Björn sagði fjármálastjórn borg-
arinnar hafa einkennst af þenslu og
mikilli skuldasöfnun undanfarin ár.
Sú þróun mundi halda áfram á
næsta ári, skatttekjur hækka um
rúm 5% samkvæmt fjárhagsáætlun
og rekstrargjöld um 7%. „Þenslan
eykst og samkvæmt þeim hluta af
fjárhagsáætlun, sem hér er kynnt-
ur, aukast skuldir en minnka ekki.
Þegar R-listinn tók við voru heild-
arskuldir Reykjavíkur rúmir 3 millj-
arðar – nú eru þær komnar á
fimmta tug milljarða. Þetta segir í
raun allt sem segja þarf um fjár-
málastjórnina. Í ár jukust skuldir
um 2 milljarða króna, þvert á áætlun
um skuldalækkun,“ sagði Björn.
Hann sagði gjaldskrár borgarinn-
ar fara hækkandi. Þegar hefði verið
tilkynnt um 12% hækkun húsaleigu
hjá Félagsbústöðum og 8% hækkun
leikskólagjalda. Samkvæmt fjár-
hagsáætluninni ætti að hækka tíma-
gjald fyrir heimaþjónustu um 30%,
þjónustugjöld í íbúðum aldraðra,
gjöld fyrir námskeið í félags- og
þjónustumiðstöðvum og verð á mat
og kaffiveitingum yrði hækkað um
11,7%. Verð fyrir akstur vegna
heimsendingar á mat hækkaði um
13% og gjaldskrá fyrir mengunar-
og heilbrigðiseftirlit um 13,17%.
Gjald fyrir sorphirðu frá íbúðarhús-
næði hækkaði um 10% og frá at-
vinnurekstri um 15%. Loks hækkaði
gjaldskrá vegna hundahalds, mest
munaði um rúmlega 25% hækkun á
árlegu eftirlitsgjaldi.
Fálmkenndar
sparnaðaraðgerðir
„Á öllu þessu ber R-listinn
ábyrgð. Hann ber líka ábyrgð á því
að á undanförnum dögum og vikum
höfum við séð fálmkenndar aðgerðir
til að spara, sem beinast að gömlu
fólki og leikskólabörnum.“ Ætlunin
sé að spara 12 milljónir króna með
sumarlokunum leikskóla, sem bitni
hart á barnafjölskyldum í borginni.
Björn sagði þetta álíka háa fjár-
hæð og R-listinn vildi verja til þess
nýmælis að standa undir kostnaði
við sérfræðiaðstoð fyrir borgar-
stjórnarflokka. Hann sagði sjálf-
stæðismenn hafna þessum styrk þar
Segja óvissu
stóra fjármála
A-hluta fjárhagsáætlunar borg-
arinnar vísað til síðari umræðu
Oddviti Sjálfstæðisflokks sagði fjárhags-
áætlun borgarinnar fyrir árið 2003, sem
lögð var fram til fyrri umræðu í borg-
arstjórn í gær, vera byggða á veikum
grunni. Óvissa væri um marga stóra fjár-
málalega þætti hennar og um lögmæti
þess hvernig hún væri lögð fram.
Borgarstjóri sagði borgarsjóð standa
vel miðað við önnur sveitarfélög.
Ingibjörg Sólrún Gísladót
Bjarnasonar um að lausat
nær að tala um lausatök á
Björn Bjarnason, oddviti s
byggða á veikum grunni, ó
hennar sem og um lögmæt
rýndi hann sömuleiðis að t
að gömlu fólki, börnum á l
SKÓLAR OG FRAMMISTAÐA
Ísland er í 14. sæti á lista yfir bestuskólakerfi iðnríkja samkvæmt nið-urstöðum alþjóðlegrar könnunar
Innocenti-rannsóknarmiðstöðvarinnar,
sem tengist barnahjálp Sameinuðu þjóð-
anna, Unicef. Rannsóknin náði til ung-
linga á aldrinum 14 til 15 ára í aðild-
arríkjum OECD og samkvæmt henni
standast 14% nemenda á Íslandi ekki
lágmarkskröfur um læsi, stærðfræði- og
raungreinakunnáttu. Kóreska skólakerf-
ið er í fyrsta sæti samkvæmt könn-
uninni, en þar standast aðeins 1,4% ekki
áðurnefndar kröfur, og á hæla þess
fylgir það japanska þar sem hlutfallið er
2,2%. Í þriðja sæti eru Finnar, en þar
standast 4,4% ekki lágmarkskröfurnar,
og síðan koma Kanadamenn og Austur-
ríkismenn.
Íslendingar deila 14. sætinu með
Belgum, en næst á eftir okkur koma
Norðmenn, Bandaríkjamenn, Þjóðverjar
og Danir. Niðurstöður Innocenti eru
meðal annars byggðar á PISA- og
TIMSS-stöðlunum, en sá fyrrnefndi
mælir læsi og sá síðarnefndi stærðfræði-
þekkingu. Ísland var í 10. sæti hvað læsi
snerti, en því 19. þegar kom að stærð-
fræðinni.
Þegar niðurstöður könnunarinnar eru
skoðaðar verður ekki hjá því komist að
velta fyrir sér hvers vegna tvö Asíuríki
standi best að vígi. Vissulega verður
ekki framhjá því horft að í skólakerfum
þessara ríkja er mikill þrýstingur og
hefur verið talað um að í Japan geti ótt-
inn við að standa sig ekki valdið mikilli
örvinglan og jafnvel leitt til sjálfsmorða.
Í skýrslunni, sem fylgir könnuninni, er
árangur skólakerfisins í Suður-Kóreu
hins vegar rakinn til þess að skólaárið
er 220 dagar, kennarar hljóti mjög góða
menntun og starfsþjálfun og sérstaklega
er til þess tekið að afstaða jafnt foreldra
sem nemenda til námsins einkennist af
ástríðu. Árangur Finna er rakinn til
þess að vetrarkvöldin séu löng og börn
eigi bæði auðvelt með að læra að lesa og
skrifa málið. Fyrir vikið verði minna bil
á milli nemenda þegar á hólminn er
komið í náminu.
Í könnuninni er bent á að munurinn á
milli þess hvernig hin einstöku ríki
standi sig þurfi ekki að helgast af mis-
munandi skólakerfum. Til dæmis sé
námið nálgast með gerólíkum hætti í
Bandaríkjunum og Þýskalandi, en þó
séu löndin nokkurn veginn jafn aftar-
lega á listanum. Einnig er bent á að í ís-
lensku skólakerfi virðist nemendum ekki
mismunað milli skóla hvað læsi snerti,
heldur sé frammistaðan nokkuð svipuð í
skólum landsins. Þá kemur fram að um
35% barna af erlendum uppruna eða af
fyrstu kynslóð innflytjenda í íslensku
skólakerfi standist ekki kröfur um læsi.
Mikilvægi menntunar þarf ekki að
undirstrika. Bein fylgni er á milli lífs-
kjara og menntunar. Með rannsóknum
hefur verið sýnt fram á að samhengi er
milli þess hversu fær einstaklingur er í
lestri og teknanna sem hann aflar. Læsi
dregur úr líkum á atvinnuleysi. Einn
grundvallarþátturinn í því að tryggja að
barn standi ekki lakar að vígi en jafn-
aldrarnir er uppeldið. Rannsókn Inn-
ocenti-stofnunarinnar sýnir einnig að
máli skiptir hvernig heimili börn koma
frá. En það má ekki láta þar við sitja og
sætta sig við það að munur milli barna
sé óhjákvæmilegur. Í Asíu hefur víða
tekist að yfirvinna þann mun, sem felst í
þjóðfélagslegum uppruna barna, og það
sama hefur gerst í Finnlandi. Ef langar
vetrarnætur væru nóg veganesti til ár-
angurs stæðu Íslendingar framar en
raun ber vitni. Eins og staðan er þarf
skólakerfið að vera markvissara. Könn-
unin sýnir nefnilega einnig að það eitt
að leggja mikla peninga í skólakerfið
dugar ekki til að skila árangri. Í Suður-
Kóreu og á Grikklandi er nokkurn veg-
inn jafn miklu fé varið til hvers nem-
anda, en löndin eru þó svo gott sem
hvort á sínum enda töflunnar. Ekki
koma heldur fram bein tengsl milli
frammistöðu og fjölda nemenda hjá
hverjum kennara. Hún sýnir hins vegar
hvernig tekist hefur að lyfta upp þeim
nemendum, sem lakast standa sig, í
skólakerfum helstu iðnríkja heims og í
þeim efnum er greinilega ýmislegt að
hér á landi. Við þurfum að gera betur og
í þeim efnum getum við bæði litið til As-
íu og fordæmis frænda okkar í Finn-
landi.
SJÓMINJAR OG SJÁVARDÝR
Í borgarráði hafa verið kynntar hug-myndir um uppbyggingu sjóminja-
safns í Reykjavík. Sigrún Magnúsdóttir,
formaður starfshóps um stofnun safnsins,
segir í Morgunblaðinu í gær að ákveðið
hafi verið að leggja til að sjálfseignar-
stofnun verði stofnuð um safnið þannig að
Reykjavíkurborg geti fengið til liðs við sig
aðra aðila sem taki þátt í verkefninu með
henni.
Sigrún telur athugandi að tengja upp-
byggingu safnsins, sem gengur undir
nafninu Víkin í skýrslu starfshópsins,
samkeppni um skipulag Mýrargötusvæð-
isins við gömlu höfnina. „Það væri gríð-
arlega skemmtilegt að inn í forsögn að
slíku deiliskipulagi kæmi hugmyndin um
sjóminjasafn,“ segir Sigrún og bendir á
kosti nálægðar safns á þessum stað við
önnur söfn á vegum borgarinnar í Hafn-
arhúsinu og Grófarhúsinu.
Hugmyndin um sjóminjasafnið er
vissulega áhugaverð og skemmtileg og
full ástæða til að fylgja henni fast eftir.
Það á að vera metnaðarmál fyrir höfuð-
borgina að eiga myndarlegt sjóminjasafn
þar sem saga sambúðar þjóðar og hafs er
rakin og mikilvægi sjávarútvegsins fyrir
íslenzka menningu og efnahagslíf gerð
góð skil. Sömuleiðis er enginn betri staður
fyrir safnið en við Reykjavíkurhöfn og
uppbygging þess þar myndi án nokkurs
vafa stuðla að því að styrkja höfnina og að-
dráttarafl hennar jafnt fyrir borgarbúa
sem ferðamenn.
Hins vegar má spyrja hvort ekki sé
ástæða til að ganga lengra og sýna meiri
stórhug. Ísland á ekkert raunverulegt sæ-
dýrasafn, sem stenzt samanburð við þau
beztu í Evrópu. Víða í hafnarborgum, þar
sem sjávarútvegur og siglingar eru mik-
ilvægar atvinnugreinar, eru glæsileg sæ-
dýrasöfn eða akvaríum, sem eru stolt
þessara borga, eitt helzta aðdráttaraflið
fyrir ferðamenn og óþrjótandi uppspretta
fróðleiks og skemmtunar fyrir unga sem
aldna. Sem dæmi má nefna sædýrasafnið í
Norðursjávarsetrinu í Hirtshals í Dan-
mörku og söfnin í Barcelona í Katalóníu
og La Rochelle í Frakklandi. Söfnin eru
gjarnan einn af helztu miðpunktum mann-
lífsins við höfnina.
Þjóð, sem byggir afkomu sína og sjálf-
stæði í jafnríkum mæli á auðlindum hafs-
ins og Íslendingar, á að leggja metnað
sinn í að eiga bæði glæsilegt sjóminjasafn
og sædýrasafn á heimsmælikvarða. Fram-
tíðarmarkmiðið á að vera að byggja þessi
söfn upp saman við Reykjavíkurhöfn og
fyrir slíku á að gera ráð í skipulagi hafn-
arinnar og nágrennis hennar. Þegar tón-
listar- og ráðstefnuhús hefur verið byggt
við Reykjavíkurhöfn er þetta verðugt
næsta verkefni.