Morgunblaðið - 19.12.2002, Blaðsíða 35

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 2002 35
ÞAÐ kemur varla á óvart að lang-
flestar þær nótnabækur sem koma
út á Íslandi eru söngnótur. Það ber
til tíðinda um þessi jól að í það
minnsta fimm nótnabækur hafa
komið á markað; – þrjár með ein-
söngslögum og tvær fyrir kóra. Þau
einsöngshefti sem hér eru til skoð-
unar eru Vísur Sigrúnar eftir Jó-
hann Ó. Haraldsson, Barnagælur og
fleiri lög eftir Atla Heimi Sveinsson
og Strax eða aldrei eftir Hreiðar
Inga Þorsteinsson. Kórlagaheftin
eru bæði úr röðinni Söngvasveigi
sem Skálholtsútgáfan gefur út, ann-
að með aðventu- og jólasöngvum
fyrir barna- og kvennakóra en hitt
með lofgjörðarsöngvum fyrir bland-
aða kóra.
Í ár er öld liðin frá fæðingu Jó-
hanns Ó. Haraldssonar og Vísur Sig-
rúnar gefnar út af því tilefni. Jóhann
var einn af ötulustu áhugamönnum
um framgang tónlistarlífs á Akur-
eyri og í Eyjafirði á sinni tíð; stund-
aði söngnám um tíma, en var að öðru
leyti sjálfmenntaður í tónlist þótt
hann gegndi bæði störfum organista
og söngstjóra auk lagasmíðanna.
Þekktasta lag hans er án efa Sumar í
sveitum sem allir blandaðir kórar
sem á annað borð vilja halda ís-
lenskri sönghefð á lofti þurfa að
kunna. Vísur Sigrúnar er sjö laga
safn einsöngslaga við ljóð eftir Guð-
mund Guðmundsson. Lögin samdi
Jóhann árið 1934. Þetta eru róman-
tískir söngvar í anda síns tíma, og
margir prýðilega gerðir. Jóhann
hafði góða tilfinningu fyrir því
hvernig fella átti lag að ljóði, til að
vel færi í munni söngvarans, og því
eru lög hans söngvæn. Flest þeirra
liggja fremur hátt, og hafa sjálfsagt
verið hugsuð fyrir sópran. Þetta eru
einkar elskuleg lög, og í anda ís-
lenskrar sönglagahefðar á fyrri
hluta tuttugustu aldar. Sjötta lagið,
Þráin, einfalt og hljóðlátt ástarljóð,
er sérstaklega vel smíðað lag með
fallegri stígandi. Lög Jóhanns Ó.
Haraldssonar verðskulda sannar-
lega athygli söngvara, og Vísur Sig-
rúnar gefa kærkomið tækifæri til að
kynnast nokkrum þeirra.
Atli Heimir Sveinsson er af allt
annarri kynslóð tónlistarmanna; –
þeirra sem höfðu tækifæri til að
mennta sig í listinni og gátu með
réttu kallað sig tónskáld. Í Barna-
gælum og fleiri lögum er að finna úr-
val margra skemmtilegustu og um
leið vinsælustu laga Atla; – sum hafa
heyrst fyrst á leiksviði, önnur á
söngsviði. Lögin eru öll í leikandi
léttum og einföldum útsetningum,
og henta því jafn vel sem píanólög
fyrir byrjendur. Það er hreint ekki
verra að krakkar geta spilað lögin og
sungið með, eða jafnvel spilað undir
söng í fjölskylduboðum og í skólan-
um. Þarna eru perlur eins og Snert
hörpu mína, Við Skólavörðuholtið
hátt, Klementínudans, Söngur
Dimmalimm, Kisa fór í lyngmó; – og
margar þeirra komu út á frábærum
geisladiski Eddu Heiðrúnar Back-
man fyrir réttu ári. Það er mikill
fengur að þessu hefti; – sum þeirra
laga sem þar er að finna hafa ekki
komið út áður og hin hafa verið ófá-
anleg lengi. Snjallar útsetningar
Atla gera bókina eigulegan fjöl-
skyldugrip sem allir með svolitla pí-
anókunnáttu ættu að geta nýtt sér
til yndis og ánægju.
Hreiðar Ingi Þorsteinsson er
yngstur þessara tónskálda, en hefur
þegar getið sér orð fyrir sönglög sín,
ekki síst þau sem hann samdi fyrir
Pál Óskar og Moniku Abendroth og
komu út á geisladiski þeirra, Ef ég
sofna ekki í nótt. Strax eða aldrei er
safn 25 einsöngslaga og mörg þeirra
bera tileinkun eða eru samin fyrir
ákveðna söngvara. Bestu lögin eru
Fjórir tregasöngvar, og ber þar
hæst lagið Þeim vörum sem ég
kyssti, við ljóð Millays í þýðingu
Þorsteins Gylfasonar. Lagið var
samið fyrir Guðrúnu Jóhönnu Ólafs-
dóttur. Annað prýðisgott lag er
Morgunn, við ljóð Nínu Bjarkar
Árnadóttur, samið fyrir Hólmfríði
Jóhannesdóttur. Mismikið er lagt í
útsetningar laganna, allt frá einföld-
um píanóleik til orgelleiks og undir-
leiks með hörpu og strengjakvintett
eða strengjasveit. Fjölbreytileikinn
sýnir vissulega leikni Hreiðars Inga
til að skrifa fyrir ólík hljóðfæri, – en
óneitanlega hefði yfirbragð nótna-
bókarinnar orðið heilsteyptara ef út-
setningarnar hefðu verið fyrir sama
eða sömu hljóðfæri. Hreiðar Ingi er
ungur lagasmiður, og bókin ber þess
merki að hann á erfitt með að hemja
óþreyjuna við að sýna allt sitt besta.
En hann á tímann fyrir sér við að
skapa sér persónulegan stíl og finna
sína rödd í tónlistinni, og byrjunin
gefur góð fyrirheit.
Söngvasveigshefti Skálholtsútgáf-
unnar eru orðin fjórtán talsins, með
þeim tveimur sem koma út nú fyrir
jólin. Lofgjörðarsöngvar fyrir
blandaða kóra eru safn ríflega 50
söngva sem tæpast er hægt að kalla
sálma; en eiga það sameiginlegt að
vera fremur léttir og aðgengilegir,
og jafnvel upprunnir í jafn fjarlæg-
um löndum og Zimbabve, Brasilíu,
Argentínu og Suður-Afríku. Lögin
eru sum í upprunalegum útsetning-
um, en aðrar hafa þau Aðalheiður
Þorsteinsdóttir píanóleikari og
Gunnar Gunnarsson organisti gert
af stakri smekkvísi.
Aðventu- og jólalög fyrir barna-
og kvennakóra er fjölbreytt safn
laga. Þar er að finna allt frá hátíðleg-
um jólasálmum fyrri tíðar, eins og Ó,
Jesúbarn blítt og Sjá himins opnast
hlið, – til jólalaga samtímans: Að-
fangadagskvöld Gunnars Þórðar-
sonar, Jólin alls staðar eftir Jón Sig-
urðsson og Á jólanótt eftir Jón
Ásgeirsson; og amerískra slagara
eins og Winter Wonderland og
White Christmas í íslenskum texta-
þýðingum, – og Mozart fær auðvitað
sitt pláss með tríóinu úr Töfraflaut-
unni: Í dag er glatt í döprum hjört-
um. Það er hér eins og í bók Hreið-
ars Inga, að fjölbreytnin ber
svipmótið ofurliði; – svo mikið liggur
við að koma sem mestu og fjöl-
breyttustu efni út fyrir óseðjandi
kórana. Þótt þetta sé löstur verður
að líta á hann í því ljósi að nótnaút-
gáfa hér á landi er dýr og erfið, enn
eru útgefendur því miður að glíma
við þá sem frekar kjósa að stela sér
eintaki með ljósritun og kannski
ekki grundvöllur fyrir því – ennþá –
að gefa út fleiri hefti þar sem efni
væri safnað saman eftir uppruna, –
tónskáldum, þema eða einhverju
slíku – sem gæfi því sterkari heild-
arsvip.
Nýtt og gamalt á nótum
Bergþóra Jónsdóttir
TÓNLIST
Nótnabækur
Vísur Sigrúnar eftir Jóhann Ó. Haralds-
son. Útgefandi: Ingvi Rafn Jóhannsson.
Barnagælur og fleiri lög eftir Atla Heimi
Sveinsson. Útgefandi: Mál og menning.
Strax eða aldrei eftir Hreiðar Inga Þor-
steinsson. Útgefandi: Tónilíus.
Söngvasveigur 13: Heyr söngvanna
hljóm, fyrir blandaða kóra.
Útgefandi: Skálholtsútgáfan.
Söngvasveigur 14: Við hátíð skulum
halda, fyrir barna- og kvennakóra.
Útgefandi: Skálholtsútgáfan.
ÝMSIR
LEIKFÉLAGIÐ Fljúgandi fiskar
gerði víðreist fyrir skemmstu og
sýndi nýja leikgerð sína á Medeu
eftir Evripídes í Englandi og Finn-
landi, en verkið var frumsýnt hér í
nóvember árið 2000. Í sýningunni
renna saman í eina heild sviðslistin
og kvikmyndaformið, styrkt af tón-
list Bretans Jonathans Cooper,
sunginni af Huldu Björk Garð-
arsdóttur óperusöngkonu og Þór-
eyju Sigþórsdóttur, í hlutverki
Medeu, en Cooper lék einnig tónlist
af fingrum fram í sýningunni. Leik-
stjóri var Hilmar Oddsson og mót-
leikari Þóreyjar í sýningunni var
Valdimar Örn Flygenring. Sýn-
ingin var hluti af dagskrá Reykja-
víkur menningarborgar 2000 og
var styrkt af Leiklistarráði Íslands
og menningaráætlun Evrópusam-
bandsins Culture 2000. Leikið var á
íslensku, en texta sem skýrir fram-
vindu verksins var varpað upp fyr-
ir áhorfendur.
Þau Þórey og Valdimar lögðu
upp með fylgdarliði sínu til Bret-
lands. Fyrsta sýning var í Nott-
ingham í glænýju leikhúsi í Lake-
side Art Center. Í London voru
fjórar sýningar í ICA húsinu sem
hýsir Institution of Contemporary
Arts, „í garði drottningar“, segir
Valdimar Örn, og bætir því við að
honum hafi liðið eins og miðalda-
leikara í návist hennar hátignar.
Þórey segir þennan stað þekktan
fyrir sýningar þar sem tilraunir
eru gerðar með form og list-
greinum teflt saman. „Það var
mjög spennandi að komast að á
þessum stað, því hann hentaði mjög
vel fyrir sýningu okkar. Aðsókn
var alveg ágæt. Það var eins og það
hefði spurst út að við værum þarna
með þessa sýningu, og það er nú oft
besti dómurinn um leiksýningar.“
Áhugafólk um Grikkina og
margmiðlun mætti vel
Þórey segir að í áhorfendahópn-
um hafi verið fólk sem hefur sér-
stakan áhuga á margmiðlunarsýn-
ingum sem þessari, en einnig hafi
komið stór hópur fólks sem hefur
áhuga á grísku leikskáldunum og
er jafnvel svo sérhæft að sækja
bara allar þær uppfærslur á Medeu
sem það kemst yfir. „Leikgerð okk-
ar virtist alls staðar vekja mikla at-
hygli,“ segir Þórey. „Fólk var hrif-
ið af því hvernig listformin
blandast saman í verkinu, leiklist,
tónlist og kvikmynd, og maður
fann að þetta kveikti í fólki. Það
verkaði líka mjög sterkt á fólk hve
stílhrein sýningin var. Fólk var
þakklátt fyrir að hafa skýringa-
texta ofan við sviðið, en þó höfðu
sumir orð á því að þegar þeir
skildu ekki tungumálið sem leikið
er á, þá færu þeir að hlusta eftir
því sem er undirliggjandi; undir-
textanum; og fólki fannst það líka
spennandi. Í Finnlandi var einn
sem sagði við okkur að honum
fyndist tungumálið auka á harm-
rænu verksins, kannski hljómar ís-
lenskan bara svona forn og trag-
ísk.“
Valdimar segir að vídeómenn-
ingin sé orðin það áhrifamikil í
dag, að fólk vilji sjá hvert hún get-
ur leitt okkur og hvers hún er
megnug. „Þó er eins og það sé ekki
búið að reyna þetta mikið, í það
minnsta ekki í leikhúsinu, og fólk
er mjög forvitið. Stíll sýningar-
innar hæfir þessari blöndun list-
greina mjög vel og vídeóið á þar
vel heima.“
Í Finnlandi sýndi hópurinn á
leiklistarhátíð í Tampere. Þar voru
áhorfendur því að mestu leik-
húsfólk. Í afar jákvæðum blaða-
dómi um sýninguna sagði gagnrýn-
andinn Matti Wacklin að sýning
Fljúgandi fiska á Medeu hitti í
mark: „Íslenska hópnum hefur tek-
ist að draga fram kjarna sögunnar
með samsvörun við nútímann.
Fljúgandi fiskar mála áhrifamikla
mynd af barnamorðingja, ástæðum
hans og tortímandi ábyrgðarleysi,
mynd sem nær yfir tungumála-
múrana. Áhrifamáttur sýningar-
innar vex vegna þess hve hún er
sjónrænt úthugsuð og tónlistar sem
sótt er í íslenska hefð. Leikurinn í
Medeu er líka hrífandi.“
Dýpkaði skilninginn
Þórey og Valdimar eru sammála
um það að það hafi verið gott að
nálgast Medeu aftur þó langur tími
hafi liðið frá sýningum hér heima
þar til farið var að æfa aftur fyrir
leikferðina og margt hafði gerst í
lífi þeirra sjálfra sem dýpkaði
skilning þeirra á verkinu. „Það var
mjög fróðlegt að finna, þegar mað-
ur er að takast á við djúpar og per-
sónulegar tilfinningar, hvað maður
tekur í raun og veru mikið af sjálf-
um sér með inn í verkið, og það
segir manni það, að kannski sé
maður í þessu af einhverju viti,“
segir Valdimar Örn og Þórey sam-
sinnir því.
Aðstandendur sýningar Fljúgandi fiska á Medeu.
Sýnt var í Nottingham í nýju og glæsilegu menningarhúsi.
Fljúgandi
fiskar á
ferðalagi
NÚ stendur yfir í ReykjavíkurAka-
demíunni, JL-húsinu, Hringbraut
121, ljósmyndasýning Ingólfs Júl-
íussonar, Grænland – fjarri, svo
nærri og eru þar myndir frá för
Ingólfs til Grænlands í september
2002. Þar hitti hann m.a. „Ísmann-
inn“ Sigurð Pétursson sem býr í af-
skekktu þorpi, Kuummiut, á austur-
strönd Grænlands og hefur gert sl.
fjögur ár. Ingólfur kynntist einnig
heimamönnum og náttúru þessa
svæðis.
Ingólfur hefur áður tekið þátt í
samsýningum blaðaljósmyndara en
þetta er fyrsta einkasýning hans og
eru myndirnar til sölu.
Sýningin stendur til 31. janúar.
Hún er opin virka daga kl. 9–17.
Ljósmyndir
frá Grænlandi
♦ ♦ ♦
Emanúel er eftir
Sören Olsson og
Anders Jacobs-
son. Þýðingu
annaðist Jón
Daníelsson.
Emanúel er al-
veg jafnskemmti-
legur grallari og
hinn víðfrægi
Bert frá sömu höfundum, en hann
er svo lítið eldri og leyfist ýmislegt
fleira. Það gengur á ýmsu hjá Em-
anúel í þessari nýju bók. Nú lítur út
fyrir að hann sé óvart að verða
pabbi, æskuástin, hún Helena, hef-
ur þess vegna sagt honum upp, for-
eldrarnir eru að skilja og Jack, nýi
strákurinn í bekknum, er hættu-
legur keppinautur. En Emanúel
kann að bregðast við öllu þessu
með sínum sérstaka hætti.
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin er
122 bls. Verð: 2.780 kr.
Börn