Morgunblaðið - 19.12.2002, Blaðsíða 48

UMRÆÐAN
48 FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÁREIÐANLEGAR heimildir
herma, að um þessar mundir séu
um 40% útfluttra sjávarafurða
þorskur eða afurðir úr honum. Þá
liggur fyrir, að rösk 60% alls vöru-
útflutnings landsmanna eru sjáv-
arafurðir. Það er því einfalt reikn-
ingsdæmi, að nær fjórðungur alls
vöruútflutnings okkar er þorskaf-
urðir og það jafnvel þótt þorskafl-
inn sé einungis helmingur þess,
sem hann ætti að vera, og jafnvel
enn minna.
Því er þetta rifjað upp hér, að
fyrir fáeinum vikum birti ég hér í
Mbl. grein, sem hafði þann eina til-
gang að vekja athygli á greina-
skrifum dr. Jónasar Bjarnasonar
undanfarið, þar sem hann hefur
með vísindalega vel grunduðum
hætti skýrt sífellda rýrnun þorsk-
stofnanna undir staðfastri stjórn
og leiðsögn Hafró. Tilvitnanir í
bandarískar og kanadískar rann-
sóknir gefa eindregið til kynna, að
stærðarveljandi veiðarfæri hafi náð
að kynrýra kanadíska þorskstofna
svo dyggilega, að núna, röskum
áratug síðar eftir alfriðun allan
þann tíma, hafa þessir stofnar ekki
rétt teljandi við. Kanadamenn fóru
að eins og bóndi, sem áratugum
saman mundi sífellt setja á léleg-
ustu lömbin, og árangurinn er eftir
því. Það er búið að veiða út úr
stofnunum allan þann fisk, sem vex
hratt, verður seint kynþroska og
þess vegna stór. Eftir verða aum-
ingjarnir, sem illa standa sig í sam-
keppninni um matinn og drepast
jafnvel eftir að þeir hafa með
hrygningu skilað af sér sínu kyn-
rýrða kyni. Nokkur hundruð þús-
und tonna þorskstofnar ná einfald-
lega ekki að vaxa frá ári til árs eins
og jafnstórir þorskstofnar gerðu
áður, því að getuna til þess er búið
að rækta úr þeim.
Skrif dr. Jónasar eru skörp teikn
til að við séum á sömu leið og þeir
Kanadamenn. Við erum hérlendis
ekki alveg eins langt leidd enn.
Verndaraðgerðir okkar eins og
þeirra á sínum tíma eru á sömu
villigötum og við gætum að
óbreyttri stefnu endað í sömu
ógöngum. Þess vegna er yfirskrift
þessarar greinar sú sem hún er.
Ég hef með takmarkaðri þekk-
ingu en talsverðum áhuga fylgst
með þessum málum æði lengi. Ég
hef sannfærst um, að engin skýr-
ing hafi komið fram jafngóð eða
betri en skýring dr. Jónasar
Bjarnasonar á því hvað hefur verið
og er að gerast í þorskstofnunum
okkar. Sé þessi skýring rétt, eins
og ég tel öll teikn til, er myndin
ekki ýkja björt sem við blasir að
óbreyttri stefnu. 40% af útflutn-
ingsverðmæti fiskaflans mundu
hljóðlega hverfa og botninn þar
með úr allri útgerð, smárri sem
stórri, í landinu. Bankarnir, sem
lánað hafa þessari útgerð og fisk-
vinnslu ótalda milljarða króna,
sætu uppi með allt þetta úthald
verðlaust í fanginu og vel gæti far-
ið svo, að ríkið, nýbúið að einka-
væða bankana, yrði að leysa þá til
sín aftur, eftir að hlutafé þeirra
væri afskrifað, rétt eins og gerðist
í Noregi fyrir nokkrum árum.
Tækifærið til að komast undan
þessu kann ennþá að vera til, en
djarfar og alvörupólitískar ákvarð-
anir væru til þess nauðsynlegar.
Þær verða ekki raktar hér.
Í fyrri grein minni fólst ákall til
þeirra fjölmiðla í landinu, sem
burði hafa til að taka alvörumál af
þessu tagi til umfjöllunar, Mbl. og
Ríkisútvarpsins, að gera það.
Sennilegt tap á fjórðungi útflutn-
ingstekna þjóðarinnar er ekkert
lítilræði, sem þessir fjölmiðlar geta
leyft sér að þegja um eins og gert
hefur verið til þessa, hafi mér
óburðugum tekist að fylgjast með.
Fari svo illa sem vísað er til í yf-
irskrift þessarar greinar verður
téðum fjölmiðlum ekki kennt um,
ef þeir taka efnið dyggilega upp á
arma sína og geri þær kröfur, sem
þeim ber, um að allir aðilar málsins
geri grein fyrir sinni þekkingu og
sinni ábyrgð. Það gengur ekki
lengur, að forráðamenn Hafró, með
þeirra staðföstu, en árangurslausu
trúarsetningar í farteskinu, séu
okkar eina leiðarljós í þessu efni,
þegar sá möguleiki lúrir við sjón-
deildarhring að óbreyttu, að fjórð-
ungur gjaldeyristekna þjóðarinnar
gufi upp á fáeinum árum eins og
dögg fyrir sólu.
Þegar enginn þorsk-
stofn er lengur
Eftir Jón
Sigurðsson
„Sennilegt
tap á fjórð-
ungi útflutn-
ingstekna
þjóðarinnar
er ekkert lítilræði.“
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.
AF OG til kemur upp umræða um
hvort RÚV (útvarp og sjónvarp)
ætti að hverfa af auglýsingamark-
aði. Stjórn Samtaka auglýsenda
(SAU) ályktaði um málið síðastliðið
haust og lýsti sig alfarið á móti slík-
um hugmyndum. Almenningur virð-
ist vera sama sinnis ef marka má
niðurstöður könnunar sem Gallup
gerði fyrir RÚV og birt var í byrjun
september sl. Í henni kom m.a.
fram að einungis 13,5% landsmanna
á aldrinum 16–75 ára eru þeirrar
skoðunar að RÚV (Sjónvarpið) eigi
að hætta auglýsingabirtingum!
Í því sem hér fer á eftir verður
leitast við að svara þeirri spurningu
hvers vegna auglýsendur og al-
menningur eiga að vera á móti því
að RÚV hverfi af auglýsingamark-
aði. Gengið er útfrá því að RÚV
verði áfram öflugur fjölmiðill með
mikið aðdráttarafl fyrir áhorfendur
og hlustendur. Ekki er tekin af-
staða til þess hvert rekstrarform
RÚV eigi að vera og ekki gert ráð
fyrir því að dagskrá einkareknu
ljósvakamiðlanna myndi batna það
mikið í kjölfar brotthvarfs RÚV af
auglýsingamarkaði að verulegar
breytingar yrðu á áhorfi/hlustun
einstakra miðla miðað við það sem
nú er.
Segja má að auglýsingar hafi
tvenns konar hagrænan tilgang. Í
fyrsta lagi hafa þær það hlutverk að
sjá almenningi fyrir upplýsingum
sem auðvelda þeim að taka neyslu-
tengdar ákvarðanir. Almenningur
fær upplýsingar um eiginleika vöru
eða þjónustu, verð hennar og breyt-
ingar á því. Þessar upplýsingar
Á RÚV að
hverfa af auglýs-
ingamarkaði?
Eftir Friðrik
Eysteinsson
„Auglýs-
endur og
meginþorri
landsmanna
vilja að RÚV
verði áfram á auglýs-
ingamarkaði.“
ÞEGAR haustar að og sumarver-
tíð íslenskrar ferðaþjónustu er að
baki er gott að staldra við og líta yfir
farinn veg.
Eftir fjölmörg ár í ferðaþjónustu,
einkum sem leiðsögumaður erlendra
ferðamanna vítt og breitt um landið,
hef ég jafnan getað fylgst með því
frá fyrstu hendi hvernig hinir ýmsu
þjónustuþættir hafa hægt og sígandi
tekið framförum, skref fyrir skref,
ár eftir ár. Fjölbreytnin hefur aukist
með hverju árinu sem líður, og
margt gott hefur áunnist sem vert er
að hrósa. Uppbyggingin hefur í raun
og veru verið ótrúlega mikil víða um
land undanfarin 15 ár eða svo, eink-
um hvað varðar gisti- og afþreying-
armöguleika.
En það er þó alltaf margt sem
hægt er að bæta eða færa til betri
vegar, og tvennt er mér ofarlega í
huga nú að hausti sem ég tel brýna
ástæðu til að vekja máls á.
Í grein, sem Einar K. Guðfinns-
son, formaður Ferðamálaráðs, ritaði
í Morgunblaðið hinn 19. september
sl., kom m.a. fram að ætlunin væri að
ráðast í átak til að lengja ferða-
mannatímabilið, og er það vel. Slíkt
átak þarf í rauninni alltaf að vera í
gangi, því ennþá er það svo að ferða-
mannafjöldi til Íslands að vetri er
einungis brot af gestafjölda sumars-
ins. En ef lengja á sumarvertíðina í
báða enda þarf meira til en markaðs-
átak erlendis eitt sér. Það þarf ekk-
ert síður ákveðna hugarfarsbreyt-
ingu meðal þeirra sem veita
þjónustuna hér heima, til þess að er-
lendir gestir okkar lendi ekki bók-
staflega í tómum vandræðum þegar
til Íslands er komið.
Undirritaður var á ferð með 35
manna hóp á Suðurlandi fyrri hluta
september, og lá leiðin þá m.a. í
þjóðgarðinn í Skaftafelli. Þar var
ætlunin að vera um hádegisbil, og
hringdi ég í umsjónaraðila veitinga-
rekstrar þjónustumiðstöðvarinnar
kvöldið áður, til þess að vera viss um
að einhverja þjónustu yrði þar að fá
daginn eftir. Í ljós kom að í boði var
að fá súpu og brauð, kaffi og kökur,
en viðkomandi aðili taldi ómögulegt
að hafa grillið opið af því að það
myndi kosta hann útkall á auka-
manneskju! Ég fékk litlu breytt um
þessa afstöðu hans, en mætti samt
með hópinn í hádeginu í Skaftafell
eins og ráð var fyrir gert. Þegar
þangað kom reyndust nú aldeilis
fleiri hópar vera á ferðinni, og þegar
til kom vildu u.þ.b. 80–90 svangir
túristar fá sér hádegismat í veitinga-
stofu þjónustumiðstövarinnar. En
þar var þá bara einn afgreiðslumað-
ur, sem einn síns liðs stóð sveittur
við að taka pantanir, afgreiða og
rukka. Er nokkur furða þótt helm-
ingur fólksins hafi gefist upp á bið-
röðinni og fengið sér ferskt fjallaloft
í hádegismat? Hvað skyldi veitinga-
stofan hafa misst af miklum tekjum
vegna þess að ekki mátti kalla út
aukamanneskju?
Þetta er aðeins eitt dæmi af mörg-
um slíkum, en það eru því miður
ennþá of margir aðilar í ferðaþjón-
ustu sem vilja bara fleyta rjómann af
vertíðinni en eru ekki tilbúnir til
þess að leggja sitt af mörkum til að
lenging ferðamannatímabilsins verði
möguleg. Það má ekki gleymast að
það kostar stundum peninga að búa
til peninga.
Síðara atriðið sem ég tel fulla þörf
að benda á snýr að Geysissvæðinu,
einhverjum fjölsóttasta ferðamanna-
stað á Íslandi. Ein af perlum svæð-
isins er hverinn Blesi, sem er í raun
tveir aðskildir hverir hlið við hlið.
Fyrir nokkrum árum var settur upp
pallur við hverinn, væntanlega í
góðri trú til þess að hlífa hvera-
hrúðrinu. En tveir gallar eru á gjöf
Njarðar. Í fyrsta lagi nemur pallur
þessi alveg við brún hversins og er
ekkert handrið á honum til varnar
því að fólk geti hér fallið ofan í 96
gráða heitt vatnið. Þetta er því ekki
bara slysagildra heldur hrein og klár
dauðagildra, því falli einhver ofan í
sjóðheitt vatnið þarf varla að spyrja
að leikslokum. Í öðru lagi þykir mér
pallur þessi vera hreint og klárt um-
hverfislýti. Þessi litskrúðugi hver er
listaverk sjálfrar náttúrunnar, og
hverahrúðrið utan um hann er hluti
af því fallega málverki. Pallurinn
umræddi skemmir þá mynd veru-
lega. Af ofangreindum tveimur
ástæðum tel ég nauðsynlegt að fund-
in verði önnur og betri lausn á því
hvernig aðgengi að hvernum Blesa
verði háttað í framtíðinni.
Íslensk ferðaþjónusta mun halda
áfram að vaxa og dafna, svo lengi
sem þeir sem atvinnugreinina
stunda eru reiðubúnir að breyta og
bæta þar sem við á, því gæði þjón-
ustunnar eru lykilatriði.
Ferðaþjónusta
til framtíðar
Eftir Inga Gunnar
Jóhannsson
„Ýmsir þjón-
ustuþættir
hafa hægt
og sígandi
tekið fram-
förum, skref fyrir skref,
ár eftir ár.“
Höfundur er leiðsögumaður.