Morgunblaðið - 22.12.2002, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 22. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Fraser, en Hooker grennslaðist fyrir
um hagi hennar og skrifaði Jörundi
þar um, því í svarbréfi 20. október
1820, þakkaði Jörundur honum fyrir
ómakið við að afla frétta frá Skotlandi
og sagði, að þær hefðu einmitt verið
þær fréttir sem hann helzt kaus að fá.
Írsku augun brúnu
Þegar árið 1828 var að líða í ald-
anna skaut, var Jörundur Jörundar-
son kominn í útlegð á fanganýlend-
unni Tasmaníu. Örlögin skoluðu
honum í hlekkjum á land á eyju, sem
hann hafði komið til tuttugu árum
fyrr; ungur háseti með fangið fullt af
ævintýralegri framtíð. En nú varð þó
ekki annað séð en gæfan hefði end-
anlega snúið við honum bakinu.
Það var þó öðru nær. Eins og svo
oft áður reyndist lífslukka hans
sterk; leysti hann enn og aftur úr
fjötrum og með harðfylgi í könnunar-
leiðöngrum og lögreglustörfum tókst
honum einn ganginn enn að vinna sig
upp.
Það var sem Jörundur eltist við
glæpótta sauðaþjófa inni í Tasmaníu
miðri að hann kynntist „konunni í lífi
sínu“; Nóru Corbett.
Dan Sprod segir í bók sinni; Valda-
ræninginn – Jörundur Jörundarson
og stormasamt lífshlaup hans á Ís-
landi og í Tasmaníu 1780–1841, að
Nóra Corbett hafi fæðzt í Corksýslu í
Munster-héraði í Írska lýðveldinu
sunnanverðu og verið dæmd í lífstíð-
arfangelsi fyrir peningaþjófnað á
gistihúsi í Surreysýslu á Englandi,
þar sem hún vann þá sem þvotta-
kona. Sprod lýsir henni sem dökk-
hærðri, brúneygðri og glaðværri
ungri konu, sem hafi af ýmsum
ástæðum átt í stöðugum útistöðum
við fólk.
Nóra Corbett kom til Tasmaníu
með fangaskipinu Persian 5. ágúst
1827. Aldur hennar var eitthvað á
reiki; hún er ýmist sögð fædd 1800
eða 1805. Hún var því 20–25 árum
yngri en Jörundur.
Síðla árs 1828 strauk Nóra frá hús-
bændum sínum og slóst í fylgd með
stigamönnum; þeim Axford og Sheld-
on. Axford og Nóra náðust fljótlega,
en Sheldon lék enn um sinn lausum
hala með Jörund á hælunum. Eftir
skamma fangelsisdvöl fór Nóra til
starfa á krá William Hill í Campell
Town. Hill þessi var einnig lögreglu-
inborg hjá frændfólki sínu. 1816 var
hún átján ára.
Jörundur skrifaði, að þegar hann
hefði farið frá Fraser-fjölskyldunni
áleiðis til Berlínar, hafi fólkið kvatt
hann innilega, „og María hengdi
gullnisti með lokk úr hári sínu um
háls mér.“
Þetta nisti hafði þau áhrif á Jör-
und, að hann skrifaði föður Maríu
bréf og bað um hönd hennar. Í bréf-
inu til Hooker sagðist hann ekki hafa
verið ástfanginn upp fyrir haus, en
umhyggja hennar og ástúð hafi hrifið
sig. Stúlkan væri ekkert minna en
hreinn engill!
Jörundur kvaðst ekki hafa átt von
á jákvæðu svari, þótt ekki væri nema
aldursins vegna, en hann var 16 árum
eldri en María. En honum til stórrar
undrunar samþykkti Fraser ráða-
haginn og ekki hefur Jörundur komið
stórhertoganum illa fyrir sjónir, því
hann lagði blessun sína yfir ráðahag-
inn og sagðist myndu styrkja brúð-
hjónin fjárhagslega.
Jörundur varð að halda áfram
njósnaleiðangri sínum á meginland-
inu og varð það að ráði, að María færi
til frændfólks í Edinborg og biði þar
unz festarmaður hennar ætti þang-
aðgengt frá London að njósnunum
loknum.
En eins og svo oft þegar leiðin virt-
ist greið og upp á við, hlaut Jörundur
að falla. „Er ekki að orðlengja það að
ég hafði ekki verið nema mánuð í
London, þegar ég lenti í höndum á
mönnum, sem höfðu áður rúið mig
inn að skyrtunni. Og nú endurtók
sagan sig svo að eftir nokkra daga
stóð ég uppi slyppur og snauður.“
Jörundur hefði kannski getað látið
slag standa og farið til brúðkaups í
Skotlandi, því hann hafði upp á vas-
ann bréf frá stórhertoganum og kon-
ungi Prússlands, sem hann sagði
tryggja þeim hjónum staðfestu í
Þýzkalandi.
En ástin brann ekki á honum og
því fór sem fór. Hann hummaði málið
fram af sér, þar til allt var um seinan.
Í eftirskrift til Hooker sagðist Jör-
undur hafa fengið bréf frá Maríu
1818, en ekki svarað, þar sem hann
hafi hreint ekki vitað, hvað hann ætti
að segja. Má vera, að hann hafi eitt-
hvað skammast sín fyrir að svíkja
engilinn sinn.
Ekkert er á föstu um afdrif Maríu
segja satt þegar hún skrifaði lafði
Stanley þetta? Á yngri árum hefur
hún heillað alla þá sem hún komst í
kynni við. En það átti ekki fyrir henni
að liggja að rata í gott hjónaband,
eins og var æðsti, og raunar eini,
draumur kvenna á þessum tíma. Hún
upplifði margt sem fáar íslenskar
stúlkur á Íslandi á öndverðri 19. öld
hefðu getað látið sig dreyma um. Að
betla brauð á sextugsaldri eru dap-
urleg örlög fyrir stúlku sem um tví-
tugt var talin eiga það í vændum að
verða fyrsta innlenda drottning Ís-
lands.“
… má vera að hún deyi
„Ég sendi hér með bréf sem ég bið
þig að setja fyrir mig í póst; það er til
konu minnar og ég vil ekki, að henni
berist það frá einhverri opinberri
stofnun eða betrunarhúsi, því ef mín
mál berast til eyrna ættingja hennar
mun ég eignast í þeim enn einn
fjandaflokkinn. Hún er mjög veik og
má vera að hún deyi, en fari svo er
mér sama um alla skapaða hluti.“
Svo skrifaði Jörundur úr fanga-
skipinu Bahama til William Hooker
24. nóvember 1809.
Í ævisögu Jörundar segir Dan
Sprod, að þessi ummæli um eigin-
konu séu í hæsta máta skrýtin, þar
sem ekkert finnist því til staðfesting-
ar, að Jörundur hafi kvænzt á þessum
árum. Miklu nær, að hann sé að
reyna að skapa sér einhverja víg-
stöðu til að sækja um brezkt ríkis-
fang og reyna á þann hátt að losna úr
prísundinni.
Samuel Phelps reyndi síðar að fá
Jörund til að segja af eða á um það,
hvort hann ætti enska eiginkonu, en
Jörundur sló bara úr og í.
Virðist því mega ráða, að Jörundur
hafi verið ókvæntur, enda lagði hann
„eiginkonuna“ fljótt til og tók upp
önnur vopn í baráttunni til að komast
af stríðsfangastiginu.
Greip Jörundur til þess ráðs að
bera fyrir sig áralanga þjónustu á
brezkum skipum, en lét þess ógetið,
að hann hafði í millitíðinni gengið í
þjónustu Danakonungs og var skip-
stjóri á herskipi hans, þegar Bretar
handtóku hann. Og þar sem Danir
höfðu gengið í lið með Napóleon, töld-
ust þeir fjendur Breta og skipherr-
ann danski var því ekkert annað en
stríðsfangi, hvað sem leið fortíð hans
að öðru leyti; þar með talinni land-
stjóratign á Íslandi!
En Jörundur Jörundarson átti sér
ekki færri líf en kötturinn Næstu árin
var hann ýmist í fangelsi eða utan,
hann skrifaði bækur og aragrúa
bréfa og einn góðan veðurdag var
hann orðinn njósnari í leyniþjónustu
hans hátignar!
Lokkurinn í hálsnistinu
Jörundur fór til njósna á megin-
landinu, en var seinn að koma sér að
verki, því fyrst tapaði hann öllum far-
areyrinum í spilum og einnig fatnaði,
sem brezka utanríkisráðuneytið fékk
honum til fararinnar!
Það var í Frankfurt, sem næsta
konan í lífi Jörundar beið hans. Árið
var 1816 og Jörundur komst í kynni
við Alexander Fraser; Skota sem var
hirðmaður stórhertogans af Hessen.
Fraser átti sér dóttur, sem hét María
og var hún guðdóttir stórhertogans.
Fjórum árum seinna, 1820, skrifaði
Jörundur til Hooker og bað hann þá
m.a. að afla vitneskju um konu að
nafni María Filipía Frazer. Hún hafði
þá fyrir tveimur árum setzt að í Ed-
foringi bæjarins og það voru saman-
tekin ráð hans og Simpsons dómara
að ráða Nóru á krána og nota kunn-
ingsskap hennar í undirheimunum til
njósna fyrir yfirvöldin.
Jörundur gisti á kránni, þegar leið
hans lá þar um, og kynni tókust með
honum og Nóru. Hann ávann sér
traust hennar og hún gerðist augu
hans og eyru; sérlegur uppljóstrari
hans.
Einn ljóður var á ráði uppljóstr-
arans. Nóru þótti sopinn góður og
það notfærðu misindismenn sér með
því að hella hana fulla svo hún gæti
ekki borið vitni. Það kom sér afar illa
fyrir lögreglumanninn Jörund, en
hann var nú ekki rétti maðurinn til að
passa vitnið fyrir áfenginu, til þess
þótti honum sjálfum sopinn of góður.
Drykkjuskapur þeirra kom þeim
báðum í vandræði, enda áttu þau það
til að láta hendur skipta, þegar sá
gállinn var á þeim.
En hvernig sem allt veltist í sam-
starfi þeirra, sem var hreint ekki
hættulaust, þá styrktust böndin
þeirra í millum.
Beiðni Nóru um leyfi til að giftast
Jörundi er dagsett 7. september
1830. Þar kemur fram, að strax í des-
ember 1828 hafi Jörundur heitið
henni eiginorði, þegar leyfi fengist,
og hann væri nú fús til að standa við
það heit. Eitthvað hefur Nóru þó ver-
ið farið að lengja eftir efndum hjá
Jörundi, því í janúar 1830 sótti hún
um leyfi til að giftast fanga að nafni
John George Huskie og fékk það.
Ekkert varð af brúðkaupi þeirra og
Nóra ákvað að veðja á Jörund aftur.
Hún var hvorki læs né skrifandi og
hefur Jörundur vafalaust skrifað
beiðni þeirra beggja. Sjálfur sagðist
hann vonast til að hjónabandið gæti
veitt Nóru meiri staðfestu og öryggi
en hún hafði búið við.
Giftingarleyfið fékkst og brúðkaup
Nóru og Jörundar var gert í New
Norfolk 25. janúar 1831.
Það spáðu ekki allir vel fyrir hjóna-
kornunum; einn umsagnaraðilinn
sagðist oft hafa varað Jörund við því
að kvænast Nóru, því í hjónabandinu
væri fall hans falið. En Jörundur hafi
svo lengi verið blindaður af ást á kon-
unni, að ekki sé um annað að ræða en
leyfa þeim að eiga hvort annað.
Hjónabandssæla Nóru og Jörund-
ar var reikul svo ekki sé tekið dýpra í
árinni. Tæpu hálfu öðru ári eftir
brúðkaupið skrifaði Jörundur land-
stjóranum bréf og var nú komið ann-
að hljóð í strokkinn: „Ég ávarpa yðar
ágæti brostnu hjarta – ég er að slig-
ast undan lífsins byrði – þreytt er
mér um hjartarætur og enginn getur
létt mér lund nema yðar ágæti.“ Nóra
hafði verið ákærð fyrir glæpsamlegt
athæfi og Jörundur sagðist óttast um
hana; drykkjan hafði gengið nærri
henni sem og allt það skítkast sem
hún varð fyrir sem uppljóstrari yf-
irvaldanna. Fjórum sinnum hafði hún
reynt að taka líf sitt og Jörundur taldi
nú einu von hennar fólgna í því, að
hún yrði lögð inn í sjúkrahús eða aðra
stofnun, þar sem hlúð yrði að henni.
Þótt yfirvöldin hafi látið margt
bréfið frá Jörundi sem vind um eyru
þjóta, náðu kveinstafir hans út af eig-
inkonunni eyrum ráðamanna; í júlí
1832 var Nóra tekin frá bónda sínum,
reyndar ekki flutt í sjúkrahús heldur
komið fyrir í betrunarverksmiðju fyr-
ir kvenfanga.
Dynur daganna var Nóru þungur.
Hún var ítrekað ákærð fyrir ölvun á
almannafæri, árásir og einu sinni um
þjófnað, en var sýknuð af því síðast-
nefnda. Þrisvar sinnum var henni
komið fyrir í betrunarverksmiðjunni,
hverju sinni í þrjá mánuði.
Þau hjónin áttu sér í raun engan
fastan samastað, en voru á stöðugum
faraldsfæti; hún hafði enga vinnu og
hann stopula. Þau áttu oft í illindum
innbyrðis og í útistöðum við yfirvöld
fyrir fyllirí og skuldir.
Það er ljóst að Jörundur hefur ver-
ið lítill eftirbátur, ef nokkur, konu
sinnar í drykkjuskapnum. En hann
átti sér eitt vopn, sem aldrei sveik.
Stílvopnið braut honum leið upp á við
og þar kom 1833, að yfirvöld tóku
hann í sátt og hann var skipaður lög-
regluþjónn í Ross. Þangað fluttist
Nóra með honum 11. júlí. Heimilis-
bragurinn breytti þó ekkert um svip,
þótt þau hjón hefðu nú fast land undir
fótum og húsbóndinn genginn í lög-
regluliðið. Áttunda október fór sög-
um af sumbli þeirra. Nóra varð illa
drukkin og gekk í skrokk á manni
sínum svo hann sá sitt óvænna; fékk
drykkjufélaga þeirra, William Dodd,
sverð sitt og bað hann fyrir alla muni
að verja sig fyrir ágangi eiginkon-
unnar.
Í lögreglunni fékk Jörundur það
verkefni að rannsaka stuld á efni,
sem átti að fara í brú yfir Macqua-
rie-á, og mannaflanum, sem átti að
smíða brúna. Hann gekk svo hart
fram í rannsókninni og hjó svo nærri
málsmetandi mönnum, að óvinir hans
létu krók koma á móti bragði, týndu
til ávirðingar á hann fyrir drykkju-
skap og yfirgang og svo fór, að hann
varð að segja af sér lögregluþjóns-
starfinu 2. nóvember 1833.
En brúin yfir ána Macquarie var
byggð á endanum og varðveitir enn
nöfn Nóru og Jörundar og það sem
meira er; myndir af þeim. Steinsmið-
ur að nafni Daniel Herbert hjó út
ýmsar myndskreytingar í brúna,
þ.á m. andlit Nóru og Jörundar á
norðurvænginn. Það er eina myndin,
sem til er af Nóru.
Frá Ross hröktust þau hjónin
slypp og snauð. Á aðfangadag 1833
voru þau í Oatlands, þar sem Nóra
var handtekin fyrir ölvun og látin
sofa úr sér um borð í fangaskipi.
Árið 1834 voru þau aftur komin til
Hobart Town. Jörundi var fyrirskip-
að að fara með eiginkonu sína burt úr
borginni, en annaðhvort var það hon-
Frá Hobart 1833. Nóra vann um tíma á Waterlookránni í samnefndu hóteli lengst til hægri á myndinni. Þar réðst Jör-
undur eitt sinn að henni og var vikið tímabundið úr lögreglunni fyrir vikið.
Steinandlit Nóru. Betrunarverksmiðjan sem Nóra fékk að gista í samtals níu mánuði. Garður Fleetfangelsisins í London, þar bar fundum Jörundar og Guðrúnar saman.