Morgunblaðið - 09.01.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÁRIÐ 2007 mun gæta stöðnunar í
hagvexti þegar fyrirhugaðar stór-
iðjuframkvæmdir hér á landi munu
dragast saman. Framkvæmdir fara
síðan aftur af stað 2008 vegna seinni
áfanga stækkunar Norðuráls á
Grundartanga. Á aðalframkvæmda-
tíma, 2003–2006, er gengið út frá því
að raunvextir langtímalána hækki
um 2% en lækki svo um 1,5% til árs-
ins 2010. Við byggingu álvers Alcoa í
Reyðarfirði og stækkun Norðuráls
gæti hagvöxtur orðið 5–7% þegar
mest lætur og verðbólga 5–8%.
Snöggur samdráttur í framkvæmd-
um gæti hins vegar valdið tímabund-
inni stöðnun.
Þetta kemur m.a. fram í mati efna-
hagsskrifstofu fjármálaráðuneytis-
ins á þjóðhagslegum áhrifum bygg-
ingar álvers Alcoa í Reyðarfirði og
stækkunar álvers Norðuráls á
Grundartanga til ársins 2010. Greint
var frá matinu í Morgunblaðinu í gær
að því er snýr að álveri Alcoa, en mat-
ið var unnið að beiðni iðnaðarráðu-
neytisins. Það var svo gefið út síð-
degis í gær af fjármálaráðuneytinu
en matið fylgir frumvarpi vegna ál-
vers Alcoa sem iðnaðarráðherra hef-
ur fengið samþykkt í ríkisstjórn og
lagt verður fram á vorþinginu.
Í matinu kemur fram að niðurstöð-
ur þjóðhagslíkans sýni að þjóðarbúið
stefni í aukið jafnvægi upp úr 2010
með hagvöxt sem mælist að jafnaði
um 3% á ári. Síðan segir: „Athuganir
fjármálaráðuneytisins benda til að
landsframleiðsla verði að meðaltali
4% hærri á framkvæmdatímanum
2003–2010 en í grunndæminu. Til
langs tíma má reikna með jákvæðum
áhrifum á framleiðslu, útflutning,
viðskiptajöfnuð og raungengi þar
sem m.a. landsframleiðsla gæti orðið
1¾% hærri en í grunndæmi.“
Með grunndæmi á ráðuneytið við
að ekki sé reiknað með stóriðjufram-
kvæmdum og dæmið sé samhljóða
endurskoðaðri þjóðhagsspá fjár-
málaráðuneytisins frá því í desember
sl. Þar var gert ráð fyrir að lands-
framleiðsla myndi aukast um 1¾% á
þessu ári og 2½–3% á árunum 2004–
2007. Jafnframt var reiknað með að
verðbólga yrði að jafnaði rúm 2% og
atvinnuleysi á bilinu 2–2½%. Sér-
fræðingar fjármálaráðuneytisins
benda á að staða þjóðarbúsins í
grunndæmi skipti miklu máli fyrir
niðurstöðu framreikninganna. Þann-
ig megi t.d. gera ráð fyrir að þrýst-
ingur á verðbólgu verði minni en ella
ef atvinnuleysi reynist meira en
grunndæmið segir til um. Jafnframt
er miðað við að gengisvísitala krón-
unnar verði 130 stig allt fram-
kvæmdatímabilið, sem er ívið lægra
en meðaltal síðasta árs.
Athugun ráðuneytisins náði til
þeirra kosta að 90 þúsund tonna
stækkun Norðuráls kæmi til fram-
kvæmda árið 2005 og 60 þúsund
tonna stækkun árið 2009, og að álver
Alcoa myndi hefja framleiðslu árið
2007 með um 320 þúsund tonna af-
kastagetu á ári. Ráðuneytið skoðaði
áhrif þessara framkvæmda saman og
einnig hverrar fyrir sig. Í meðfylgj-
andi töflu, sem birt er í fylgiskjali
fyrrnefnds frumvarps, má sjá hver
áhrif framkvæmdanna verða, að
teknu tilliti til þeirra mótvægisað-
gerða stjórnvalda að breyta vöxtum
og fjárfestingum. Í súluritunum má
sjá áhrif á hagvöxt, fjárfestingu og
útflutning eftir tímabilum og fram-
kvæmdum.
Fjárfesting upp á 250 milljarða
Í matinu segir ennfremur að fari
þessar álversframkvæmdir fram á
sama tíma, sem áform hafa verið uppi
um, þá séu þær einhverjar þær
mestu sem hér hafa orðið. Gangi
áformin eftir muni álframleiðsla nær
þrefaldast. Heildarfjárfesting vegna
þessara álvera, ásamt virkjunum á
tímabilinu 2003–2010, er talin nema
um 250 milljörðum króna, miðað við
verðlag ársins 2002. Árleg vinnuafls-
notkun er áætluð um 2 þúsund árs-
verk, eða ríflega 1,25% af heildar-
framboði vinnuafls yfir tímabilið
2004–2006. Á þessum árum yrði fjár-
festing alls í hagkerfinu um 55%
meiri en í grunndæminu. Hagvöxtur
gæti orðið 5–7% þegar hann yrði sem
mestur og atvinnuleysi um eða innan
við 1%.
Um áhrif framkvæmdanna segir
meðal annars í mati fjármálaráðu-
neytisins, sem dagsett er 3. janúar
síðastliðinn: „Framkvæmdirnar kalla
á mikið innstreymi erlends fjár-
magns, annars vegar í formi erlends
lánsfjár innlendra aðila, einkum
Landsvirkjunar, vegna virkjunar-
framkvæmda og hins vegar vegna
fjármögnunar álversframkvæmd-
anna. Þessi síðasttaldi hluti getur
verið hvort sem er í formi erlends
lánsfjár eigenda eða eiginfjárfram-
laga. Bein afleiðing þessa er að eft-
irspurn eftir vinnuafli og öðrum
framleiðsluþáttum eykst sem aftur
leiðir til þess að atvinnuleysi minnk-
ar. Ef eftirspurnin er meiri en sem
nemur minnkun atvinnuleysis, eins
og hér á við, verður þrýstingur á laun
til hækkunar. Framboð á gjaldeyri
eykst sem leiðir til hækkunar á gengi
íslensku krónunnar. Viðskiptahalli er
að sjálfsögðu óhjákvæmilegur meðan
verið er að flytja inn þær erlendu
vörur sem notaðar eru í framkvæmd-
irnar. Erlendar skuldir þjóðarbúsins
aukast einnig er hér þarf þó að hafa í
huga að ábyrgðaraðilarnir hvað varð-
ar sjálfar álversframkvæmdirnar eru
erlend fyrirtæki, þ.e. Norðurál og Al-
coa.“
Samdráttur óhjákvæmilegur að
framkvæmdum loknum
Sérfræðingar á efnahagsskrifstofu
fjármálaráðuneytisins segja að þegar
meginhluti framkvæmdanna verði
genginn yfir verði óhjákvæmilega
samdráttur, sem m.a. komi fram í
minni eftirspurn eftir vinnuafli,
minni hagvexti og lægri verðbólgu.
Staðan gagnvart útlöndum fari hins
vegar batnandi þegar fjárfestingin
fari að skila útflutningstekjum sem
að lokum standi undir afborgunum af
þeim erlendu lánum sem tekin hafi
verið til að fjármagna fjárfestinguna.
Ráðuneytið leggur áherslu á að
framreikningar í matinu séu óvissir
og mikilvægt sé að hafa það í huga
við túlkun á niðurstöðunum. Um svo
miklar framkvæmdir sé að ræða,
með tilliti til stærðar íslenska hag-
kerfisins, að erfitt sé að fanga efna-
hagsleg áhrif þeirra til hlítar í þjóð-
hagslíkani. Þetta eigi sérstaklega við
um nákvæmni tímasetningar og
stærðargráðu áhrifanna innan tíma-
bilsins.
Líklegra sé þó að mat á heildar-
áhrifunum yfir allt tímabilið, 2003–
2010, sé ekki háð eins mikilli óvissu.
Mat á áhrifum álvers Alcoa og stækkunar Norðuráls á þjóðarbúið
Stöðnun þegar fram-
kvæmdir dragast saman


 +6
< 
(  (*$ 78, 
    (
< 
( *$ =

+

&(((
,+ 

 ! "#$ 
%  

 $
 $&%%  ' 
(%
(7B
(!&' (
&(((
,+ 70110
011DE0121
011?E011>
) !  *#$ 
+ 

011DE0121011?E011> 011DE0121011?E011>
















 

 


























,




 




,-".













/"0.
*  

,+ 
&(
+ 
   
,+ 
F+
(
6
G&' 
 
" 
 
:
F+

&(
+ 
H '
H +&

IB
H"J
*+
,
+ 


(
(
6K !&' (
&70110
1 $&%%  ' 
(%
/ ,+ 7B +
+++  
=

+

&(((
,+ 
Morgunblaðið/Sigurður
FJÁRMÁLAEFTIRLITIÐ leggur
til að takmarkanir á verðbréfaeign
lífeyrissjóða hjá einum aðila sam-
kvæmt lögum nái einnig til innlána í
bönkum og sparisjóðum. Þá leggur
eftirlitið einnig til að við trygginga-
fræðilegt mat á óverðtryggðum
skuldabréfum lífeyrissjóða verði
endurmat miðað við 6,6% ávöxtunar-
kröfu, en verðtryggð skuldabréf
verði áfram núvirt á föstu verðlagi
miðað við 3,5%. Ef uppgreiðsla sé
heimil á samningstíma skuli tekið til-
lit til þess í þeim flokkum verðbréfa
sem það eigi við.
Þetta kemur fram í tveimur um-
ræðuskjölum sem eftirlitið lagði fram
á Þorláksmessu og send hafa verið
lífeyrissjóðunum, fjármálaráðuneyt-
inu og Félagi íslenskra trygginga-
stærðfræðinga til umsagnar. Í fyrra
umræðuskjalinu sem fjallar um
heimild lífeyrissjóða til fjárfestinga í
innlánum hjá sama aðila kemur fram
að hingað til hafi Fjármálaeftirlitið
ekki litið svo á að takmarkanir á eign-
um lífeyrissjóða í verðbréfum útgefn-
um af sama aðila eða aðilum sem til-
heyri sömu samstæðunni nái til
innlána í bönkum og sparisjóðum,
enda hafi innlán ekki þar til nýverið
þótt eftirsóknarverður fjárfestingar-
kostur fyrir verulegan hluta fjár líf-
eyrissjóða. Samkvæmt lögum má
verðbréfaeign lífeyrissjóða hjá ein-
um aðila ekki fara umfram 10% af
heildareignum og telur Fjármálaeft-
irlitið að það sama skuli nú gilda um
innlán í bönkum og sparisjóðum þótt
ekki sé beinlínis kveðið á um það í
lögum um skyldutryggingu lífeyris-
réttinda og starfsemi lífeyrissjóða frá
árinu 1997.
Vissar tegundir innlána geta
talist til verðbréfa
Í síðara umræðuskjalinu kemur
fram meðal annars að það sé álit
Fjármálaeftirlitsins að vissar teg-
undir innlána geti talist til verðbréfa.
Uppfylli þau skilyrði um að teljast
verðbréf með föstum tekjum megi
endurmeta þau að ákveðnum skilyrð-
um uppfylltum. Innlánið þurfi að
vera bundið til ákveðins tíma og
skriflegur samningur að vera fyrir
hendi um binditíma innlánsins. Vext-
ir á samningstíma geti verið breyti-
legir en samningurinn verði að inni-
halda ákvæði um lágmarksvexti og
koma þurfi fram hvort heimilt sé að
taka út vexti á samningstíma.
Þá kemur fram að í reglugerð um
mat eigna lífeyrissjóða í trygginga-
fræðilegum athugunum sé ekki gerð-
ur greinarmunur á því hvort skulda-
bréf séu verðtryggð eða óverðtryggð.
„Óverðtryggð skuldabréf bera
hærri ávöxtunarkröfu en verðtryggð
skuldabréf og nefnist mismunurinn
þar á milli verðbólguálag. Sé ekki
gerður greinarmunur á þessum teg-
undum skuldabréfa verður endur-
matið hærra á óverðtryggðum
skuldabréfum og getur það leitt til að
lífeyrissjóðir leiti frekar í óverð-
tryggð skuldabréf ef þeir hafa
áhyggjur af tryggingafræðilegri
stöðu sinni um næstu áramót. Slíkt er
afar óheppilegt þar sem það leiðir
annars vegar til að lífeyrissjóðir hafi
skammtímasjónarmið að
leiðarljósi í ákvörðun fjárfestinga
og hins vegar getur það skapað
skekkju á verðmyndun á markaði
vegna stærðar lífeyrissjóðanna. Enn-
fremur er almennt ekki tekið tillit til
framtíðarverðbólgu við útreikning
skuldbindinga, og því verður saman-
burður skuldbindinga við eignir ekki
fyllilega marktækur ef hluti eigna er
endurmetinn með verðbólguálagi,“
segir meðal annars í umræðuskjal-
inu.
Síðan segir að forsenda fyrir verð-
bólgu verði helst að uppfylla það að
vera bæði raunsæ og varfærin. Árs-
meðaltalsverðbólga síðustu 10 ára sé
3,15% og verðbólgumarkmið Seðla-
banka Íslands sé 2,5%. Miðað við að-
stæður telji Fjármálaeftirlitið að
æskileg verðbólguforsenda sé 3%.
Því er gert ráð fyrir að óverð-
tryggð skuldabréf séu núvirt í óverð-
tryggðu umhverfi, þar sem viðmið-
unarnafnávöxtun sé 6,6%.
„Fjármálaeftirlitið vill því beina
því til tryggingastærðfræðinga að við
framkvæmd endurmats verði tekið
tillit til verðbólguálags þannig að
óverðtryggð skuldabréf séu endur-
metin miðað við 6,6% ávöxtunar-
kröfu. Verðtryggð skuldabréf verða
hins vegar eftir sem áður núvirt á
föstu verðlagi með viðmiðunarraun-
ávöxtun 3,5%,“ segir síðan.
Þá segir að þar sem þessi túlkun
feli í sér útvíkkun á hugtakinu verð-
bréf með fastar tekjur telji eftirlitið
brýnt að tekið sé tillit uppgreiðslu-
ákvæðis í þeim flokkum verðbréfa
sem það eigi við.
Fjármálaeftirlitið leggur fram tvö umræðuskjöl um verðbréfaeign lífeyrissjóða og mat á henni
Takmarkanir nái
einnig til innlána