Morgunblaðið - 09.01.2003, Blaðsíða 43

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2003 43
heimsborgari í öllu dagfari og háttum
og eftirsóttur viðmælandi sökum lit-
ríkrar orðræðu og látbragðs. Á gleði-
stundum gat hann aukið stemninguna
með því að líkja eftir þeim er hann
sagði frá í orðum og tónum enda hafði
hann undravert raddsvið, allt frá yf-
irrödd niður í dýpsta bassa.
Kynni okkar Jóns í Höfnum voru
lítil meðan við vorum bændur, en eftir
að ég flutti til Blönduóss var það vani
Jóns að koma til okkar hjóna er hann
átti leið um, og var ávallt aufúsugest-
ur. Að því kom svo þegar Jón færði
aðsetur sitt til Blönduóss að kynni
okkar urðu nánari.
Laugardagskvöldið 30. nóvember
s.l. var lítill hópur fólks gestir Jóns og
sambýliskonu hans, Sigurlaugar
Magnúsdóttur frá Vindheimum í
Skagafirði, í nýrri og glæsilegri íbúð
þeirra á sjöundu hæð á Skúlagötu 44 í
Reykjavík. Tekið var lagið, Jón lék á
als oddi og lýsti gleði sinni yfir að sjá
vítt yfir og jafnaði við útsýnið heima í
Höfnum. Ekki yrði á betra kosið um
verustað og gestirnir hrifust af ham-
ingju húsráðenda grunlausir um hvað
í vændum var, en skammt reyndist til
leiðarloka.
Jón veiktist 19. desember og ævi
hans var öll tíu dögum síðar. Svo
skjótt skipaðist milli lífs og dauða,
gleði og sárs saknaðar. Genginn er
góður samferðamaður og náinn vinur.
Ég votta Sigurlaugu, frænku minni,
Birnu, dóttur Jóns, og öðrum ástvin-
um hans samhug á kveðjustund.
Grímur Gíslason.
Látinn er Jón Benediktsson, bóndi
í Höfnum á Skaga, eftir skamma
sjúkrahúsvist. Með fráfalli hans er
horfinn einn hinna öldnu og eftir-
minnilegu búhölda í íslenskri bænda-
stétt.
Jón Benediktsson var fæddur á
Aðalbóli í Miðfirði og ólst þar upp.
Hann mun snemma hafa ákveðið að
gerast bóndi enda lauk hann búfræði-
námi vorið 1941. Aðalból í Miðfirði er
landmikil heiðajörð langt frá sjó. Það
átti hins vegar ekk i fyrir Jóni að
liggja að taka við búskap á Aðalbóli
því að frá unga aldri sá hann fyrir sér
heillandi heim hlunnindajarða við
sjávarsíðuna. Rúmlega tvítugur að
aldri kaupir hann Hafnir á Skaga,
kostamikla jörð við ysta haf með æð-
arvarp, selveiði og reka, auk fjárbú-
skapar. Þar með rættist draumur
hans enda náði hann fljótt tökum á
nýjum búskaparháttum. Á Höfnum
bjó hann síðan samfleytt í þrjátíu ár.
Eftir 1970 hafði hann vetursetu í
Reykjavík og vann við dúnhreinsun,
en dvaldi nyrðra á sumrin við hlunn-
indabúskap.
Jón varð fljótt þekktur í röðum
hlunnindabænda og ávann sér hylli
þeirra. Hann var einn af stofnendum
Æðarræktarfélags Íslands árið 1969
og sat í stjórn þess í mörg ár. Hann
var áhugasamur félagi og mun einn
örfárra hafa náð því að sitja allflesta
aðalfundi félagsins. Þegar lög voru
sett um gæðamat á æðardúni gerðist
hann dúnmatsmaður og gegndi því
starfi til dauðadags. Um 1980 hófst
mikið umbrotaskeið varðandi selveið-
ar og óttuðust selveiðibændur að ver-
ið væri að eyðileggja þessa gamal-
grónu hlunnindagrein og brugðust til
varnar og stofnuðu Samtök sela-
bænda árið 1986. Jón var einn af
helstu hvatamönnum þess að samtök-
in voru stofnuð og var formaður
þeirra fyrstu tíu árin. Á þeim tíma
sönnuðu samtökin gildi sitt og hefð-
bundnar selveiðar hófust að nýju.
Undirritaður kynntist Jóni árið
1985 og átti við hann margháttað
samstarf upp frá því. Hann var eft-
irminnilegur maður, greindur, hag-
mæltur, fjölfróður og allra manna
skemmtilegastur. Hin létta og glað-
væra lund Jóns auðveldaði honum að
umgangast fólk og hann var hvar-
vetna hrókur alls fagnaðar.
Hlunnindabændur munu sakna
hans úr hópnum. Aðstandendum
hans færi ég samúðarkveðjur.
Árni Snæbjörnsson.
Jón Benediktsson, bóndi í Höfnum
á Skaga, er látinn. Undirritaður er
einn úr hópi fjölda bænda, víða um
landið, sem eiga þar að sjá á bak góð-
um dreng, félaga og heiðursmanni.
Jón var upprunninn í Húnaþingi
við hefðbundinn búskap á góðu búi,
allfjarri sjó og sjávarháttum. Upp-
kominn mun hann hafa kynnst af af-
spurn búskaparháttum á frægu höf-
uðbóli vestur við Breiðafjörð,
margháttaðri hlunnindanýtingu þar
og eyjagagni. Hjá honum vaknaði
ásetningur um að verða bóndi á slíkri
jörð ef hann ætti þess kost, og það
tækifæri gafst síðar. Hann keypti
jörðina Hafnir á utanverðum Skaga,
þekkt góðbýli, með dúntekju og sel-
veiði, auk annarra landkosta. Þarna
bjó hann stóru búi með fjölskyldu
sinni um langt skeið.
Um miðjan aldur, þá orðinn ekkju-
maður, breytti hann búskap sínum.
Fór að starfa í Reykjavík að vetrinum
en dvaldi í Höfnum vor og sumar við
dúntekju, selveiðar og búfjárhald að
einhverju leyti.
Í Reykjavík stjórnaði hann dún-
hreinsunarstöð SÍS á Kirkjusandi um
langt skeið, en þar kunni hann vel til
verka.
Hann var sem sé einn af þeim
fyrstu sem eignuðust og notuðu dún-
hreinsunarvél Baldvins Jónssonar,
sem leysti af hólmi gömlu handvirku
aðferðina, sem var erfið og tímafrek.
Jón var búinn að ná góðum tökum á
þessari nýju aðferð heima hjá sér
þegar hann hóf störf á Kirkjusandi.
Hann var því réttur maður á réttum
stað sem verkstjóri, þegar SÍS fór að
annast dúnhreinsun og dúnflutning í
auknum mæli, með mikilli vélvæðingu
og allnokkru vinnuafli. Lokafrágang-
ur dúnsins er tímafrek og nákvæm
handavinna sem konur annast gjarn-
an. Jón hafði haldgóða þekkingu á öll-
um þessum þáttum og að auki glað-
lega og vingjarnlega framkomu jafnt
við starfsfólk sem viðskiptavini. Hann
mun fljótt hafa orðið góðkunningi
flestra dúnbænda á landinu. Á tíma-
bili annaðist SÍS útflutning á stórum
hluta af árlegum dúnfeng lands-
manna og hreinsun hans að auki. Átti
einnig stóran þátt í að skapa orðstír
hans á heimsmarkaði sem einstæðrar
afburðavöru, sem hátt verð fékkst
fyrir. Jón mun hafa átt stóran hlut í
niðurstöðu þeirra mála. Meðal annars
mun hann hafa stuðlað að því að koma
á dúnmati til að tryggja að ekki væri
fluttur út annar æðardúnn en góður
og vel hreinsaður.
Hann var síðan skipaður dúnmats-
maður, ásamt fleirum, og var það til
dauðadags. Þá var hann og í hópi
þeirra sem beittu sér fyrir stofnun
Æðarræktarfélags Íslands og mun
hafa verið í stjórn þess á tímabili.
Góður félagsmaður alla tíð.
Auk æðarvarpsins í Höfnum eru
þar góð selalátur, þar sem landselur-
inn kæpir á vorin. Seinni hluta júní-
mánaðar eru kóparnir veiddir í net,
en þá eru þeir að ljúka sínu mjólk-
urskeiði, feitir og sællegir með falleg-
an feld. Frá fornu fari og fram á okk-
ar daga hafa þeir verið búbót og
hlunnindi á fjölda jarða, þar sem hluti
viðkomunnar var hirtur, líkt og gerist
hjá búfénu. Áróður gegn selveiðum
olli því á áttunda áratug síðustu aldar
að lokað var fyrir innflutning sel-
skinna til Evrópu, og veiðar á land-
selskópum lögðust að mestu niður.
Útvegsmenn óttuðust þá offjölgun
sela, sem bitna myndi á fiskveiðum,
og upphófst hernaður til þess ætlaður
að fækka selnum sem mest.
Selabændur sættu sig illa við þær
aðfarir og stofnuðu Samtök sela-
bænda til viðnáms þeim aðförum. Á
engan mun hallað þótt sagt sé að Jón
hafi haft verulega forgöngu í því máli,
enda kosinn fyrsti formaður félags-
ins. Hann annaðist móttöku selskinna
hjá SÍS, og mat þau, um árabil, þaul-
vanur veiðum og skinnaverkun og gat
leiðbeint bændum ef á þurfti að halda.
Jón var höfðingi heim að sækja,
hvort sem var á vinnustað á Kirkju-
sandi, heima í Höfnum eða á heimili
hans í Reykjavík. Hann var glaðsinna
og skemmtinn þar og á fundum,
kunni frá mörgu að segja í lausu máli
og bundnu, og var vel hagmæltur
sjálfur.
En þrátt fyrir glaðværð og ungleg-
an glæsibrag fram til hinstu stundar
fór því fjarri að hann fengi ekki að
kynnast sorgum og andstreymi um
dagana. Hann var tvíkvæntur, en
missti báðar konurnar, auk fleiri ást-
vina.
En glaður og reifur skyldi gumna
hver …
Jón er fallinn í valinn. Hver sinnir
gjöfulum vitaðsgjafa við Norðurhaf
að vori? Kemur maður í manns stað?
Eftirlifandi ástvinum hans votta ég
samúð mína.
Eysteinn G. Gíslason,
Skáleyjum.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama;
en orðstír
deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
(Úr Hávamálum.)
Svo verður og með þá sem þekktu
Jón Benediktsson frá Höfnum á
Skaga. Hans orðstír og mannkostir
munu geymast meðal okkar, þótt
hann hafi nú um hátíðarnar lagt upp í
þá langferð sem bíður allra fyrr eða
síðar.
Jón í Höfnum fæddist í maí árið
1921og ólst upp á Aðalbóli í Miðfirði.
Ungur maður hélt hann norður á
Skaga og festi kaup á höfuðbólinu
Höfnum í Skagahreppi þar sem hann
tók til við að byggja upp jörðina og
endurbæta á alla lund. Þar bjó hann
rausnarbúi allt þar til hann afhenti
það í hendur syni sínum 1969 og flutt-
ist til Reykjavíkur. Örlögin höguðu
því hins vegar þannig að Jón tók að
nýju við búsforráðum í Höfnum fáein-
um árum seinna, þó með breyttu fyr-
irkomulagi, sumardvöl fyrir norðan
en vetursetu í Reykjavík. Og þannig
hefur það verið í áratugi að Jón hefur
verið jafn sjálfsagður vorboði á Skaga
og krían og lóan. Hafnir eru mikil
hlunnindajörð og eyddi Jón sumrun-
um við hirðingu æðarvarpsins, nýt-
ingu reka og selveiðar bæði haust og
vor, allt til dauðadags. Jón átti alla tíð
töluvert af hrossum, prýðilegt kyn,
sem að stofni til var frá Aðalbóli, en
Jón var afar hesthneigður og lifði sig
inn í spjall um hross og hesta-
mennsku. Hafnabóndinn var ógleym-
anlegur persónuleiki. Hann var
heimsborgarinn sem þekkti alla og
allir þekktu. Hann var gestgjafinn
sem tók rausnarlega á móti komu-
mönnum. Hann var sögu- og gleði-
maðurinn sem fólk laðaðist að til að
hlýða á. Hann var maður með stóra
sál og stórt hjarta. En þótt minningin
um fjörugar umræður og gamansemi
fylgi Jóni fór sorgin ómjúkum hönd-
um um hann. Fyrri eiginkonu sína,
Elínborgu Björnsdóttur, missti hann
1971 og þeirri seinni, Kömmu Karl-
sen, varð hann að sjá á eftir 1986. Enn
eitt áfallið dundi yfir 1999 þegar son-
ur hans Benedikt lést. Allir þessir ást-
vinir dóu langt um aldur fram og fékk
missirinn mikið á Jón, en bjartsýnin
og glaðværðin ásamt dyggum stuðn-
ingi aðstandenda og vina hjálpuðu
honum þegar mest á reyndi.
Síðustu árum ævinnar eyddi Jón
með unnustu sinni Sigurlaugu Magn-
úsdóttur og var gleðilegt að sjá hve
vel þau náðu saman.
Hjá þeim sem þetta skrifar átti Jón
í Höfnum sérstakan sess. Í hugann
kemur vordagur fyrir 25 árum þegar
tíu ára piltur falast eftir veturgömlum
fola frá Höfnum, og gleðin þegar Jón
eftir stríðnislegar undanfærslur gaf
mér minn fyrsta hest og ekki þann
síðasta. Og það voru Jón og Kamma
sem lánuðu mér Góða-Grána í fyrstu
göngurnar. Og það var Jón sem gaf
okkur hjónunum svo gott veganesti á
brúðkaupsdaginn með fallegri tölu
sem lét engan ósnortinn. Svona mætti
lengi telja. Samgangurinn á milli
Hrauns og Hafna var mikill. Í 12 ár
stunduðu þeir Jón og pabbi vorkópa-
veiðina saman og hin síðari ár fékk
Jón aðstöðu heima á Hrauni til að
hreinsa æðardúninn og ganga frá til
sölu. Það voru því oft líflegar umræð-
ur í skúrnum eða við eldhúsborðið á
Hrauni, þar sem pabbi sér nú á eftir
enn einum félaganum yfir móðuna
miklu.
Fyrir hönd foreldra minna, okkar
bræðranna og fjölskyldna vil ég
þakka Jóni langvarandi vináttu og
mannbætandi kynni. Slíkt eru for-
réttindi.
Efirlifandi dóttur, fósturdóttur og
öðrum aðstandendum sendum við
samúðarkveðjur.
Gunnar Rögnvaldsson.
Lokað
verður í fyrirtæki okkar í dag, milli kl. 13 og 16, vegna jarðarfarar
ÁRNA GESTSSONAR.
Vélaver hf., Lágmúla 7.
Ástkær móðir okkar,
ÞORGERÐUR EINARSDÓTTIR
frá Þórisholti,
andaðist á Landspítalanum í Fossvogi þriðju-
daginn 7. janúar.
Fyrir hönd annarra vandamanna,
Borghildur Kjartansdóttir,
Einar Kjartansson,
Sigurgeir Kjartansson,
Kristinn Kjartansson,
Kjartan Kjartansson.
Faðir okkar, tengdafaðir, sonur, bróðir og afi,
GUÐNI SIGVALDASON,
lést í Svíþjóð miðvikudaginn 8. janúar.
Gísli Guðnason, Soffía Pálmadóttir,
Erla Guðnadóttir,
Sigurrós Heiða Guðnadóttir, Bjarni Óskarsson,
Elsa Guðnadóttir,
Erla Gunnarsdóttir, Sigvaldi Búi Bessason,
Jón Magngeirsson, Margrét Snorradóttir,
Gunnar Sigvaldason, Aðalheiður Sigurðardóttir,
Ástríður Sigvaldadóttir, Kristinn Páll Ingvarsson,
Þórarinn Sigvaldason, Jóhanna Jóhannesdóttir,
Kristinn Sigvaldason, Guðrún Jóhannesdóttir
og barnabörn.
Elskulegur eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir
og afi,
ÓLI A. GUÐLAUGSSON
Lindasíðu 4,
Akureyri,
lést þriðjudaginn 7. janúar á Fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri.
Útför hans fer fram frá Akureyrarkirkju þriðju-
daginn 14. janúar kl. 13.30.
Sólveig Jónsdóttir,
Alda Aradóttir,
Birgir Óli Sveinsson,
Sólveig Stefánsdóttir,
Guðrún Ósk Stefánsdóttir,
Elísabet Stefánsdóttir,
Íris Ragna Stefánsdóttir
og fjölskyldur þeirra.
Okkar ástkæra móðir, tengdamóðir, amma,
systir og mágkona,
GUÐRÚN B. GUÐMUNDSDÓTTIR JONES,
St. Louis,
Bandaríkjunum,
lést á heimili sínu sunnudaginn 5. janúar.
Gunnar Þ. Birgisson, Hrönn Sigurgeirsdóttir,
Haukur Birgisson,
Guðmunda Rannveig Birgisdóttir, Stefán Guðmundsson,
Birgir Rafn Birgisson, Elísabeth Birgisson,
barnabörn,
Gunnþór Guðmundsson, Anna Skaftadóttir,
Elínrós Guðmundsdóttir, Guðlaugur Guðjónsson,
Ingibjörg Guðmundsdóttir, Aaron J. Thompson,
Erlendur Guðmundsson, Novita Herianty,
Andrea Vikarsdóttir, Óskar Ævarsson.
 Fleiri minningargreinar um Jón
G. Benediktsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.