Morgunblaðið - 24.01.2003, Qupperneq 14

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
14 FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
„STJÓRN Landssambands íslenskra útvegs-
manna telur kröfur Evrópusambandsins um
stórhækkað framlag Íslendinga til þróunar-
sjóðs þess vegna stækkunar ESB óaðgengi-
legar með öllu. Í dag hafa Íslendingar toll-
frjálsan aðgang fyrir sjávarafurðir samkvæmt
samningum við hin nýju aðildarríki og eðlileg-
ast er að svo verði áfram,“ segir meðal annars
í ályktun stjórnar LÍÚ um samningaviðræður
vegna stækkunar ESB.
Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmdastjóri
LÍÚ, segir að það hafi lengi legið ljóst fyrir að
samtökin séu á móti inngöngu í ESB. Það
þurfi hins vegar að verja hagsmuni Íslands
við stækkun sambandsins og krafan hljóti að
vera áframhaldandi tollfrjáls aðgangur að
þeim löndum, sem nú séu að ganga inn. Hins
vegar séu þessir hagsmunir svo litlir að kröf-
ur ESB um margfaldar greiðslur í þróun-
arsjóð og leyfi til fjárfestingar í íslenzkum
sjávarútvegi séu út í hött. „Við viljum þó ekki
gera lítið úr þessum hagsmunum því þeir
skipta máli í framtíðinni. Okkur finnst hins
vegar rétt að benda á þá staðreynd, að hefði
bókun 9 [við EES-samninginn] gilt við inn-
flutning til þessara landa, hefðu tollagreiðslur
aðeins numið 10 milljónum króna,“ segir Frið-
rik.
Um erlendar fjárfestingar segir Friðrik að
yrðu þær leyfðar, yrði niðurstaðan sú að
stjórnendur yrðu erlendir og arðurinn yrði
fluttur úr landi til fjárfestinga í heimlandinu.
Það yrði enginn munur á erlendum fjárfest-
ingum í íslenzkum sjávarútvegi og íslenzkum
fjárfestingum í erlendum útvegi.
2,2 milljarðar króna
Í ályktuninni segir ennfremur: „Nú greið-
um við um 100 milljónir króna í þróunarsjóð
ESB en sambandið krefst þess að við greiðum
3,8 milljarða vegna stækkunarinnar. Sú fjár-
hæð er í engu samræmi við þann ávinning
sem Íslendingar hafa í dag af tollfrelsinu. Þótt
þess megi vænta að útflutningur til hinna
nýju aðildarríkja fari vaxandi, þá verður að
hafa í huga að útflutningur á sjávarafurðum
til þessara ríkja nam á árinu 2001 um 2,2
milljörðum króna. Ef tollareglur samkvæmt
bókun 9 við samninginn um Evrópska efna-
hagssvæðið hefði gilt um útflutninginn hefðu
tollar á hann numið um 10 milljónum króna.
Kröfur ESB um greiðslur vegna stækkunar
sambandsins eru því í hróplegu ósamræmi við
það sem hér er í húfi. Eðlilegt er að stjórnvöld
geri kröfur um að tollfríðindi samkvæmt bók-
un 9 verði aukin, ekki síst með tilliti til þess
að með inngöngu í ESB munu hin nýju aðild-
arríki halda aðgangi að íslenskum markaði.“
Útflutningurinn þrefaldast
Halldór Ásgrímsson, utanríkisráðherra,
segist undrast yfirlýsingu útvegsmanna.
Hann tekur undir það með stjórn LÍÚ að
kröfur Evrópusambandsins séu óaðgengilegar
með öllu en telur hins vegar að stjórn LÍÚ
fjalli um markaðshagsmuni Íslendinga af
nokkurri léttúð og vanmeti þá hagsmuni sem í
húfi eru.
Halldór segir að á árunum 2000 til 2001 hafi
útflutningur Íslendinga til hinna nýju aðild-
arríkja Evrópusambandsins þrefaldast og
verið 1,74% af verðmæti útfluttra sjávaraf-
urða. Hann nefnir til samanburðar að heildar-
útflutningsverðmæti til Japans á sama tíma-
bili hafi verið 3,5%. „Það dettur engum í hug
að bregðast með léttúð við því að viðskipta-
kjör versni á þeim markaði. Við höfum verið
að vinna markaði í umsóknarríkjunum og ef
heldur fram sem horfir þá verða þau orðin
mikilvægari fyrir íslenska fiskútflytjendur en
Japan innan fárra ára.“
Halldór segir óvissu ríkja um hver upphæð
tolla er en fjárhæðin sé ekki eina atriðið sem
hafa verði í huga. „Áætlað er að Ísland greiði
ekki undir 500 milljónum króna í tolla af fisk-
innflutningi til núverandi aðildarríkja Evrópu-
sambandsins á ári. Mörgum kann að finnast
þetta litlar fjárhæðir en þær geta skipt ein-
stök byggðarlög verulegu máli. Sem dæmi má
nefna að tollur á fryst steinbíts- og karfaflök
frá Íslandi er 5,4% við innflutning til Evrópu-
sambandsins. Það er mikið atvinnuleysi í
Vestmannaeyjum og þaðan er flutt út talsvert
af ferskum fiski. Ég tel líklegt að meiri fiskur
væri unninn þar á staðnum ef enginn tollur
væri á þessum afurðum. Það má líka geta
þess að það er 15% tollur á heilfrystri síld og
frosnum og ferskum síldarsamflökum. Þá er
10% tollur á sykur- krydd- og ediksíld og 12%
tollur á humar. Það má bæta því við utanrík-
isráðuneytinu barst nýverið kröfulisti frá
LÍÚ, Samtökum fiskvinnslustöðva og Sam-
tökum atvinnulífsins með beiðni um tollanið-
urfellingar á mun fleiri fisktegundum en ég
nefndi að ofan. Utanríkisráðuneytið mun
áfram vinna eftir þeim kröfulistum í þeim erf-
iðu samningaviðræðum sem eru framundan,“
segir Halldór.
Útflutningur sjávarafurða árið 2001 til væntanlegra aðildarríkja ESB í Austur-Evrópu
LÍÚ segir tolla
10 milljónir
STJÓRN Sparisjóðs Reykjavíkur og
nágrennis fékk KPMG til að fara yfir
verðmat Deloitte & Touche á Frjálsa
fjárfestingarbankanum frá 27. des-
ember síðastliðnum. KPMG gerði
ekki sjálfstætt verðmat á bankanum
heldur beindist yfirferð fyrirtækisins
eingöngu að lykilforsendum í sjóð-
streymismati D&T, sem vegur 70% í
heildarniðurstöðu verðmatsins.
Hér á eftir fara athugasemdir
KPMG og lúta þær að vaxtamun, af-
skriftareikningi útlána og rekstrar-
kostnaði:
„Í forsendum verðmatsins kemur
fram að gengið er út frá vaxtamun
sem nemur 3,4% af eignum. Í skýrsl-
unni segir að þessi forsenda sé byggð
á vaxtamun félagsins á fyrstu níu
mánuðum ársins 2002. Hér er um
veigamikla skekkju að ræða þar sem
ekki er tekið tillit til þess að árshluta-
uppgjörið sýnir aðeins vaxtamun níu
mánaða í stað vaxtamunar heils árs.
Sé vaxtamunurinn færður upp miðað
við heilt ár reiknast hann 4,6%. Þá
segir í forsendum verðmatsins að
gert sé ráð fyrir minnkandi vaxta-
mun í rekstri bankans á næstu árum
og er í verðmatinu gert ráð fyrir að
vaxtamunurinn lækki strax á árinu
2003 í 2,9%. Það er eðlileg varfærni
við matið að gera ráð fyrir lækkandi
vaxtamun. Hins vegar verður að hafa
í huga að eignirnar eru bundnar til
nokkurra ára og því á þessi lækkun
sér stað yfir einhvern tíma. Í ljósi
framangreindra athugasemda teljum
við hæfilegt að miðað við að vaxta-
munur þróist úr 4,6% í 3,9% á næstu
5 árum í stað þess að lækka hann
strax í 2,9% á árinu 2003.
Ein af forsendum verðmatsins er
að auka framlag í afskriftareikning
útlána umfram það sem gert er í árs-
hlutareikningi. Þess má geta að við
mat á ávöxtunarkröfu til núvirðingar
á áætluðu sjóðstreymi er einnig tekið
tillit til áhættu í útlánum og því er að
nokkru leyti verið með þessu að
lækka verðmat bankans á tvennan
hátt vegna sömu forsendu. Af þess-
um sökum teljum við hæfilegt að
miða við 1,0% framlag í afskrift-
areikning útlána miðað við óbreytta
ávöxtunarkröfu í stað 1,1% eins og
gert er í verðmatinu.
Í verðmatsskýrslunni er rekstrar-
kostnaður skilgreindur sem hlutfall
af hreinum rekstrartekjum. Telja má
líklegt að fjárhæðir rekstrarkostnað-
ar sem þar koma fram geti staðist. Sé
hins vegar tekið tillit til leiðréttinga á
vaxtamun sem raktar eru hér að
framan verður rekstrarkostnaðurinn
sem hlutfall af hreinum rekstrar-
tekjum 23–26% en ekki 32% eins og
skýrsla D&T gerir ráð fyrir. Á fyrstu
níu mánuðum ársins 2002 nam þetta
hlutfall 23%.
Það er niðurstaða okkar að for-
sendur D&T um vaxtamun og fram-
lag í afskriftareikning útlána séu
óraunhæfar og til þess fallnar að gefa
villandi mynd af verðmæti Frjálsa
fjárfestingarbankans. Að teknu tilliti
til framangreindra leiðréttinga telj-
um við að niðurstaða útreikninga
D&T á verðmæti bankans dags. 27.
desember 2002 sé um 1,2 milljörðum
króna of lág.“
Athugasemdir KPMG við verðmat D&T á Frjálsa
Verðmatið of lágt
SPARISJÓÐUR Reykjavíkur og ná-
grennis hefur gert úttekt á aðferða-
fræði, forsendum og niðurstöðum
verðmats á Frjálsa fjárfestingar-
bankanum sem Deloitte & Touche
vann að beiðni stjórnenda Búnaðar-
bankans fyrir fimm stofnfjáreigendur
í SPRON. Stjórn SPRON hefur einn-
ig fengið KPMG til að fara yfir verð-
matið. Samkvæmt niðurstöðum
SPRON vanáætlar verðmat Deloitte
& Touche verðmæti Frjálsa fjárfest-
ingarbankans verulega og niðurstaða
KPMG er sú að verðmætið sé van-
áætlað um 1,2 milljarða króna.
SPRON keypti Frjálsa fjárfesting-
arbankann af Kaupþingi fyrir rúma
3,8 milljarða króna í lok september á
síðasta ári. Að auki fékk Kaupþing
330 milljóna króna arðgreiðslu frá
Frjálsa í október. Niðurstaða verð-
mats Deloitte & Touche var sú að
verðmæti Frjálsa fjárfestingarbank-
ans, að teknu tilliti til arðgreiðslunnar
til Kaupþings, væri á bilinu 2,4 til 2,9
milljarðar króna. Samkvæmt því
greiddi SPRON rúmum 0,9–1,4 millj-
örðum króna of mikið fyrir Frjálsa
fjárfestingarbankann.
Verðmat Deloitte & Touche byggð-
ist á fjórum aðferðum. Mat á frjálsu
fjárstreymi vó 70% í verðmatinu og
samanburður á þremur kennitölum
nam 10% hver.
Faglegt stórslys
Eftir úttekt SPRON á verðmatinu
segir sparisjóðurinn að mistök í út-
reikningi og villur í tölulegum for-
sendum leiði til þess að verðmat Del-
oitte & Touche verði að teljast
„faglegt stórslys“. Alvarlegustu mis-
tökin séu að vaxtatekjum fyrir þrjá
mánuði sé sleppt út úr áætlaðri af-
komu ársins 2002. Sú villa nái síðan til
áætlaðrar framtíðarafkomu, en þó sé
rekstrarkostnaður metinn að fullu
miðað við tólf mánuði á ári. Þetta leiði
til þess að ársafkoma Frjálsa sé van-
metin um liðlega 200 milljónir króna í
fyrra og fyrir allt tímabilið sem reikn-
að sé til framtíðar. Vegna þessara
mistaka sé verðið vanmetið um að
minnsta kosti 1,1 milljarð króna.
Auk þessa séu margar tölulegar
forsendur verðmatsins ekki í sam-
ræmi við rekstur bankans og afkomu.
Í stað rauntalna séu notaðar tilbúnar
forsendur, oft fengnar með veikum
rökstuðningi. Þegar mistök hafi verið
leiðrétt og forsendum verðmatsins
hafi verið breytt sé verðmæti Frjálsa
4,5 milljarðar króna.
Vantar innlendan samanburð
SPRON gagnrýnir aðferðafræði
verðmatsins, meðal annars að í verð-
matið vanti samanburð við fyrirtæki
úr sömu atvinnugrein á Íslandi, en
kennitölur Frjálsa hafi aðeins verið
bornar saman við kennitölur erlendra
fjármálafyrirtækja.
SPRON hefur tekið saman V/H-
hlutfall íslenskra banka sem skráðir
eru á markaði og borið saman við V/
H-hlutfall Frjálsa, en V/H-hlutfall er
kennitala sem lýsir hlutfalli markaðs-
verðs og hagnaðar. Því lægra sem
hlutfallið er, þeim mun ódýrara telst
fyrirtækið vera. Miðað er við áætlað-
an hagnað í lok síðasta árs og fær
SPRON þá út að V/H-hlutfall Frjálsa
sé lægra en íslensku viðskiptabank-
anna fjögurra. V/H-hlutfall SPRON
er samkvæmt þessu 8,2, en V/H-hlut-
föll hinna fjögurra liggja á bilinu 9,7
til 14,1.
Mat á verðmati á Frjálsa fjárfestingarbankanum
Villur í verðmati
GUÐMUNDUR Hauksson, spari-
sjóðsstjóri Sparisjóðs Reykjavíkur
og nágrennis, segir að faglega
hafi verið staðið að kaupunum á
Frjálsa fjárfestingarbankanum og
fyrst og fremst tekið mið af
rekstrarhorfum bankans og sam-
anburði við
markaðsverð
annarra ís-
lenskra fjár-
málastofnana.
„Þegar villur í
verðmati Del-
oitte & Touche
hafa verið leið-
réttar kemur í
ljós svipað
verð og við
greiddum fyrir
Frjálsa. Þegar
villur og ýmsar rangar forsendur
hafa verið leiðréttar kemur í ljós
að við höfum fengið Frjálsa á
mjög hagstæðu verði. Við leggj-
um hins vegar áherslu á að verð-
matslíkön og ýmiss konar út-
reikningsaðferðir eru ekki
einhlítar, og taka verður mið af
sannfæringu þeirra sem að við-
skiptunum standa fyrir því að
þeir séu með kaupunum að bæta
hag síns fyrirtækis,“ segir Guð-
mundur.
„Fullyrðingar varðandi það að
ég sem sparisjóðsstjóri hafi ekki
verið að gæta hagsmuna SPRON
við kaupin á Frjálsa fjárfesting-
arbankanum eru út í hött, eins og
ljóst má vera af þeim gögnum
sem fyrir liggja. Alvarlegar
dylgjur Péturs Blöndals og Jóns
Steinars Gunnlaugssonar í fjöl-
miðlum um að ég hafi fært 1
milljarð króna yfir í Kaupþing
með því að láta SPRON greiða
yfirverð fyrir Frjálsa falla því
dauðar og ómerkar.
Pétur Blöndal og félagar hafa
ekki komið hreint fram og lýst
því yfir að sú leið sem þeir fóru
hafi verið dæmd ófær og ólögleg
af Fjármálaeftirlitinu strax síð-
astliðið haust. Þeir höfðu heldur
ekki fyrir því í upphafi að leggja
til við aðalfund eða stjórn
SPRON að leitað yrði nýrra leiða
til þess að tryggja stofnfjáreig-
endum sem mest virði fyrir stofn-
bréf sín, heldur sömdu við Bún-
aðarbankann um óvinveitt
yfirtökutilboð. Sannleikurinn er
sá að hér var um illa undirbúið
frumhlaup að ræða sem ekki hef-
ur skilað neinum árangri. Pétur
Blöndal og félagar segjast vinna
að hagsmunum stofnfjáreigenda,
en hvernig má það vera þegar
þeir hafa ekkert uppbyggilegt
fram að færa? Við fögnum því að
sjálfsögðu að Búnaðarbankinn
skuli hafa hætt við yfirtökutil-
raun sína á SPRON um síðastliðin
áramót, enda höfðu þá bæði Fjár-
málaeftirlitið og kærunefndin
hafnað því að tilboð hans fengi
staðist. Bæði Búnaðarbankinn og
SPRON hafa beðið tjón af þessum
kostnaðarsama atgangi.
Það er hins vegar sorglegt að
Pétur Blöndal og félagar skuli
reyna að upphefja sjálfa sig og
breiða yfir mistök sín með því að
rífa niður SPRON og stjórnendur
hans, og vandséð hvernig það
þjónar hagsmunum sparisjóðsins
og stofnfjáreigenda.
Stofnfjáreigendur hafa verið að
fá 12–15% raunvexti af eign sinni
í SPRON um langt árabil. Það er
mjög nauðsynlegt að stjórn
SPRON fái frið til þess að efla
sparisjóðinn og tryggja þeim
einnig mikla arðsemi af stofnfjár-
eign sinni í framtíðinni. Kaupin á
Frjálsa eru af okkar hálfu ein af
leiðunum að þessu markmiði,“
segir Guðmundur Hauksson.
Hagstætt verð
greitt fyrir Frjálsa
Guðmundur
Hauksson
Morgunblaðið/Árni Sæberg