Morgunblaðið - 24.01.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 2003 29
TIMOOR Daghistani er kominn til Íslandsí sína fjórðu heimsókn en hann er sendi-herra Jórdaníu á Íslandi, með aðsetur íLundúnum. Hann hyggst m.a. eiga við-
ræður við Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra
á meðan á Íslandsdvölinni stendur en víst má telja
að staðan í Mið-Austurlöndum komi þar til tals.
Í samtali við Morgunblaðið segir Daghistani að
leiðtogar arabaríkjanna hafi miklar áhyggjur af
þeirri stöðu, sem upp er komin í Írak. „Söguleg
tengsl okkar Jórdana við Íraka eru sterk, mikil
viðskipti hafa verið milli landanna og við viljum
auðvitað ógjarnan sjá mikið uppnám á austur-
landamærum okkar.“
Segir sendiherrann að stjórnvöld í Jórdaníu vilji
að áfram verði leitað að diplómatískri lausn á
vopnadeilunni. „Við viljum að Sameinuðu þjóð-
irnar vinni verk sitt áfram, skeri úr um það hvort
til eru gereyðingarvopn í Írak eður ei, og svo
sjáum við til. Við viljum ekki að það komi til hern-
aðarátaka,“ segir hann og leggur áherslu á orð sín.
Vopnaeftirlitsmenn fái tíma
Sendiherrann tekur undir að George W. Bush
Bandaríkjaforseti hafi talað mjög afdráttarlaust
og að hann virðist staðráðinn í að ná sínu fram í
þessu máli. „Það er rétt að menn hafa tekið stórt
upp í sig og það vekur hjá okkur ugg. Engu að síð-
ur er það von okkar að koma megi í veg fyrir
stríð,“ segir Daghistani. Um leið bendir hann á að
ekkert hafi enn komið fram sem sanni tilvist ger-
eyðingarvopna í Írak. Því sé engin ástæða til að
fara í stríð á þessari stundu.
Telur hann ólíklegt að Saddam Hussein, forseti
Íraks, taki í mál að afsala sér völdum og fara í út-
legð. Fullyrt er að leiðtogar arabaríkjanna þrýsti
nú mjög á Saddam að íhuga þennan kost en Dagh-
istani kveðst enga vitneskju hafa, sem staðfesti að
slíkar þreifingar hafi átt sér stað. „Það sem ég
hins vegar veit er að við Jórdanir höfum hvatt
írösk stjórnvöld til að sýna fullan samstarfsvilja.
Að sama skapi höfum við reynt að sannfæra
Bandaríkjamenn og Breta um að gefa vopnaeft-
irlitsmönnum meiri tíma til að vinna verkið,“ segir
hann.
Mestu máli skiptir, að mati Daghistanis, að
koma í veg fyrir stríð. „Við viljum ekki að meiri
eymd verði færð yfir írösku þjóðina, hún hefur
mátt þola nóg. Ef þetta felur í sér að hreinsa verði
Írak af þeim vopnum, sem hugsanlega kunna að
leynast þar, þá styðjum við það. Í kjölfarið þarf
svo að hefja uppbyggingu í landinu á nýjan leik og
gera Írak aftur að virkum meðlimi í samfélagi
þjóðanna.“
Aðspurður um hlutverk Abdullahs Jórd-
aníukonungs segir Daghistani að konungurinn sé í
forystusveit þeirra, sem vilja finna friðsamlega
lausn á vopnadeilunni. Hann sé í stöðugu sam-
bandi við Bandaríkjamenn og Breta og aðra
arabaleiðtoga. Abdullah sé þó ekki í beinum sam-
skiptum við Saddam Hussein. „Þannig vinna Írak-
ar ekki. Aðrir sjá um þau samskipti,“ segir sendi-
herrann um þetta.
Hann tekur undir að áhyggjur Jórdana víki m.a.
að því hvað gerist eftir hugsanlegt stríð í Írak. Úti-
lokað sé að vita fyrirfram hvað gerist; Írak geti
hæglega liðast í sundur og slíkt sé auðvitað áhyggju-
efni fyrir Jórdani, eins og aðrar þjóðir sem landamæri
eigi að Írak.
Talinu víkur að deilu Ísraela og Palestínumanna.
Tekur sendiherrann undir að sú deila hafi lent á milli
skips og bryggju á síðustu vikum, sökum vopnadeil-
unnar við Írak. Daghistani segir að Jórdanir leggi þó
engu minni áherslu á að finna lausn á þeirri deilu, en í
því sambandi er rétt að nefna að mikill fjöldi Palest-
ínumanna býr í Jórdaníu.
Bendir hann á að Jórdanir horfi nú fram á hættu-
ástand á tveimur stöðum, annað á vesturlandamær-
unum, þ.e. á heimastjórnarsvæðum Palestínumanna,
og hitt á austurlandamærunum að Írak.
„Eins og staðan er núna blasir auðvitað við að for-
gangsverkefni sé að koma í veg fyrir að til hern-
aðarátaka komi í Írak. Það þýðir hins vegar ekki að
hitt sé eitthvað minna stórmál. Aðstæður Palest-
ínumanna eru óviðunandi, þeir hafa fallið í þúsundatali
og þessu ofbeldi verður að linna. Auðvitað verður
sjálfsmorðsárásum Palestínumanna líka að linna. Ísr-
aelar verða hins vegar að hætta hernaði sínum gegn
palestínskum borgurum. Þeir ráða nú í raun yfir öllu
heimastjórnarsvæðinu, Palestínumenn eiga ekkert
eftir.“
Sendiherrann rifjar upp að arabaþjóðirnar hafi í
haust lagt fram tillögu til úrlausnar sem m.a. fól í sér
að þær myndu viðurkenna Ísraelsríki. Þessi tillaga
marki þáttaskil og nauðsynlegt sé að þrýsta málum
áfram á grundvelli hennar. Því miður sé þó líklegt að
yfirvofandi þingkosningar í Ísrael valdi því að það
frestist enn um sinn að hefja alvöru friðarumleitanir.
Í haust var bandarískur diplómat myrtur í Amman,
höfuðborg Jórdaníu. Landið hefur því ekki farið var-
hluta af þeirri öldu hryðjuverka, sem yfir heiminn hef-
ur riðið undanfarin misseri. Daghistani leggur þó
áherslu á að Jórdanía sé öruggt land og friðsamt. „Við
gerum okkar besta til að koma í veg fyrir hryðjuverk. Í
því sambandi vil ég benda þér á að við handsömuðum
ódæðismennina, sem stóðu fyrir þessu morði.“
Hryðjuverk hafa þó óneitanlega haft áhrif á Jórd-
aníu, eins og nágrannaríkin. „Hryðjuverk hafa haft
slæm áhrif á ferðamannaþjónustuna í landinu, en hún
er okkur afar mikilvæg. Mun færri ferðamenn koma
nú til landsins en áður. Dregið hefur úr fjárfestingum
erlendra aðila, einmitt á sama tíma og við höfum verið
að reyna að opna okkar hagkerfi.“
Svarið við starfsemi öfgakenndra múslima segir
Daghistani felast í meiri menntun. Taka þurfi frum-
kvæðið af róttæklingunum, blása til sóknar á erlend-
um vettvangi sem innlendum, kenna fólki hvað kenn-
ingar íslams feli í raun og veru í sér. Þær feli engan
veginn í sér hatur á Vesturlandabúum eða réttlætingu
á hryðjuverkum.
Forsetaheimsókn fyrirhuguð
Daghistani er kvæntur systurdóttur Husseins heit-
ins Jórdaníukonungs og er æskuvinur núverandi kon-
ungs, Abdullahs. Hann gerir þó lítið úr þessu, er að því
er spurt. „Jú, ég vil gjarnan líta svo á að við séum vinir.
Það er mér mikill heiður, að geta kallað hann vin
minn,“ segir hann um tengsl sín við konunginn.
Daghistani fer fögrum orðum um samband Jórdaníu
og Íslands, en þessi góðu samskipti skýrist m.a. af því
dálæti sem Hussein konungur fékk á Íslandi þau skipti
er hann staldraði hér við. Jórdanir og Íslendingar eigi
líka margt sameiginlegt og áhugi sé á því að auka
heimsóknir fólks milli landanna.
Þá geti Jórdanir lært ýmislegt af Íslendingum,
t.a.m. á sviði hugbúnaðarmála.
Fram kemur í máli sendiherrans að nú sé unnið að
því að skipuleggja opinbera heimsókn forseta Íslands
til Jórdaníu. „Samband ríkja okkar er tiltölulega nýtil-
komið, en ég tel það styrkjast dag frá degi,“ segir
Timoor Daghistani, sendiherra Jórdaníu á Íslandi.
Morgunblaðið/Þorkell
Timoor Daghistani, sendiherra Jórdaníu á Íslandi, ræðir m.a. við Halldór Ásgrímsson í ferð sinni til Íslands.
Sendiherra Jórdaníu á Íslandi
segir í samtali við Davíð Loga
Sigurðsson að leiðtogar
arabaríkjanna vilji allt til vinna
til að koma í veg fyrir
hernaðarátök í Írak.
david@mbl.is
„Íraska þjóðin hef-
ur mátt þola nóg“
gs flug-
ikilvæg
minna
ns sem
ð stjórn
lar ekki
nu hefði
ður sem
aðflugið
vinnu-
skýrsl-
vegna
i lent í
ngu
eftir að
tt við
a.
i flugs-
verið í
með á
um
er við
ljósi á
átt með
di lýs-
ar flug-
loks
ð hætta
stöðuga
f seint
norsku
ð hand-
fsflugið
gd sem
n tekur
lfvirkur
er á
nni í 15°
um tíma
ð sjálf-
r úr frá-
úr gjöf
og still-
Þotan
hæð og
Segir í
hafi er
ð búinn
hraðinn
r hann
r 2.500
nu fram
að auka
ofrisi.
su and-
að stilla
og flug-
a í flug-
t vinnu-
stjórinn
u fram.
hæð og
var orð-
runum
dýfu og
fi vélar-
ægð við
nni upp.
Flugmennirnir brugðust ekki við
þessu. Sjálfvirka eldsneytisgjöfin
minnkar gjöfina úr 98% í 45% og
þotan stefnir 49° niður. Einnig segir
að fram að þessu hafi flugmaðurinn
virst hafa haldið að sér höndum og
verið ringlaður. Nú hafi hann tekið
til hendinni og spurt: „Hvað ertu að
gera?“ og síðan kallað „pull up – pull
up!“ (sem þýðir að beina eigi þot-
unni upp). Báðir flugmennirnir hafi
togað í stýrin og þotan sem þá hafi
verið komin í 251 hnúts hraða hafi
náð sér úr dýfunni yfir norðurenda
flugbrautarinnar í 321 fets hæð. Þá
hafi þyngdarálagið verið komið í
3,59 G. Við skýrslutöku hjá rann-
sóknastofnuninni gaf flugstjórinn
m.a. eftirfarandi lýsingu:
„Ég tel að flugmaður minn hafi
rækt starf sitt sem vakandi og sam-
vinnufús áhafnarmeðlimur allt flug-
ið en í aðfluginu urðum við báðir
vegna óeðlilegs vinnuálags upp-
teknir við að sinna smáatriðum í
stað þess að horfa á heildarmynd-
ina. Og þegar við fengum skyndi-
lega hæðarskipunina frá flugstjórn-
arkerfinu og við vorum báðir með
hugann við fráhvarfsflugið urðum
við ringlaðir og síðar við hið ótrú-
lega bratta fall urðum við enn ringl-
aðri.“
Eftir þetta klifrar vélin í 40° horni
og eftir ýmiss konar hreyfingar á
stjórntækjum staðnæmist þotan í
stöðugri 4.000 feta hæð. Talað er um
bratt klifur eða fall ef hornið er
meira en 25° við klifur og meira en
10° niður á við.
Þegar flugmennirnir höfðu náð
tökum á vélinni tilkynntu þeir flug-
umferðarstjórn um misheppnað að-
flug og fengu upplýsingar um
hvernig haga skyldi aðflugi á ný.
Ekki var tilkynnt um atvikið eða
óeðlilegt flug. Síðan ræddi flugstjór-
inn við farþega og áhöfn og sagði að-
flugið ekki hafa tekist. Farið yrði í
aðflug að nýju og bjóst hann við
lendingu 10 mínútum síðar. Þegar
þotan var á lokastefnu hurfu upplýs-
ingar á ný af skjá flugstjórans sem
þá flaug þotunni. Fól hann þá flug-
manni að stýra henni til lendingar.
Skortur á samvinnu
og stjórnun
Í lokakaflanum um fráhvarfsflug-
ið segir að samvinna flugmanna sér
bráðnauðsynleg. Í þessu tilviki sé
það skoðun stofnunarinnar að
áhafnastjórnun hafi algerlega skort
og vantað hafi algjörlega inngrip.
Þegar ringulreiðin byrjaði var flug-
stjórinn að handfljúga þotunni á
móti stýringu sjálfvirku eldsneytis-
gjafarinnar sem olli ákveðnum rugl-
ingi hjá flugmönnunum. Megi skil-
greina þetta sem sjálfvirkni-gildru.
Þegar ný stilling sé sett í sjálfvirkni-
búnaðinn til að ná æskilegum hraða
þotunnar er sú skipun afturkölluð
með annarri aðgerð og þá velur
sjálfvirknikerfið hraðann sem þotan
er á. Þetta hafi haft í för með sér
aðra hegðun hennar en flugmenn-
irnir ætluðu. Það hafi leitt til rugl-
ings og trúlega verið þáttur í að
valda atburðinum. „Það er skoðun
stofnunarinnar að ekki sé viðunandi
að hæfar flugáhafnir sem virðist
hafa fengið viðeigandi þjálfun skuli
missa stjórn á nútímaflugvél og
valda atviki sem þessu.“
tu við Gardermoen
nn hafi
ureglum
lug-
úmu
yn-
hafi
arfs-
tt.
,   
     (  
-(!    

 &) 

.
 /0
,
#

/

//1
1/,
5/
#

 
  &#/  3174
" &  Í NORSKU skýrslunni er að finna eftirfar-
andi samantekt úr lýsingu fyrstu flugfreyju
og nokkurra farþega vélarinnar um atburð-
inn:
Hreyfingar vélarinnar leiddu til þess að
vatn spýttist úr salernum og allir lausir munir
fóru af stað. Töskur sem geymdar voru undir
sætum losnuðu, dagblöð flugu úr hillum,
tímarit og bækur úr sætisvösum, farsímar og
gleraugu úr vösum. Munir, sem farþegar í
sætum framan við vængsvæðið í vélinni áttu,
lentu aftast. Sem betur fer voru allir með
sætisbeltin spennt nema einn. Hann vissi
ekki hvort hann hefði fest það eða hvort það
hefði losnað. Hann var í losti. Farþegum
fannst hreyfingar og kraftar vélarinnar í
klifri og falli (jákvæður og neikvæður þrýst-
ingur) harkalegar og óþægilegar. Fannst
þeim meðferðin skelfileg, sumir öskruðu og
aðrir fóru með bænir.
Þá segir að svipaða sögu megi segja úr
stjórnklefanum og um hann hafi pokar og
pappírar dreifst. Þegar flugmennirnir óku
vélinni á flughlað hafi þeir rætt atburðinn án
þess að komast að því hvað hefði í raun gerst.
Bækur og dagblöð
flugu úr hillum
ÞORMÓÐUR Þormóðsson, rannsóknarstjóri
hjá Rannsóknarnefnd flugslysa segir að
margir samverkandi þættir séu orsök flug-
atviksins eins og norska skýrslan sýni. Ljóst
megi vera að legið hafi við slysi.
Meðal samverkandi þátta eru snöggar
breytingar á aðflugsleiðinni, samstarf flug-
manna og hæðarstilling í fráhvarfsflugi sem
truflaði eðlilegan flugferil.
Þormóður segir nefndina hafa átt nokkurn
þátt í rannsókn flugatviksins, m.a. séð um
meðhöndlun á gögnum um flugritann. Rann-
sóknarmenn hittust á fundum bæði í Noregi
og hérlendis og íslensku rannsóknarmenn-
irnir áttu samstarf við starfsbræður í Kanada
um úrvinnslu ákveðinna gagna. Þormóður
segir slíkt samstarf jafnan mjög lærdómsríkt.
Margir samverkandi
þættir
FJÓRAR tillögur í öryggisátt eru settar fram
í norsku skýrslunni, einkum varðandi þjálfun
og starfsaðferðir við ákveðnar aðstæður.
Þrjár þeirra snúa að Flugleiðum og í einni er
tilmælum einnig beint til allra flugrekenda.
Einni tillögunni er beint til norskra flugmála-
yfirvalda.
Guðjón Arngrímsson, upplýsingafulltrúi
Flugleiða, segist í samtali við Morgunblaðið
fagna því að lokaskýrslan skuli nú komin
fram. Þar sé staðfest að starfsaðferðir félags-
ins varðandi allan flugreksturinn séu í fullu
samræmi við ítrustu kröfur sem gerðar eru í
alþjóðlegum flugrekstri. Hann segir marga
starfsmenn Flugleiða hafa veitt aðstoð við
rannsóknina sem var algjörlega á forræði
norsku rannsóknastofnunarinnar.
Áhrif styttri aðflugsleiða metin
1. Aðilar í flugrekstri endurskoði starfs-
aðferðir þegar hætta skal við aðflug. Flug-
leiðir endurskoði þjálfun flugmanna við
fráhvarfsflug eftir óstöðugt aðflug.
2. Flugleiðir íhugi áætlun til stuðnings starfs-
fólki sem lendir í flugslysum eða flug-
atvikum.
3. Flugleiðir meti notkun síritandi flugupp-
lýsingakerfis til að fylgjast með framvindu
flugs.
4. Flugmálastjórn Noregs meti áhrif þess að
stytta aðflugsleiðir í blindflugi fyrir áhafn-
ir sem hafi hugsanlega takmarkaða
reynslu af flugi á Óslóar-svæðinu og áhrif
þess á hæfi flugmanna til að hafa fulla
stjórn á hreyfingum flugvélar og að ná
stöðugu aðflugi.
Tillögur komnar til framkvæmda
Guðjón Arngrímsson segir að tillögum
Norðmanna hafi þegar verið hrint í fram-
kvæmd hluti þeirra kom fram í bráðabirgða-
skýrslu norsku rannsóknastofnunarinnar í
mars sl. Það eigi við tillögur um sérstaka
þjálfun vegna fráhvarfsflugs og ýmsa þætti
áhafnasamstarfs.
„Auk þessara fjögurra megintillagna í ör-
yggisátt koma fram í skýrslunni ábendingar
til Flugleiða,“ segir m.a. í frétt frá Flug-
leiðum. „Þessi atriði ná meðal annars til þjálf-
unar í áhafnasamstarfi, framsetningu í hand-
bókum á stefnu félagsins og upplýsingagjafar
til farþega í kjölfar flugatvika. Flugleiðir taka
fullt tillit til þessara athugasemda og er stöð-
ugt unnið að úrbótum hvað þær varðar líkt og
á ýmsum öðrum sviðum öryggismála og þjón-
ustu. Í kjölfar atviksins við Ósló voru flug-
stjóri og flugmaður vélarinnar leystir undan
starfsskyldum um hríð og fóru síðan í gegn-
um endurþjálfun. Að þeirri þjálfun lokinni
hófu þeir störf sem flugmenn.
Þjálfun og starfsreglur
í endurskoðun