Morgunblaðið - 18.03.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 ÞRIÐJUDAGUR 18. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VIÐ þinglok skaut upp hvassri
umræðu vegna stjórnarfrumvarps
landbúnaðarráðherra sem leggur
til nauðsynlegar lagabreytingar
vegna ESB-tilskipunar nr. 91/67/
EBE sem íslensk stjórnvöld hafa
dregið að innleiða. Mikils misskiln-
ings hefur gætt í túlkun markmiða
frumvarpsins, ekki síst sökum
stóryrtra forkólfa stangveiðimanna
sem hafa lagt sig alla fram við að
snúa út úr og sá tortryggni. For-
maður „Verndarsjóðs villtra laxa-
stofna“ er samur við sig og gerir
afar ómaklega árás í garð landbún-
aðarráðherra í grein sinni í Mbl
12. mars sl. Ef einhver á hrós skil-
ið fyrir fölskvalausa alúð og trygg-
lyndi í garð dýra, hvort heldur þau
eru alin undir umsjá manna eða
frjáls í sinni villtu náttúru, þá er
það nefndur ráðherra. Ég á orðið
bágt með að skilja hvaða öfl knýja
áfram áðurnefnda forsvarsmenn,
en gífuryrðin dæma sig sjálf.
Með frumvarpinu er ráðherra
eingöngu að sinna sínum embætt-
isskyldum, trúr sinni samvisku og
studdur heilshugar af þeim fag-
aðilum sem að málaflokknum
koma. Með undirritun EES-samn-
ingsins skuldbundu íslensk stjórn-
völd sig til að innleiða ofangreinda
tilskipun í íslenskan rétt og átti
hún að taka gildi í júlí 1994. Efndir
láta því miður enn á sér standa.
Íslandi átti að veita undanþágur,
sem áttu svo að falla endanlega úr
gildi 30. júní 2002, en þær hafa alla
tíð verið gagnslausar sökum þess
að tilskipunin hefur aldrei verið
innleidd. Þá er það alrangt að ætl-
unin hafi verið að hraða frumvarp-
inu í gegnum þingið í „skjóli næt-
ur“, hér er ekkert sem þolir ekki
dagsljósið. Frumvarpið var tilbúið
snemma vors 2002, en sökum
sveitarstjórnarkosninga vannst
ekki tími til kynningar. Það var
svo fyrst kynnt í landbúnaðar-
nefnd við upphaf haustþings en
mætti þá strax óverðskuldaðri
andstöðu einstakra þingmanna,
enda ákveðnir aðilar búnir að
„kippa í spotta“.
Og hvað skyldi svo þessi hættu-
lega tilskipun ganga út á? Titill
hennar er svo hljóðandi: „Um skil-
yrði á sviði dýraheilbrigðis vegna
inn- og útflutnings eldisdýra, af-
urða þeirra og flutningstækja“.
Tilgangurinn er skýr, en þar segir:
„…að hindra útbreiðslu smitsjúk-
dóma hjá eldisdýrum í tengslum
við inn- og útflutning lifandi eld-
isdýra, eldisafurða og flutnings-
tækja, sem geta borið með sér
smit.“ Er hægt að tala skýrar?
Það skal undirstrikað að innleiðing
nefndrar tilskipunar hefur ekki í
för með sér tilslökun á þeim
ströngu sjúkdómavörnum sem ver-
ið hafa í gildi og íslensk yfirvöld
hafa áfram fulla heimild til að
setja skilyrði um einangrun dýra í
ákveðinn tíma með tilheyrandi
sýnatökum og sótthreinsun frá-
rennslis. Þá hafa yfirvöld ávallt
unnið eftir þeirri reglu að einungis
skuli flutt til landsins sótthreinsuð
hrogn, í þau örfáu skipti sem
heimild hefur verið gefin, eftir ná-
kvæma skoðun og rannsóknir. Á
þessu verður engin breyting og ég
get fullyrt að aldrei verður heim-
ilaður innflutningur á lifandi seið-
um laxfiska. Innanlands þarf að
flytja seiði á milli stöðva, oft í sér-
útbúnum bátum, og þess vegna er
nauðsynlegt að um þau mál gildi
strangar leikreglur.
Embætti yfirdýralæknis, í sam-
vinnu við Tilraunastöðina á Keld-
um, hefur unnið skipulega að sjúk-
dómavörnum í fiskeldi á landsvísu
allt frá árinu 1985. Reglubundnar
sýnatökur eru framkvæmdar ár
hvert og umtalsvert gagnasafn
sýnir svo ekki verður um villst
hver staða fisksjúkdóma er hér á
landi. Í stuttu máli er þessi staða
einsdæmi á heimsvísu og fyrir það
höfum við hlotið síaukna eftirtekt
erlendis frá og útflutningur lax-
ahrogna og lúðuseiða hefur vaxið
hröfum skrefum undanfarin ár.
Fiskeldisþjóðir leggja æ ríkari
áherslu á eftirlit með smitsjúk-
dómum í fiskum og krafan er sú að
einungis sé verslað með efnivið
sem er sannanlega laus við smit.
Með þessa óskastöðu í farteskinu
hafa fisksjúkdómayfirvöld sótt um
viðbótartryggingu gagnvart þeim
sjúkdómum sem við metum alvar-
legasta, en tilskipunin gefur ein-
mitt færi á slíku ef eftirlitið upp-
fyllir ákvæði hennar. Tilgangur
umsóknarinnar er að fá formlega
viðurkenningu ESB þess efnis að
íslensk yfirvöld sinni öflugu eft-
irlitsstarfi og að landið sé sann-
anlega laust við alvarlega smit-
sjúkdóma. Slík trygging kveður á
um sérstakar heimildir stjórnvalda
til að verjast sjúkdómum með öfl-
ugri hætti en ella og takmarka
innflutning. Miðað við stöðu okkar
í dag telja fulltrúar bæði ESB og
Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA)
ekki vandkvæði á að Ísland hljóti
slíka tryggingu gagnvart þeim
smitsjúkdómum sem tilskipunin
gefur heimild til. Umsókn Íslands,
sem send var til Brussel vorið
1999, er nú á lokastigi afgreiðslu
en öðlast ekki gildi fyrr en eftir
innleiðingu tilskipunar 91/67/EBE
í íslenskan rétt. ESA hefur fylgst
náið með framgangi mála og af því
tilefni sent fjögur áminningarbréf
á undanförnum mánuðum. Ísland
er nú í erfiðri stöðu í þessu máli.
Engin formleg viðurkenning á eft-
irliti og sjúkdómastöðu fæst útgef-
in, engin afgreiðsla á viðbótar-
tryggingum, útflutningshagsmunir
eru í húfi og yfir vofir málsókn
ESA vegna samningsbrots á EES-
samningnum.
Þegar öllu er á botninn hvolft
skal hvergi slakað á í öryggiskröf-
um svo verja megi hið fágæta heil-
brigðisástand, jafnt í fiskeldi sem
hjá villtum laxastofnum, en dýr-
mætt gæti reynst að öðlast form-
legar viðurkenningar ESB á eft-
irlitskerfi og stöðu heilbrigðis hér
á landi.
Innflutn-
ingur smit-
sjúkdóma?!
Eftir Gísla
Jónsson
„Þegar öllu
er á botninn
hvolft skal
hvergi slak-
að á í örygg-
iskröfum svo verja megi
hið fágæta heilbrigðis-
ástand, jafnt í fiskeldi
sem hjá villtum laxa-
stofnum.“
Höfundur er dýralæknir
fisksjúkdóma hjá embætti
yfirdýralæknis.
FYRIR skömmu streymdu gjaf-
irnar frá ríkisstjórnarflokkunum
til þjóðarinnar. Þannig var reynt
að kaupa kjósendur, einkum karla
til lags við stjórnarflokkana. Kosn-
ingafléttan misheppnaðist hins
vegar vegna þess hversu vanhugs-
uð hún var. Við fögnum hins vegar
fjármununum sem koma sér vel.
Synd að kosningar séu ekki nema
á fjögurra ára fresti því vegagerð á
að vera daglegt brauð, ekki bara í
tilefni kosninga.
Næsta stef sama kosningabrags
hefst á orðunum úlfur, úlfur. Þar
er reynt að hræða kjósendur til
fylgis með því að spá fyrir um
framtíðina, þ.e. úrslit kosninganna
í vor, rangtúlka fortíðina (vinstri-
stjórnir eru vondar því þær hafa
aldrei enst út kjörtímabil) og vara
síðan kjósendur við öllu saman
með hræðsluáróðri. Er þetta ekki
veruleikafirring á háu stigi? Í
fyrsta lagi liggja úrslit kosning-
anna í vor ekki fyrir. Í öðru lagi
ákvarðast árangur vinstristjórna
af ýmsu öðru en hversu lengi þær
endast, þar á meðal þeim brýnu
verkefnum sem þær þrátt fyrir allt
hrinda í framkvæmd. Út frá
hræðsluáróðri Davíðs mætti álykta
sem svo að því lengur sem núver-
andi stjórn situr því betri verði
hún. Er einhver sem trúir þessum
áróðri? Gamalt máltæki segir hið
gagnstæða, lengi getur vont versn-
að. Því miður virðist það eiga við í
tilviki núverandi ríkisstjórnar. Ég
vil minna á að mikilvægasta skref-
ið út úr óðaverðbólgu áttunda ára-
tugarins var stigið af ríkisstjórn
Alþýðuflokks og Framsóknar í
samstarfi við verkalýðshreyf-
inguna eftir áratuga óstjórn fyrri
ríkisstjórna, þar á meðal ríkis-
stjórna Sjálfstæðisflokksins.
Ég er handviss um að kjósendur
munu sjá í gegnum þennan áróður
engu síður en tilefni kosningagjaf-
anna nú nýverið. Það er aftur á
móti áhyggjuefni að ef þetta stef
kosningasálms Davíðs virkar ekki
þá mun hann hugsanlega grípa til
þess ráðs að berja kjósendur leift-
ursnöggt í höfuðið. Þar með hefði
Davíðskórinn sungið þrjú megin-
stef foringjans, þ.e. að kaupa til
lags, að hræða til fylgis og að berja
til hlýðni. Reyndar hefur Davíð
sjálfur farið í hlutverk píslarvotts-
ins í fjölmiðlum að undanförnu og
kunnað vel þeirri göngu sinni.
Hvað næst, ágætu landsmenn?
Hvenær og hvernig endar þessi
grátbroslega, húmorslausa og mál-
efnasnauða kosningakrossferð á
hendur íslenskum kjósendum sem
voga sér að draga lærdóm af verk-
um ríkisstjórnar hans og hugsa
sjálfstætt? Hvenær fer Davíð að
ræða málefnin í stað þess að slá út
í aðra sálma? Ég lýsi eftir upp-
lýstri umræðu um áhrif skatta-
legra breytinga á ólíka tekjuhópa
og flutning fjármagns frá einum
hópi til annars, svo bara eitthvað
sé nefnt? Ágætu fjölmiðlar, látum
ekki meðaltalsraus og geðvonsku
fjármálaráðherrans hindra þetta
verðuga verkefni rannsóknarblaða-
mennskunnar.
Sannleikurinn er sá að núver-
andi ríkissjórn undir forystu sjálf-
stæðisflokksins hefur framkvæmt
mestu eignatilfærslu Íslandssög-
unnar frá hinum almenna launa-
manni til þeirra sem eiga eða ráða
verðmætum þjóðarinnar, þ.e. auð-
valdsins. Og það sem verra er,
stjórnvöld geta ekki lengur gætt
hagsmuna almennings og haft
stjórn á atburðarásinni. Megin-
ástæðan er leiðarljós núverandi
stjórnvalda, nýfrjálshyggjan, sem
leyfir ekki sjónarmið félagshyggj-
unnar að nauðsynlegt sé að jafna
leikinn með skýrum leikreglum. Er
ekki mál að linni í vor?
Fyrir hvern
syngur Davíðs-
kórinn?
Eftir Hermann
Óskarsson
Höfundur er formaður
kjördæmisráðs Samfylkingarinnar
í Norðausturkjördæmi.
„Hvenær fer
Davíð að
ræða mál-
efnin í stað
þess að slá
út í aðra sálma?“
TILEFNI þess að þetta grein-
arkorn er ritað er það kosningamál
sérframboðs Kristjáns Pálssonar
að beita sér gegn því hvernig fjár-
málaráðherra hagar lögskipuðu
fyrirsvari sínu í þjóðlendumálum.
Eins og þetta stefnumál er kynnt
felur það í sér að dreginn er taum-
ur þeirra, sem krefjast séreign-
arréttar að landi, gegn hagsmunum
þjóðarheildarinnar af því að eiga
eitthvað af landinu, sem þjóðin býr
í. Vaknar þá óneitanlega upp
spurningin um hvað stjórnmál snú-
ist.
Þrígreining ríkisvalds
Íslensk stjórnskipun gerir ráð
fyrir þrígreiningu ríkisvalds. Lög-
gjafarvald, framkvæmdarvald og
dómsvald. Stjórnmálamennirnir,
sem kosnir eru til þingsetu af þjóð-
inni setja lög, sem framkvæmda-
vald og dómsvald fara eftir og
virða. Alþingi kýs samkvæmt sér-
stökum lögum umboðsmann Al-
þingis til þess að hafa eftirlit með
stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga
og tryggja þannig rétt borgaranna.
Þessi umboðsmaður er óháður
þinginu í störfum sínum. Sömuleið-
is eru dómstólar óháðir Alþingi í
störfum sínum.
Þjóðareign að landi
og auðlindum
Alþingi setti það í lög árið 1990,
að nytjastofnar á Íslandsmiðum
væru sameign íslensku þjóðarinn-
ar. Í sömu lögum eru ákvæði um
nýtingu þessarar sameignar, sem
er hitamál í íslenskum stjórnmál-
um. Árið 1998 samþykkti Alþingi
svonefnd þjóðlendulög, en þar er
mælt fyrir um þjóðareign að landi
utan eignarlanda og heitir þetta
land þjóðlenda. Hér er ekki um
eiginlega ríkiseign að ræða, heldur
sameign íslensku þjóðarinnar Til
þess að ákvarða mörkin á milli
eignarlanda og þjóðlendu mæltu
þjóðlendulögin fyrir um skipun sér-
stakrar nefndar, óbyggðanefndar.
Þetta er ekki dómstóll, en sé úr-
skurðum nefndarinnar ekki skotið
til dómstóla innan sex mánaða frá
birtingu þeirra, teljast þeir end-
anlegir. Þannig má segja að
óbyggðanefnd sé á ákveðinn hátt
hluti af dómsvaldinu í landinu.
Málsforræði
Í einkamálum, sem rekin eru
fyrir dómstólum, gildir sú regla, að
aðilar geta gert kröfur sem ganga
skemur, en réttur þeirra og þeir
geta gert magrar sáttir. Þetta heit-
ir málsforræðisregla. Aðilar eiga
rétt á að ráðstafa sakarefni. Al-
þingi ákvað aðra skipan á meðferð
mála fyrir óbyggðanefnd og er
nefndin þannig ekki bundin af kröf-
um aðila. Þannig er tryggt að ekki
verður misfarið með forræði fyrir
þjóðlendur. Þetta hefur þingmönn-
um þótt nauðsynlegt til þess að
strax væru settar skorður við því
að reynt væri að hafa pólitísk eða
önnur áhrif á kröfugerð og þannig
meðferð mála fyrir nefndinni.
Kröfur um einkaeignarrétt
Á svæðinu frá Hvalnesi til Þing-
valla hafa borist kröfur um einka-
eignarrétt, þannig að allt land er
undir og ekki gert ráð fyrir þjóð-
lendu, nema á jökli. Ég hef lengi
furðað mig á því að enginn virðist
gefa þessu gaum eða gera athuga-
semdir. Í landinu eru mörg félög
útivistarfólks, landlausra Íslend-
inga og ekkert heyrist í þeim. Á
þessu svæði eru t.d. undir ferða-
mannastaðir eins og Lónsöræfi,
Núpsstaðaskógur og Þórsmörk.
Hvað verður um þessa staði, ef
þeir verða ekki úrskurðaðir þjóð-
lenda og aðilar eignast landið, sem
ekki vilja átroðning á eignarland
sitt?
Þjóðlendukröfur
Kröfur um þjóðlendur ná á þessu
sama svæði í sumum tilvikum inn í
þinglýst landamerki. Óhjákvæmi-
legt hefur þótt að óbyggðanefnd
færi yfir mörk jarða gagnvart
óbyggðum, þar sem engan var við
að semja, er landamerkjum var
einhliða lýst inn til landsins fyrir
100 árum. Óbyggðanefnd hefur úr-
skurðað hluta úr jörðinni Þingvelli
samkvæmt þinglýstu landamerkja-
bréfi þjóðlendu. Óbyggðanefnd hef-
ur sömuleiðis úrskurðað Búrfell og
Skeljafell þjóðlendu. Þetta land
keypti Einar Benediktsson upphaf-
lega af bændum í Gnúpverjahreppi
og seldi það Títan h/f. Títan seldi
það svo íslenska ríkinu, sem lagði
það sem sinn eignarhlut í Lands-
virkjun. Óbyggðanefnd taldi landið
ekki hafa verið eign bændanna og
samningar og afsöl síðar breyttu
ekki þeirri niðurstöðu og í því sam-
bandi réð þinglýsing eignarheimild-
anna ekki úrslitum. Þar sem þjóð-
lenda er ekki sama og ríkisland
hafði þannig íslenska ríkið í raun
ekki greitt sinn hlut í Landsvirkj-
un.
Þjóðlendur og stjórnmál
Eftir Ólaf
Sigurgeirsson
„Þar sem
þjóðlenda er
ekki sama
og ríkisland
hafði þannig
íslenska ríkið í raun
ekki greitt sinn hlut í
Landsvirkjun.“
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Fyrir flottar konur
Bankastræti 11 • sími 551 3930