Morgunblaðið - 20.03.2003, Síða 31

30 FIMMTUDAGUR 20. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SKATTALÆKKUN erskattalækkun!“ var yfir-skrift blaðamannafundar-ins hjá fjármálaráðherra í
gær. Á fundinum lagði ráðherra
fram upplýsingar um þróun skatt-
byrði á Íslandi á undanförnum ár-
um og sagði að í opinberri umræðu
hefðu að undanförnu komið fram
margvíslegar fullyrðingar er ekki
ættu við rök að styðjast.
Á fundinum kom fram í máli ráð-
herra að mikilvægt væri að menn
gerðu greinarmun á áhrifum skatt-
kerfisbreytinga annars vegar og
áhrifum vegna almennra efnahags-
umsvifa. Fjármálaráðherra sagði
að ekki mætti gleyma að þegar ein-
staklingar hefðu hærri tekjur
greiddu þeir hærri skatta auk þess
sem aukin einkaneysla hefði þau
áhrif að tekjur af veltusköttum
yrðu meiri. Hið gagnstæða gerðist í
niðursveiflu og tölur sýndu fram á
mjög skýrt samband skatttekna og
hagsveiflunnar. Þetta væri nauð-
synleg og raunar æskileg sveiflu-
jöfnun.
Geir sagði að þær breytingar er
gerðar hefðu verið á undanförnum
árum hefðu leitt til þess að menn
greiddu lægri skatta en áður en
tekjur ríkissjóðs hefðu aukist þar
sem tekjur einstaklinga hefðu auk-
ist verulega. „Það er að mínu mati
jákvætt en ekki neikvætt,“ sagði
fjármálaráðherra.
Á undanförnum árum hefðu
skatthlutföll verið lækkuð og skatt-
stofnar breikkaðir. Það hefði skilað
sér í lægri sköttum en ella hjá ein-
stökum skattgreiðendum á sama
tíma og skattgreiðendum hefði
fjölgað. Þá hefði lækkun skatthlut-
falla dregið úr jaðaráhrifum og leitt
til aukinnar atvinnuþátttöku, stuðl-
að að eflingu atvinnulífs og betri
lífskjörum heimila.
Tók Geir dæmi um hvernig
skattbyrði hafi minnkað frá árinu
1995 hjá einstæðu foreldri með
160.000 krónur á mánuði og eitt
barn á sínu framfæri annars vegar
og hjónum með 440.000 kr. tekjur á
mánuði og tvö börn. Á þeim tíma
hafi tekjuskattur einstaklinga
lækkað um 4%, sem kom til fram-
kvæmda á árunum 1997–1999,
barnabætur hækkað um 2 milljarða
á árunum 2001–2003 og skattfrelsi
lífeyrisgjalda hafi verið komið á.
Sýndu dæmin að ráðstöfunartekjur
einstæða foreldrisins væru rúm-
lega 8.000 krónum hærri á mánuði í
dag vegna skattalækkunaraðgerð-
anna en þær hefðu annars verið og
ráðstöfunartekjur hjónanna 20.000
krónum hærri. Skattalækkanirnar
jafngiltu tæplega 7% hækkun ráð-
stöfunartekna eða um fjórðungi
þess kaupmáttarauka sem verið
hefur frá árinu 1994.
Þá sagði Geir að kaupmáttur
launa hefði aukist mun meira hér á
landi frá árinu 1994 en víðast hvar
annars staðar, miðað við tölur frá
OECD, eða um 33% samanborið við
13% meðaltal í OECD-ríkjunum.
Bætur almannatrygginga hefðu á
sama tíma aukist um 49% og lág-
markslaun um 50%. Sagði ráðherra
þessa þróun endurspegla sterka
stöðu íslensks efnahagslífs. Kaup-
máttur ráðstöfunartekn
tekna eftir skatt, væri be
kvarðinn á þróun lífskjara
Skattbyrði lækkuð um
Geir sagði að í gögnum s
lagði fram á fundinum u
skatta einstaklinga væ
magnstekjur undanskildar
þær séu afar óreglulegar
og gefi alranga mynd af
burði einstakra tekjuhópa
göngu væri litið á launatek
lækkun skattbyrði á tíma
meðaltali 2–3%.
Á töflu sem sýnir hvern
byrði hefur breyst frá árin
skattgreiðendum skipt í
eftir tekjum, þ.e. frá þeim
sentum er lægstar hafa t
til þeirra 10 prósenta er
hafa tekjurnar. Sést þa
áhrif breytingar á ska
hafa haft á hvern tekju
spurður hvort taflan sýnd
skattalækkanir hafi einmi
þeim tekjuhæstu best,
stjórnarandstæðingar ha
fram, sagði Geir að erfitt
lækka skatta á þá sem
enga skatta greiða. „Það s
hyglisverðast við þessa töf
þrepin eru skýr. Þeir
hæstir borga mest og hæs
langmest. Þeir hafa notið
lækkunar, en mér sýnist
hafi fengið eitthvað,“ sag
„Ég er viss um að lækk
isaukaskatts á matvæli
hafi náð mjög vel til lægs
hópanna. Það eru gjarnan
eyða tiltölulega mestu a
tekjum í brýnustu nauðsy
Fjármálaráðherra segir „
Minni s
fólks og m
Fjármálaráðherra, Geir
H. Haarde, efndi til
blaðamannafundar í
gær þar sem hann sagði
ótvírætt að aðgerðir rík-
isstjórnar í skatta-
málum hefðu skilað sér í
minni skattbyrði.






'()
  * !7 9!

- $:- ;'-!
*
)

!7 9!

- $:- ;'-!
+ 

,
-  
 
- .
( 

0B
0@
0?
0>
0A
00
0.
0<
0/
D=< D=. D=0 D=A D=> D=?
!:

$:--E (
F
G
E+
F:,G
/!-!!  0 +
Ísamtölum við Morgunblaðið í fyrradag lýstu þeirDavíð Oddsson, forsætisráðherra og Halldór Ás-grímsson, utanríkisráðherra, yfir stuðningi við
þær yfirlýsingar, sem Bush Bandaríkjaforseti, Blair
forsætisráðherra Breta og Aznar forsætisráðherra
Spánar gáfu um Íraksdeiluna að loknum fundum sín-
um á Azoreyjum sl. sunnudag.
Í Morgunblaðinu í gær kom fram, að Ísland væri í
hópi 30 ríkja, sem styddu tafarlausa afvopnun Íraka. Í
samtali við Morgunblaðið útskýrði Davíð Oddsson for-
sætisráðherra hvað í þessu fælist og sagði:
„Í þessu felst í fyrsta lagi heimild til yfirflugs yfir ís-
lenzka flugumsjónarsvæðið. Í öðru lagi heimilum við
afnot af Keflavíkurflugvelli ef þurfa þykir. Í þriðja
lagi tökum við þátt í uppbyggingu í Írak eftir að ófriði
lýkur. Í fjórða lagi tökum við pólitíska afstöðu með
því, að ályktun 1441 verði fylgt eftir að loknu fjögurra
mánaða þófi.“
Nú er ljóst að margir Íslendingar eiga erfitt með að
skilja hvers vegna Ísland lýsir yfir stuðningi við hern-
aðaraðgerðir í fjarlægu landi og hafa miklar efasemd-
ir um þá afstöðu. Þessar ákvarðanir má rökstyðja með
eftirfarandi hætti:
Bandaríkjamenn hafa verið nánir bandamenn okkar
í sex áratugi. Þeir hafa veitt okkur öflugan stuðning,
þegar við höfum þurft á að halda. Við höfum veitt þeim
verðmætan stuðning, þegar þeir hafa þurft á að halda.
Þegar ljóst var að yfirgnæfandi vilji íslenzku þjóð-
arinnar var sá, að stofna lýðveldi á Þingvöllum 17. júní
1944 voru það Bandaríkjamenn, sem greiddu götu
þess á alþjóðavettvangi með því að verða fyrstir þjóða
til þess að viðurkenna hið unga íslenzka lýðveldi. Því
munum við Íslendingar ekki gleyma.
Þegar erlend herskip sáust á ytri höfninni í Reykja-
vík að morgni 10. maí 1940 varð þjóðin allshugar fegin,
þegar í ljós kom, að þau voru brezk. Því má ekki
gleyma, að það var raunhæfur möguleiki að Þjóðverj-
ar tækju Ísland á fyrstu mánuðum heimsstyrjaldar-
innar síðari.
Þegar Bretar treystu sér ekki lengur til að veita
okkur Íslendingum þá vernd, sem við þurftum á að
halda á stríðsárunum voru það Bandaríkjamenn, sem
komu til sögunnar og veittu okkur nauðsynlega her-
vernd til stríðsloka.
Þegar fjörutíu ára kalt stríð skall á í kjölfar heims-
styrjaldarinnar síðari voru það Bandaríkjamenn, sem
tóku að sér með sérstöku samkomulagi við okkur að
tryggja öryggi Íslands. Þetta var á þeim árum, þegar
hvert ríkið á fætur öðru í Austur-Evrópu féll undir
hramm Sovétstjórnarinnar og sprengjuflugvélar og
kafbátar frá Sovétríkjunum voru stöðugt á ferðinni í
kringum Ísland. Vernd Bandaríkjanna á þessum tíma
var raunveruleg. En auðvitað byggðist ofangreindur
stuðningur á gagnkvæmum hagsmunum þjóðanna
tveggja.
Þrisvar sinnum á árabilinu 1958 til 1976 sendu Bret-
ar herskip inn í íslenzka fiskveiðilögsögu til þess að
gera fiskiskipum sínum kleift að veiða fisk í okkar lög-
sögu. Í öll skiptin voru það Bandaríkjamenn, sem réðu
úrslitum um það bak við tjöldin að Bretar gáfust upp
og viðurkenndu fyrst 12 mílna lögsögu, síðar 50 mílna
lögsögu og loks 200 mílna fiskveiðilögsögu okkar Ís-
lendinga. Við hefðum ekki unnið sigra í þorskastríð-
unum með þeim hætti, sem við gerðum ef þessi stuðn-
ingur Bandaríkjamanna hefði ekki komið til.
Vinátta og samskipti þjóða í milli jafnt sem ein-
staklinga byggist á gagnkvæmni. Við höfum notið öfl-
ugs stuðnings Bandaríkjamanna eins og hér hefur
verið lýst á úrslitastundum í sögu íslenzku þjóðarinn-
ar.
Með sama hætti og við höfum kallað eftir stuðningi
þeirra, þegar við höfum þurft á að halda (og þeir hafa
aldrei brugðizt) hafa þeir kallað eftir stuðningi okkar,
þegar þeir hafa þurft á að halda. Þeir þurftu á stuðn-
ingi okkar að halda í kalda stríðinu og þeir fengu öfl-
ugan stuðning af okkar hálfu.
Nú telja Bandaríkjamenn að öryggi þeirra sjálfra sé
í mikilli hættu vegna aðgerða og árása hermdarverka-
manna og vegna margvíslegra ógna af hálfu ríkja, sem
stjórnað er af einræðisherrum og harðstjórum. Þeir
telja að stuðningur þessarar fámennu þjóðar hér
skipti þá máli.
Með því endurgjöldum við mikilvægan stuðning
þeirra við okkur á undanförnum áratugum. Í þeim
yfirlýsingum, sem íslenzk stjórnvöld hafa gefið vegna
Íraksdeilunnar felst að við viljum halda áfram því
nána samstarfi, sem við höfum átt við þennan volduga
bandamann okkar í vestri.
Það mun koma að því í framtíðinni að við Íslend-
ingar þurfum á ný á stuðningi Bandaríkjamanna að
halda.
Það mundi koma okkur á óvart, ef hann væri þá ekki
til staðar.
Þá má spyrja: verðskuldar sá málstaður, sem
Bandaríkjamenn og Bretar berjast fyrir í Írak, stuðn-
ing okkar? Og einhverjir munu segja sem svo: Þrátt
fyrir þau sögulegu rök, sem hér hafa verið nefnd, get-
um við Íslendingar ekki fylgt Bandaríkjamönnum í
hverju sem er. Og það er rétt.
En hver er málstaðurinn?
Í Írak hefur í tvo áratugi ríkt harðstjóri, sem hefur
sannanlega pyntað og drepið stóra hópa sinna eigin
þegna. Hann ríkir í krafti kúgunar og ógnar. Hann
ógnar nágrönnum sínum og hefur ráðizt gegn tveimur
þeirra.
En um leið er það umhugsunarefni hvers vegna látið
er til skarar skríða nú en ekki fyrr og í því felst
kannski veikleikinn í málflutningi Bandaríkjamanna.
Þótt Saddam Hussein stjórni í krafti ógnar og
grimmdar er langt síðan hann framdi sína verstu
glæpi. Þjóðarmorðið á Kúrdum var framið á níunda
áratugnum. Upplýsingar um þau grimmdarverk lágu
fyrir á Vesturlöndum, en engu að síður var ekkert að-
hafst. Þvert á móti naut harðstjórinn áfram stuðnings.
Ef til vill má segja að fyrir vikið hafi Saddam Hussein
haldið völdum jafn lengi og raun ber vitni. Í umræðum
nú er hins vegar hvergi minnzt á að þar hafi verið gerð
mistök og af þeim megi læra í umgengni við aðra ein-
ræðisherra með harðstjórnartilburði. Má ganga út frá
því að aðförin gegn harðstjóranum í Írak sé til marks
um að framvegis verði brugðist með sama hætti við
fólskuverkum annarra einræðisherra? Sú skoðun er
útbreidd að Bandaríkjamönnum hafi ekki tekizt að
sýna fram á að umheiminum stafi sú ógn af Saddam
Hussein, sem þeir hafa haldið fram.
Á hinn bóginn má spyrja hversu lengi Saddam
Hussein eigi að fá að halda áfram að halda eigin þjóð í
greipum óttans og virða alþjóðasamfélagið að vettugi.
Fyrir áratug ríkti ógnarstjórn á Balkanskaga. Þar
var fólk pyntað og drepið. Konum var nauðgað skipu-
lega og fjöldamorð voru framin. Alþjóðasamfélagið
gat sagt sem svo: Látum þá drepa hvern annan. Það
var ekki viðhorf fólks í öðrum löndum heldur þvert á
móti að það yrði að koma í veg fyrir manndrápin. Stað-
an er sú sama í Írak. Landið er bara í meiri fjarlægð
frá okkur Evrópubúum en Balkanskaginn. Þess vegna
tökum við síður eftir því, þegar Saddam Hussein notar
eiturvopn á hendur þegnum sinnar eigin þjóðar.
Jósep Stalín drap 30–40 milljónir manna. Á meðan
hann var að því og í langan tíma á eftir var fólk á
Vesturlöndum, sem sagði að fréttir um þessi mann-
dráp Stalíns væru lygi. Eftir að Stalín var fallinn frá
skýrði Krúsjeff þjóð sinni og umheiminum öllum frá
því að allt, sem sagt hefði verið um fjöldamorðin á tím-
um Stalíns væri rétt og reyndar ekki nema hluti sög-
unnar sagður.
Adolf Hitler drap Gyðinga milljónum saman en
samt kom Neville Chamberlain heim frá München,
veifaði hvítu blaði, hrópaði: Friður á okkar tímum og
var hylltur sem þjóðhetja í Bretlandi þangað til stríðið
skall á í Evrópu, Bandaríkjamenn komu og björguðu
Evrópu og grimmdarverk Hitlers urðu öllum ljós.
Það er nánast ótrúlegt hvað harðstjórar allra tíma
geta lengi aflað sér fjöldafylgis. París hefði ekki verið
frelsuð undan oki Þjóðverja, ef stuðningur Banda-
ríkjamanna hefði ekki komið til.
Í þessu sögulega samhengi má svara þeirri spurn-
ingu, hvort málstaður Breta og Bandaríkjamanna nú
réttlæti þann stuðning, sem íslenzk stjórnvöld hafa
ákveðið að veita þeim.
HVERS VEGNA?