Morgunblaðið - 09.07.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 9. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTÁN ára Finnar eru meðal
þeirra bestu í heiminum hvað varðar
lesskilning en ungmenni í Japan,
Hong Kong og Kóreu eru framúr-
skarandi í stærðfræði og vísindum.
Íslensk ungmenni eru í 13. sæti
hvað varðar lesskilning, ofar en
Danir og Norðmenn en neðar en
Svíar. Meðaltalið var 500 en Ísland
var með 507 stig í samanlagða ein-
kunn fyrir alla þætti lestrarhæfni
prófsins. Þetta kemur fram í könnun
OECD og UNESCO á lesskilningi,
stærðfræðiþekkingu og vísinda-
kunnáttu fimmtán ára unglinga í 43
löndum, sem birt hefur verið í nýút-
kominni skýrslu. Gagna var aflað frá
OECD ríkjunum árið 2001 en árið
2002 var aflað gagna frá 15 löndum
til viðbótar. Það hefur í för með sér
tilfærslu á stöðu Íslands á listanum
sem var fyrst birtur í desember árið
2001.
Íslensk ungmenni eru í 14. sæti
hvað varðar stærðfræðikunnáttu, of-
ar en Svíþjóð og Noregur en neðar
en Finnland og Danmörk. Þá eru ís-
lensk 15 ára ungmenni í 17. sæti
hvað varðar vísindakunnáttu, ofar
en Danmörk en neðar en hin Norð-
urlöndin. Ekki var aðeins prófað í
lestri heldur einnig í skilningi og
hvernig unglingarnir gátu notfært
sér lestrarkunnáttu til að leysa
þrautir og afla sér frekari þekking-
ar. Það sama var uppi á teningnum í
stærðfræði- og vísindakönnuninni.
Könnunin var gerð til að kanna
hversu vel 15 ára unglingar eru í
stakk búnir til að takast á við þekk-
ingarsamfélagið. Milli 4.500 og
10.000 unglingar í hverju landi tóku
þátt í könnuninni. Í fréttatilkynn-
ingu frá OECD segir að könnunin sé
sú víðfeðmasta sinnar tegundar sem
gerð hefur verið. Í henni var einnig
kannaður bakgrunnur nemendanna,
fjölskylduaðstæður og menntakerfi
landanna metið. Gögnunum var
safnað á síðasta ári.
Niðurstaða könnunarinnar sýnir
m.a. að unglingar í Suður-Ameríku
skortir verulega á kunnáttu í lestri
og raungreinum. Meðal landa utan
OECD er Hong Kong í fararbroddi
á öllum sviðum. Verst var útkoman í
Perú, Brasilíu og Chile.
Þegar tillit er tekið til tekna for-
eldra nemendanna er bilið mest í
námsárangri milli ríkra og fátækra í
Argentínu, Bandaríkjunum, Chile
og Ísrael. Því er það niðurstaða
könnunarinnar að hagsæld landanna
og fjárhagsaðstæður fjölskyldna
nemendanna geti haft áhrif á náms-
árangur þó að gæði menntakerfa
landanna hafi einnig áhrif á náms-
árangur. Mikill munur er sam-
kvæmt skýrslunni á frammistöðu
landanna en munur milli einstakra
skóla innan hvers lands og milli
nemenda innan hvers skóla er einn-
ig mjög mikill.
Í öllum löndunum náði einhver
hluti nemendanna hæstu einkunn. Á
óvart kemur að um 1⁄3 nemenda
OECD-ríkjanna nær ekki lágmarks
kröfum á lestrarprófinu sem fyrir
þá var lagt. Þeir eru þó flestir læsir
en geta ekki notfært sér lestrar-
kunnáttuna sem verkfæri til leysa
verkefni og fræðast enn frekar líkt
og kannað var á prófinu.
Ísland í ellefta til
þrettánda sæti
Skýrsla OECD og UNESCO um lestrarhæfni, vísinda-
og stærðfræðikunnáttu 15 ára unglinga
!   " #
 $ %
   &
#



  
  
    

!! "
 
 !

""  " #$% "


&'""  
()
*)
+)
,)
-)
.)
/)
0)
1)
(2)
(()
(*)
(+)
(,)
(-)
(.)
(/)
(0)
(1)
*2)
*()


3 " 456)
7
 8 9 "" 8 : ;: 4  
4:<$=)
&> : 
?< "
 @6   
?" 
A 
= 
8 :
**)
*+)
*,)
*-)
*.)
*/)
*0)
*1)
+2)
+()
+*)
++)
+,)
+-)
+.)
+/)
+0)
+1)
,2)
,()
# 
-,.
-+,
-*1
-*0
-*/
-*-
-*-
-*+
-**
-(.
-2/
-2/
(,-
-2-
-2-
-2,
,1/
,1,
,1+
,1*
,0/
,0,
,0+
,02
,/1
,/,
,/2
,.*
,-0
,-*
,,(
,+(
,+2
,**
,(0
,(2
+1.
+/+
+/(
+,1
+*/
 



HUGMYNDIR eru nú uppi um að
línuílvilnun til smábáta á komandi
fiskveiðiári komi í stað þess byggða-
kvóta, sem annars kemur í þeirra
hlut. Sjávarútvegsráðherra hefur
rætt hugmyndir þess efnis við hags-
munaaðila, en engin ákvörðun liggur
fyrir.
„Þetta er allt á hugmyndastigi nú.
Ég hef hreyft því við hagsmunaaðila
hvernig bezt verði staðið að þessum
málum á næsta fiskveiðiári. Það
liggja engar beinar tillögur eða
ákvarðanir fyrir og því ekkert frekar
um málið að segja að svo stöddu,“
segir Árni M. Mathiesen, sjávarút-
vegsráðherra.
Tillaga Guðmundar Halldórssonar
um línuívilnun fyrir smábáta á næsta
fiskveiðiári var samþykkt á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins og var
hún tekin upp í málefnasamningi rík-
isstjórnaflokkanna. Á landsfundin-
um komu fram raddir þess efnis að
línuívilnunin kæmi í stað byggða-
kvótans sem úthlutað hefur verið
undanfarin ár. Hluti byggðakvótans
er í almenna kerfinu en hluti ætlaður
smábátum sérstaklega. Ljóst er að
komi til línuívilnunar verður hún
tekin úr útgefnum leyfilegum heild-
arafla, en verður ekki viðbót við
hann.
Rýtingur í bakið
„Það er ljóst að verði þetta nið-
urstaðan er verið að brjóta stjórn-
arsáttmálann. Í honum stendur að
auka eigi byggðakvóta og setja á
línuívilnun,“ segir Guðmundur Hall-
dórsson, útgerðarmaður og formað-
ur smábátafélagsins Eflingar á Vest-
fjörðum.
Hann segir að þetta hafi einnig
verið samþykkt á flokksþingi Fram-
sóknarflokksins og að Davíð Odds-
son hafi sagt það sama í stefnuræðu
sinni. Því sé Davíð að ganga á bak
orða sinna verði byggðakvótanum
fórnað fyrir línuívilnunina. Þegar
þorskaflahámarkið hafi verið afnum-
ið hafi vestfirzkar smábátaútgerðir
tapað veiðiheimildum að verðmæti
allt að milljarði króna upp úr sjó.
Byggðakvótinn hafi meðal annars
átt að bæta það upp og vera til fimm
ára. Vissulega geti menn deilt um
ágæti byggðakvótans enda sé hann
umdeildur. Það sé hins vegar óum-
deilanlegt hvað standi í stjórnarsátt-
málanum. Það sé hlutverk stjórn-
valda að stjórna fiskveiðum þannig
að fiskistofnarnir dafni og aflaheim-
ildir aukist og að ná sáttum við
byggðirnar í landinu. Þessar hug-
myndir gangi þvert á það. „Þetta er
eins og rýtingur í bakið á mér og við
munum róa öllum árum gegn þess-
um hugmyndum,“ segir Guðmundur
Halldórsson.
Byggðakvótinn
skapar illdeilur
Kristján Ragnarsson, formaður
stjórnar LÍÚ, segir þessar hug-
myndir ekkert nýjar. Það hafi komið
upp strax á landsfundinum sjónar-
mið þess efnis að kæmi til línuíviln-
unar, yrði hún í stað þess byggða-
kvóta sem ætlaður væri smábátum.
Byggðakvótinn hefði skapað miklar
illdeilur og það væri gott fyrir
stjórnvöld að komast frá því.
„Í upphafi kvótakerfisins var svo-
kölluð línutvöföldun við lýði. Það var
mikil sátt um það, þegar hún var lögð
af og heimildunum úthlutað varan-
lega í hlutfalli við veiðireynslu. Út-
gerðin á að ákveða sjálf hvernig hún
veiðir fiskinn. Stjórnvöld eiga ekki
að hlutast til um það. Öll opinber
íhlutun er til skaða fyrir fiskveiði-
stjórnunarkerfið. Við útvegsmenn
erum því á móti byggðakvóta og
línuívilnun, en teljum síðari kostinn
skrárri að því tilskildu að sá fyrri
falli þá niður á móti. Aflaheimildir
falla ekki af himnum ofan eins og
sumir virðast halda. Þær þarf að
taka af einhverjum öðrum og það er
meira en nóg af slíku komið,“ segir
Kristján Ragnarsson.
Vilja hvorki línuívilnun
né byggðakvóta
Árni Bjarnason, forseti Far-
manna- og fiskimannasambands Ís-
lands, segir að sjávarútvegsráðherra
hafi óformlega rætt við sig um fram-
kvæmd línuívilnunar og byggða-
kvóta. „Afstaða FFSÍ í þessu máli er
klár. Við viljum hvorki byggðakvóta
né línuívilnun. Úthlutun byggða-
kvótans hefur leitt til mikilla leiðinda
og ósamkomulags á þeim stöðum,
sem hann hafa fengið. Af tvennu illu
er línuívilnun skrárri en byggða-
kvóti, en hvort tveggja leiðir til þess
að hlutur minna félagsmanna verður
skertur. Þess vegna erum við á móti
hvoru tveggja,“ segir Árni.
Helgi Laxdal, formaður Vélstjóra-
félags Íslands, tekur í sama streng
og Árni. Hann segir engar formlegar
viðræður við ráðherra hafa átt sér
stað, en hann sé bæði á móti byggða-
kvóta og línuívilnun. Byggðakvótinn
hafi gengið kaupum og sölum og
valdið miklum illdeilum og bezt sé að
láta hvort tveggja eiga sig.
Hugmyndir um
línuívilnun í stað
byggðakvóta
MÖGULEIKAR kvenna til áhrifa
eru mestir á Íslandi og Ísland er ann-
að þróaðasta land heims, samkvæmt
nýrri skýrslu Þróunarhjálpar Sam-
einuðu þjóðanna um þróun lífsgæða,
sem birt var í gær.
Samkvæmt skýrslunni eru mögu-
leikar kvenna til áhrifa metnir út frá
hlutfalli þeirra á þingi í mars sl. og í
stjórnunarstörfum og tekjum þeirra í
hlutfalli við tekjur karla. Ísland er í
fyrsta sæti en síðan koma Noregur,
Svíþjóð, Danmörk, Finnland, Hol-
land, Austurríki, Þýskaland, Kanada
og Bandaríkin í 10. sæti. Frakkland
og Lúxemborg skiluðu ekki inn til-
skildum gögnum og eru ekki á lista 70
þjóða, en athygli vekur að Bahamas
(18. sæti), Kosta Ríka (19. sæti) og
Barbados (20. sæti) standa sig betur
varðandi jafnrétti kynjanna en Portú-
gal (21. sæti), Ítalía (32. sæti), Grikk-
land (40. sæti) og Japan (44. sæti).
Staða Namibíu (29. sæti) og Botsw-
ana ( 31. sæti) þykir einnig athygl-
isverð í þessum samanburði.
35,1% þingmanna Kosta Ríka eru
konur og innan Evrópusambandsins
er hlutfall kvenna aðeins hærra í Sví-
þjóð (45,3%), Danmörku (38%) og
Finnlandi (36,5%), en á Íslandi var
það 34,9%.
Íslandi fer fram
á öllum sviðum
Vísitala um þróun lífsgæða var tek-
in í notkun 1990 og byggist á helstu
félagslegu og efnahagslegu þáttum
sem marka lífsgæði svo sem lífslíkum,
menntun og tekjum á mann. Afturför
hefur orðið hjá 21 þjóð síðan 1990, en
á árunum 1980 til 1990 fór fjórum
löndum aftur. Hins vegar má sjá
framfarir í öllum heimsálfum frá
1990.
Staða Íslands er betri nú á öllum
þremur sviðunum og fer úr 7. sæti í 2.
sætið á lista 175 landa, en miðað er við
upplýsingar frá 2001. Noregur er í
fyrsta sæti þriðja árið í röð, en síðan
koma Ísland, Svíþjóð, Ástralía, Hol-
land, Belgía, Bandaríkin, Kanada,
Japan og Sviss í 10. sæti. 25 neðstu
ríkin eru öll í Afríku og 30 af 34 neðstu
ríkjunum eru í Afríku sunnan Sahara,
en versnandi stöðu þessara ríkja er
rakin til útbreiðslu HIV/alnæmis. Í
því sambandi er bent á að Suður-Afr-
íka féll um 28 sæti vegna þess hve
margir deyja ungir af völdum alnæm-
is. Um helmingi ríkja Suður-Ameríku
og Karíbahafsins fór aftur eða þau
stóðu í stað á síðasta áratug.
Róttækra breytinga þörf
Fram kemur að alþjóðleg þróun-
arverkefni skili sér ekki í mörgum
ríkjum og róttækra breytinga sé þörf
til að ná þúsaldarmarkmiðum Sam-
einuðu þjóðanna um að taka á fátækt í
heiminum, en í þeim felst meðal ann-
ars að helminga fjölda þeirra sem lifa
á minna en dollar á dag eigi síðar en
2015. Ennfremur að tryggja öllum
jarðarbörnum grunnskólamenntun
og vinna að framförum á heilbrigðis-
sviðinu. Nýliðinn áratugur hafi verið
áratugur örvæntingar hjá mörgum og
framlög ríkari þjóða til þeirra fátæk-
ari þurfi að aukast, en 54 ríki séu fá-
tækari nú en 1990.
Ísland í 2. sæti á lífsgæðalista Sameinuðu þjóðanna
Möguleikar kvenna til
áhrifa mestir á Íslandi
KRÍURNAR á Nesvelli eru duglegar að verja ungana
sína og þar með angra gesti vallarins. Golfararnir virð-
ast samt vera orðnir vanir ágangi kríunnar og kippa
sér ekki upp við það að margir tugir fugla leggi til at-
lögu við þá án nokkurs fyrirvara dag eftir dag. Golf-
ararnir þurfa þó yfirleitt að þrífa golfklæðnaðinn eftir
hvert skipti á vellinum vegna þess að kríurnar hika
ekki við að drita á þá í tíma og ótíma.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Aðgangsharðar kríur