Morgunblaðið - 23.08.2003, Side 29

Morgunblaðið - 23.08.2003, Side 29
LISTIR MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST 2003 29 HINN hljómmikli aðalsalur Listasafns Íslands var nærri full- setinn ungum og áhugasömum hlustendum á fimmtudagskvöldið var þegar áður óþekkt kammer- sveit að nafni Ísafold lauk fyrstu yfirreið sinni um landið með tón- leikum í Reykjavík. Óhætt er að segja að sjaldan hefur nýstofnuð hérlend hljómsveit, hvað þá skipuð spilurum í yngri kantinum, ráðizt til atlögu við jafnkrefjandi verk- efnaval í frumraun sinni og hér var að heilsa. Þótt verkin væru fæst ýkja löng, var hvert öðru óárenni- legra hvað kröfur um tækni og tjáningu varðar. Öll voru atriðin módernísk nútímaverk í fremstu röð, og hefði Caput, flaggskip okk- ar í framúrstefnuflutningi, t.a.m. verið fullsæmt af viðlíku pró- grammi undir stjórn alþjóðlegs stjörnudírígents. Parísarbúinn Edgard Varèse (1883–1965), er settist að í New York 1916, varð ásamt Ives meðal fyrstu og fremstu módernista Vest- urheims. Hann var ekki í hópi af- kastamestu tónskálda 20. aldar, en þykir á hinn bóginn hvergi hafa lát- ið frá sér verk nema í úrvalsflokki; hvert þeirra gætt nýjum og sér- stæðum eigindum í afar persónu- legum stíl. Og ólíkt flestum fram- sæknum samtímamönnum sínum hljóma verk hans enn þann dag í dag eins og þau hefðu getað verið samin í gær. Octandre, hið krass- andi litríka kammerverk Varèses frá 1923 fyrir 8 blásara og kontra- bassa, af hverju undirr. heyrði því miður aðeins seinni hlutann utan dyra vegna óviðráðanlegra tafa, hljómaði jafnvel gegnum hurðina ágengt og tært við hæfi og gaf fyr- irheit um sambærilega túlkun í seinni verkum, er áttu sannarlega eftir að rætast. Næst var verk frá svipuðum tíma, þ.e. Ragtime-þátturinn úr Sögu dátans eftir Stravinskij er leikinn var það samtaka að þrálát takttegundaskiptin virtust hvorki hrjá stjórnanda né flytjendur. Hin- ar fimm Dansprelúdíur Witolds Lutoslawski (1913–94) frá 1954 heyrði undrr. síðast hér í apríl í út- gáfu fyrir klarínett og píanó; frísk- leg og látalætislaus lítil stykki úr þjóðlegum bakgrunni og útfærð í einskonar blöndu af nýklassík og bartókisma. Sérstaklega höfðuðu til manns nr. 4 (Andante), hægt en seiðandi sauðakall við labbandi bassa sem birti skýrt frumleika Lutoslawskis í einfaldasta búningi, og hinn atgangsmikli búkólíski lokadans (Allegro molto), og var þó allt leikið af stakri innlifun og hríf- andi snerpu. „The unanswered question“ nefndist verk eftir Charles Ives (1874–1954), frekar stutt smíð en trúlega meðal bezt heppnuðu dæma um fjölkórastíl hans þar sem hljóð- færahópar leika ólíkt efni samtímis, hér úr þrem áttum eða fremst og aftast úr sal og utan. Daníel Bjarnason leiddi sjálfur kóralkennt pianissimoundirspil strengjakvin- tetts og magnaðist upp áhrifamikil dulúð áður en hitna fór í kolunum. „Sechs Stücke“ Op. 6 eftir Schönbergnemandann Anton Web- ern eru sakir yfirgengilegra nákvæmnikrafna höfundar ekk- ert lamb að leika sér við, hvað þá að nái að hrífa venjulega hlust- endur upp úr skónum. Engu að síð- ur skartaði Ísafold hér þvílíkum stjörnuleik að jafnvel forhertustu andstæðingar Nýja Vínarskólans hlutu að játa sig sigraða. Þetta var né heldur lítill sigur fyrir hinn efni- lega stjórnanda Daníel Bjarnason er leiddi mannskapinn ekki aðeins klakklaust í gegnum hið 8½ mín. langa lokaverk, Stemmu eftir Hauk Tómasson (þrátt fyrir að vísu mis- heppnað bláupphaf er þurfti að endurtaka), heldur seiddi fram því- líkan tóngaldur að halda mætti að tónsmíðin hefði orðið til fyrir að- stoð bæði úr efra og neðra. Und- irtektir áheyrenda voru eftir því eldheitar að vonum, og hnykktu Ísafoldarmenn á stórglæsilegri frumraun sinni með „aukalagi“, dúndrandi Polka eftir Gorecki. Eldnýja Ísafold TÓNLIST Listasafn Íslands Varèse: Octandre. Stravinskij: Ragtime. Lutoslawski: Dansforleikir. Ives: Ósvar- aða spurningin. Webern: Sex stykki Op. 6. Haukur Tómasson: Stemma. Kamm- ersveitin Ísafold. Stjórnandi: Daníel Bjarnason. Fimmtudaginn 21. ágúst kl. 20. KAMMERSVEITARTÓNLEIKAR Ríkarður Ö. Pálsson Á MENNINGARNÓTT opnaði Elín Rebekka Tryggvadóttir málverka- sýningu í Iðnó. Stendur sýningin ennþá og er opið alla daga. Einnig eru málverk hennar til sýnis á Hotel Eddu, á Hellissandi í sumar. Málverk í Iðnó SÍÐUSTU sýningar á Light Nights, sem hafa verið í Iðnó við Tjörnina í allt sumar, verða á sunnudag, mánudag og allra síð- asta sýning verður föstudagskvöld 29. ágúst. Sýningarnar hefjast kl. 20.30. Uppfærsla og efni þessara sýn- inga eru breytileg á milli ára. Þetta er þrítugasta og þriðja sum- arið sem Ferðaleikhúsið færir upp leiksýningar fluttar á ensku (að undanskildum kveðnum rímum og þjóðlagatextum sem fluttir eru á íslensku). Sýningar Ferðaleikhúss- ins hafa einnig verið sýndar víða erlendis, bæði Light Nights og leikrit eftir íslenska höfunda hafa ferðast víðsvegar um Bandaríkin, tvisvar á Edinborgarlistahátíð í Skotlandi og tvisvar til London. Kristín G. Magnús og Páll S. Pálsson fara með aðalhlutverk – en einnig eru þrír dansarar sem taka þátt í sýningunni. Hilmar Örn Hilmarsson hefur samið tónlist fyrir álfkonudans og Steindór Andersen hefur verið til aðstoðar við að kveða rímur. Af nýjum atriðum má einnig nefna leikþátt „By the Pond“ sem gerist við Tjörnina í Reykjavík árið 1943 – og seinni hlutinn gerist á sama stað í dag. Heimasíða Light Nights er: www.lightnights.com. Þorleifur Einarsson og Kristín G. Magnús í Djáknanum á Myrká. Síðustu sýningar á Light Nights CESARIA, Nótt og Venus eru nöfn á þremur skartgripum eftir norsku listakonuna Liv Blåvarp, en sýning á verkum hennar verður opnuð í Norræna húsinu í dag kl. 15.00. Það er erfitt að segja hvort kalla eigi verk Liv Blåvarp skartgripi eða listaverk; – þau eru jú skart, en hvert verk er listaverk eða skúlptúr, unnið úr ýmsum trjáteg- undum. „Verkin mín eiga að höfða til munúðarinnar og hjartans,“ segir Liv Blåvarp. „Ég vil að fólk finni í þeim samsvörun við eigið tilfinn- ingalíf. Ekkert okkar er fullkomið, og það sama má segja um verkin. Fullkomnun í skarti skapar fjar- lægð og svik við tilfinningu okkar fyrir fegurð.“ Það er tæpast hægt að segja annað en að verk Liv Blåvarp höfði sterkt til skynjunar á formi, lit, efni og áferð. Þau eru stór og massíf, mörg afar litsterk en öll stílhrein og í raun einföld, en sam- sett úr mörgum litlum trjábútum sem lifna við um leið og verkið hreyfist. „Ég kalla þetta Nótt, vegna þess að dökki liturinn í stærri flísunum umlykur birtuna í þeim litlu inn á milli. Ég fæ oft hugmyndir að ein- hverju í náttúrunni, en er samt að skapa eitthvað fyrir nútímaleg borgarbörn. Og ég get verið lengi að vinna með eina hugmynd, jafn- vel mörg ár, og gert verk í ótal til- brigðum við hana.“ Stór svört hálsfesti með blæð- andi rauðum lit heitir Cesaria eftir söngkonunni góðu, Cesariu Evora frá Grænhöfðaeyjum. „Tónlistin hennar er svört og munúðarfull og ég vildi hafa verkið eins, og líka kvenlegt. Mörgum finnst það mjög erótískt.“ Liv Blåvarp sækir form margra verkanna í náttúruna og lífræn fyrirbæri. Þannig eru vísundahorn kveikjan að einu, og Venus er byggt á hugmyndinni um skelina sem Venus reis á úr hafi. Skelin er hol að innan og litríkari þeim meg- in en að utan. Eitt verkanna á sýn- ingunni er í eigu Sonju drottn- ingar, og segir Liv Blåvarp drottninguna bera það við sérstök tækifæri. Verkið heitir: „Á ég að bera þig saman við sumardag?“, og lánaði drottningin það góðfúslega á sýninguna í Norræna húsinu. Liv Blåvarp kemur úr fjölskyldu tréskurðarmanna og kynntist handverkinu við tré snemma. Við- urinn sem hún notar er bæði nor- rænn og úr fjarlægum skógum og unninn á afar fjölbreyttan hátt. Oft blandar hún saman efnum til að auðga áferðina og skapa líf. Háls- festar hennar hafa vakið mikla at- hygli hvarvetna sem þær hafa ver- ið sýndar og eru nokkrar þeirra meðal safngripa í virtustu söfnum heims. Yngstu verkin á sýningunni í Norræna húsinu eru frá þessu ári. Kl. 14 í dag heldur Charon Kransen, umboðsmaður listakon- unnar í New York, fyrirlestur um verk hennar og feril í ráðstefnusal Norræna hússins, en sýningin verður opin daglega til 19. október. Morgunblaðið/Kristinn Liv Blåvarp við eitt verka sinna í Norræna húsinu. Munúðarfullir hálsskúlptúrar HVAÐ er raunveruleiki og hvað er ímyndun er eitt af viðfangsefnum fyrstu skáldsögu Gunnars Þorsteins- sonar sem hann nefnir Afrit af deg- inum góða. Ein persóna sögunnar er m.a. látin segja: „Það sem maður heyrir og sér þarf ekki endilega að vera það sem maður heyrir og sér.“ Það er annars dálítið erfitt að nálgast þetta verk sem skáldsögu. Þrátt fyrir skáldsögulengd minnir það frekar á smásögu sem teygst hefur úr. Sögufléttan er póstmód- ernískur tilbúningur og verkið er fest á þráð sögunnar sem strengdur er og teygður frá upphafi til enda. Hún hverfist um endursköpun eða afrit dags og atburðar. Það óvenju- lega er að atburðurinn á sér stað í óræðri framtíð. Þess vegna er sagan uppfull af vangaveltum á borð við þessa: „Hvað mundir þú gera ef þú hefðir verið svikinn um eitthvað sem þér hefði aldrei verið lofað?“ Þetta er staðleysuverk. Þó að sumt í umhverfi sögunnar minni á ís- lenskar aðstæður, t.d. að námsmað- ur fari utan til náms, er það nær því að vera evrópskur borgarveruleiki. Nöfn persónanna eru á sama hátt í senn kunnugleg og framandi; René, Göring, Humphrey, Amalía, Nadía o.s.frv. Verkið er uppfullt af klassískum táknum, hring, sjöstjörnu, tölunni sjö o.s.frv., og fer mikið rými og tími persónanna í að glíma við þau. Segja má raunar að sagan sé sögð á þrem- ur sviðum sem skerist, í raunveru- leikanum, á táknsviðinu og í skáld- skapnum eða ímynduninni. Höfundi tekst allvel upp í þessari fléttugerð. Hann leggur hins vegar minna upp úr persónulýsingum og persónur verða fyrir bragðið eintóna og bragðlausar staðalgerðir; einlægi trúmaðurinn sem opinn er fyrir breytingum, gagnrýni heimspeking- urinn í leit að fótfestu og kvenmynd- irnar eru ýmist kynverur eða af- skiptasamar mæður og frænkur en aðrir eiginleikar óljósir. Segja má að meginviðfangsefni sögunnar sé girndin og ástin sem tengist táknsviði sögunnar og þá ekki síður hinn táknræni og klassíski lífshringur endurtekningarinnar, þess sem kemur aftur. Margt er haganlega smíðað í þess- ari sögu. Þó finnst mér að höfundur hefði að ósekju mátt vanda betur texta frásagnarinnar. Hann er sums staðar óljós og stirður og það sem verra er óvandaður. Ég kann t.a.m. illa við það þegar einhver réttir upp „aðra hendina“ (20) eða er sagður hafa „teygjanlegan skilning“ (51). Eitthvað finnst mér líka bogið við málsgreinar á borð við þessar: „Kannski eru engar tvær áhyggjur eins. Ef ég fengi að skipta, hvaða áhyggjur ætli ég myndi velja mér?“ Ef til vill er málskilningur minn bara gamaldags og allt í lagi að tala um eina áhyggju, tvær áhyggjur, þrjár, fjórar, sjö og jafnvel fjórtán. Þetta lýtir þó verkið í mínum huga. Afrit af deginum góða er að mörgu leyti vel uppbyggð skáldsaga þó að mér finnist sem höfundur hafi um of teygt lopa smásögu upp í skáldsögu- lengd. Lítið vægi persónusköpunar og á köflum lítt vandaður texti rýrir og gildi sögunnar. Sá sem kemur aftur BÆKUR Skáldsaga eftir Gunnar Þorsteinsson. Agenda 2003 – 188 bls. AFRIT AF DEGINUM GÓÐA Skafti Þ. Halldórsson

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.