Morgunblaðið - 25.08.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 MÁNUDAGUR 25. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
R E Y K J A V Í K & A K U R E Y R INánari upplýsingar á www.fujifilm.is
S k i p h o l t i 3 1 , R e y k j a v í k , s : 5 6 8 0 4 5 0 ı K a u p v a n g s s t r æ t i 1 , A k u r e y r i , s : 4 6 1 2 8 5 0
M y n d s m i ð j a n E g i l s s t ö ð u m ı F r a m k ö l l u n a r þ j ó n u s t a n B o r g a r n e s i ı F i l m v e r k S e l f o s s i
Fujifilm stafrænar myndavélar, framúrskarandi myndgæði – frábært verð.
MYNDARLEGT TILBOÐ
3.24 milljón virkir dílar.
Ljósnæmi ISO 100.
6x aðdráttarlinsa (38-228mm).
Hægt að fá víðvinkil (30mm) og enn
meiri aðdrátt (342mm).
Tekur allt að 200 sek kvikm. með hljóði.
Hægt að tala inn á ljósmyndir allt að 30
sek á hverja mynd.
Notar nýju x-D minniskortin.
Hægt að taka allt að 300 skot á
venjulegar AA Alkaline rafhlöður!
Allt sem þarf til að byrja fylgir
Verð kr. 59.900,-
S304
4 kynslóð af Super CCD HR.
3.1 milljón virkir dílar sem gefa allt að
2816x2120 díla myndir 6.0 milljón díla!
Fjöldi myndatökumöguleika; s/h, króm,
runur osfrv.
Ljósnæmi ISO 200-800.
3x aðdráttarlinsa (38-114mm) auk
stafræns aðdráttar.
Með F hnapp sem auðveldar allar
myndgæða stillingar.
Tekur kvikmyndir 320x240 díla,
10 rammar á sek., upp í 120 sek í einu.
Hægt að tala inn á myndir.
Lithium Ion hleðslurafhlaða og
hleðslutæki fylgir.
Notar nýju X-D minniskortin.
165 g án rafhlöðu.
Verð kr. 49.900,-
F410
4 kynslóð af Super CCD HR.
3.1 milljón virkir dílar sem gefa allt að
2816x2120 díla myndir 6.0 milljón díla!
Ljósnæmi ISO 100/200/400/800 (800 í 1M).
3x aðdráttarlinsa (38-114mm).
Hægt að taka allt að 250 skot á
venjulegar AA Alkaline rafhlöður!
Tekur allt að 120 sek kvikmynd (án hljóðs).
Notar nýju x-D minniskortin.
Hægt að fá vöggu.
Allt sem þarf til að byrja fylgir.
155 g án rafhlöðu.
Verð kr. 39.900,-
A310
FJÁRSTYRKIR til sérleyfishafa í
fólksflutningum námu alls tæpum
163 milljónum króna í fyrra og rúm-
um 136 milljónum árið 2001.
Félag hópferðaleyfishafa hefur
lengi gagnrýnt ríkisstyrki til sérleyf-
ishafa og telur að með þeim sé verið
að stuðla að mismunun í starfsskil-
yrðum hópferða- og sérleyfishafa.
Vilja hraða útboði á leyfum
Steinn Sigurðsson, formaður Fé-
lags hópferðaleyfishafa, segir dæmi
um að einstakt fyrirtæki hafi fengið
tæpar 60 milljónir króna í ríkisstyrk
í fyrra sem jafngildi kaupum á tveim-
ur splunkunýjum 50 manna hóp-
ferðabílum. Í umsögn samgöngu-
ráðuneytisins í tengslum við
umfjöllun samkeppnisráðs um málið
fyrir tveimur árum er bent á að rík-
isstyrkir til almenningssamgangna
hafi lengi tíðkast í því skyni að
„tryggja hreyfanleika þegnanna
burtséð frá efnahag, aldri, fötlun og
sérstaklega nú hin seinni ár vegna
umhverfismála.“ Samkvæmt lögum
verða öll sérleyfi boðin út eigi síðar
en 1. ágúst 2005. Steinn segir hóp-
ferðaleyfishafa óttast að þeir eigi
nánast enga möguleika á að bjóða í
reksturinn þar sem búið verði að
skjóta tryggari stoðum undir rekst-
ur núverandi sérleyfishafa með rík-
isstyrkjum. Hann segir hópferða-
leyfishafa leggja til að öll sérleyfi
verði boðin út eigi síðar en 1. ágúst
2004.
Í úrskurði samkeppnisráðs frá
2001 eru ekki gerðar athugasemdir
við þjónustusamninga Vegagerðar-
innar og sérleyfishafa að því gefnu
að sérleiðir séu ekki styrktar um-
fram það sem nemur mismuni á
tekjum og gjöldum og að bókhaldi
vegna mismunandi leyfa sé haldið
aðskildu hjá leyfishöfum.
Ekkert sem sannar hvert
greiðslurnar fara
Steinn segir að hópferðaleyfishaf-
ar hafi í raun ekkert í höndunum sem
sanni að styrkirnir fari í að niður-
greiða sérleyfisakstur.
Í ályktun sem samþykkt var á að-
alfundi Félags hópferðaleyfishafa í
vor var óskað eftir upplýsingum um
með hvaða hætti staðið væri að þessu
eftirliti af hálfu Vegagerðarinnar og
hvaða rekstrarforsendur lægju að
baki útreikningum á kostnaði sér-
leyfishafa. Steinn bendir á að sér-
leyfishafar aki að stofninum til með
erlenda ferðamenn eins og hópferða-
leyfishafar sem fái engar greiðslur
frá ríkinu.
Í svari samgönguráðherra við fyr-
irspurn Kristjáns Möller, þingmanns
Samfylkingar, á Alþingi í vetur um
sérleyfi til fólksflutninga kemur m.a.
fram að af tæplega 163 mkr.
greiðslum til sérleyfishafa í fyrra
námu greiðslur til Austurleiðar-
SBS, 57 mkr., til SBA-Norðurleiðar,
36 mkr. og greiðslur til Sæmundar
Sigmundssonar námu 20 milljónum.
Árið á undan námu heildar-
greiðslur til sérleyfishafa 136 mkr.
Fjárstyrkir til sérleyfishafa námu
163 milljónum króna á síðasta ári
Einn fékk tæpar
60 milljónir
ÞEIM fjölgar sífellt sem ganga um
skóga og kjörr á haustin í leit að
villtum matsveppum. Í ár hefur
viðrað vel fyrir sveppi eins og aðr-
ar plöntur og er sprettan nú í full-
um gangi.
Ása Margrét Ásgrímsdóttir er
áhugamanneskja um sveppi og
skrifaði bókina Villtir matsveppir
á Íslandi. „Ástandið er gott, það er
mikið um sveppi og verður eflaust
enn meira þegar líður á,“ segir
Ása. Hún segir ágúst besta mán-
uðinn til að tína sveppi, þó að hægt
sé að tína einhverjar tegundir frá
miðjum júlí. Hægt er að tína
sveppi eitthvað fram í september,
þar til frystir, en eftir að frystir
eru þeir ekki lengur hæfir til átu.
Veðurfar undanfarið hefur hentað
sveppum vel, hlýtt og rigning
reglulega. „Rakt og hlýtt loftslag
er mjög gott fyrir sveppi, eins og
margar aðrar plöntur.“
Sífellt fleiri safna sveppum á
hverju hausti, en ætisveppi er
einkum að finna í kjarri og skóg-
lendi, þó að sumar tegundir vaxi á
túnum og móum, segir Ása: „Þetta
er að verða vinsælla og vinsælla og
fleiri sem kunna svolítið fyrir sér.
Fyrsta skrefið er að vita hvaða
sveppi má borða og hverjir eru
ekki ætir. Það sést ekki á sveppn-
um hvort hann er ætur eða óætur.
Það eru til eitraðir sveppir.“
Ása segir auðveldast fyrir byrj-
endur að læra að þekkja nokkrar
algengar tegundir og halda sig við
að tína þær eingöngu: „Fyrir þá
sem eru að byrja eru pípusvepp-
irnir langbestir. Þeir þekkjast því
þeir eru með götum, eða rörum,
undir hattinum. Þeir eru öruggir
og eru líka bestu matsveppirnir.“
Enginn af pípusveppunum er eitr-
aður, og einungis einn er óæski-
legur þar sem hann er mjög
bragðsterkur.
Margar tegundir pípusveppa
fylgja ákveðnum trjátegundum, og
er oft auðvelt að þekkja þá með
því að skoða hjá hvaða trjám þeir
vaxa. „Lerkisveppur fylgir lerki,
ef þú ert í lerkiskógi og sérð þenn-
an gula þá ertu ekki í neinum
vafa.“
Með hníf og körfu að vopni
Þegar farið er af stað í sveppa-
tínslu er mikilvægt að vera með
ílát til að tína þá í. Best er að vera
með körfu, en pappakassi getur
dugað, segir Ása. Hún mælir alls
ekki með því að sveppir séu tíndir
í plastpoka því sveppirnir geta
kramist undan þunganum, verða
blautir og klesstir og skemmast
oft. Nauðsynlegt er að taka með
hníf til að skera skemmdir úr
sveppunum og skera neðan af
stafnum. „Það þarf að kíkja eftir
öllum pípusveppum hvort það sé
maðkur í þeim. Það er fluga sem
verpir inn í sveppinn og þá þarf að
passa sig að skera það frá.“
Þegar heim er komið þarf að
ganga fljótt frá sveppunum. Tvær
aðferðir eru mest notaðar við að
auka geymslutíma sveppana, þeir
eru þá þurrkaðir eða frystir. Fyrst
þarf að hreinsa sveppina mjög vel
og athuga hvort það séu örugg-
lega engar lirfur í þeim.
Til að þurrka þá segir Ása að
best sé að skera þá í eins þunnar
sneiðar og hægt er, helst um 1 mm
þykkar. Svo eru þeir lagðir til
þerris, til dæmis á grind, bök-
unarpappír eða viskastykki og
snúið reglulega þar til þeir eru
orðnir þurrir og stökkir, en það
getur tekið nokkra daga. Þá
geymast þeir árum saman, til
dæmis í glerkrukkum. Svo eru
þeir lagðir í bleyti áður en þeir
eru notaðir.
Áður en sveppir eru frystir þarf
að skera þá í sneiðar og hita þá á
pönnu við vægan hita til að láta
vatnið gufa upp af þeim. Mikilvægt
er að nota enga feiti því hún rýrir
geymsluþolið.
Veðráttan undanfarið hefur góð áhrif á villta matsveppi
Hægt að tína matsveppi
víðast hvar á landinu
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Eiríkur Jensson líffræðingur lyktar af aníssveppi eða ilmtrektlu sem lykt-
ar eins og lakkrís og er m.a. notaður í krydd.
Ljósmynd/Ása Margrét Ásgrímsdóttir
Kóngssveppur er ekki endilega
bundinn við eina trjátegund en
hann er að finna þar sem skógur er.
Hann er mjög bragðgóður.
Kantarellur eru mjög sjaldgæfar
hér á landi en þykja góður fengur
þegar þær finnast, auk þess að vera
fallegar og setja svip á náttúruna.
Furusveppurinn er mjög góður
matsveppur. Hann er með þægilega
lykt og einnig bragðgóður og hent-
ar vel í flesta svepparétti.
Berserkjasveppur er sennilega þekktasti eitraði sveppurinn sem finnst hér
á landi og því nauðsynlegt fyrir sveppatínslufólk að kannast við útlit hans.