Morgunblaðið - 25.08.2003, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 25. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Fyrir hundrað árum
og þar um kring bjuggu
sæmdarhjón á Jófríðar-
stöðum, býli á mörkum
Reykjavíkur og Sel-
tjarnarness. Þau hétu
Jóhannes Kristjánsson og Málfríður
Ólafsdóttir og áttu allmargt barna.
Yngstur í þeim systkinahópi var góð-
ur vinur minn, Björgvin, sem nú var
að falla frá á nítugasta aldursári,
fæddur 1. marz 1914
Okkur var báðum hestamennska í
blóð borin, og því kynntumst við.
Björgvin hafði þá leiguhald á hálfri
stórjörðinni Nesi við Se1tjörn, hélt
þar hesta og heyjaði handa þeim. Var
BJÖRGVIN GUÐMUNDUR
JÓHANNESSON
✝ Björgvin Guð-mundur Jóhann-
esson fæddist í
Reykjavík 1. mars
1914. Hann lést á
Landakoti 25. júlí
síðastliðinn og fór
útför hans fram í
kyrrþey 14. ágúst
síðastliðinn.
hann aflögufær um
hesthús, og því gat ég
komizt þar að með
hross mín tvö og síðar
þrjú. Þarna voru líka á
húsi hross, sem synir
hans áttu, svo og Har-
aldur bróðir hans, en
hann var í tölu hinna
þekktari lögreglu-
manna í borginni.
Sumarhaga fengum
við vestan til í Esjuhlíð-
um og riðum þarna á
milli vor og haust. Einn-
ig riðum við þrisvar úr
sumarhögunum austur
á Þingvöll og gistum þar í rúmgóðum
skála, sem stóð í Skógarhólum og
stendur kannski enn. Voru þeir feðg-
ar hinir skemmtilegustu ferðafélagar,
allir glaðsinna og Björgvin til viðbótar
söngmaður góður. Hann var um ára-
tugi einn af söngbræðrum Karlakórs
Reykjavíkur. Fóru þeir félagar í lang-
ferðir út um lönd, bæði til Suðurlanda
og Vesturheims.
Ævistarf sitt vann Björgvin hjá
einu og sama fyrirtækinu, H. Ólafs-
son & Bernhöft. Þangað réðst hann
15 ára gamall unglingur, er heild-
verzlunin var nýstofnuð. Hann gerð-
ist þar áður en langt leið verkstjóri á
vörulager og hafði því umsjón með
öllum vörutegundum, sem þetta vin-
sæla fyrirtæki flutti til landsins. Naut
hann óskoraðs trausts húsbænda
sinna og viðskiptamanna. Eg var mál-
kunnugur Guido Bernhöft stórkaup-
manni og heyrði hann bera óskorað
lof á Björgvin, enda bundust þeir vin-
áttuböndum. Þarna starfaði Björgvin
samfellt í rúma sex áratugi, allt þar til
fyrirtækið lagðist af við fráfall Bern-
höfts. Óneitanlega er þetta sérstök
saga.
Björgvin var kvæntur Kristínu
Hjartardóttur, mikilli myndarkonu
og góðri húsmóður, ættaðri vestan úr
Dölum. Börn þeirra eru fjögur, Nína,
Haraldur, Ólafur og Logi, öll hið
ágætasta fólk. Eg votta allri fjölskyld-
unni innilega samúð mína um leið og
eg óska látnum vini velfarnaðar á ei-
lífðarleiðum.
Baldur Pálmason.
Gullý var einn af
fyrstu starfsmönnum
leikskólans Lautar í
GUNNLAUG
MAÍDÍS REYNIS
✝ Gunnlaug MaídísReynis fæddist á
Húsavík 24. júlí
1930. Hún lést á
hjúkrunarheimilinu
Víðihlíð í Grindavík
15. ágúst síðastlið-
inn og var útför
hennar gerð frá
Grindavíkurkirkju
21. ágúst.
Grindavík. Við sem
unnum með henni
minnumst stundvísi,
röggsemi og snyrti-
mennsku hennar.
Fyrrverandi og nú-
verandi starfsmenn
minnast hennar með
þakklæti og hlýhug.
Óla, börnum og fjöl-
skyldum þeirra send-
um við samúðarkveðj-
ur.
Starfsmenn leik-
skólans Lautar.
Takið því hver annan að yð-
ur, eins og Kristur tók yður
að sér, Guði til dýrðar.
(Rm. 15:7.)
Haustið 1993 komu
saman átta nemar til að hefja 30 ein-
inga djáknanám við guðfræðideild
Háskóla Íslands. Námið var nýtt og
kannski ekki ljóst til hvers það
mundi leiða hjá öllum. Kristín hafði
lengi haft köllun til kristilegrar þjón-
ustu eins og hún átti kyn til. Þessir
átta einstaklingar náðu vel saman og
KRISTÍN
BÖGESKOV
✝ Kristín Bögeskovdjákni fæddist í
Reykjavík 17. ágúst
1935. Hún lést á gjör-
gæsludeild Landspít-
ala í Fossvogi 15.
ágúst síðastliðinn og
var útför hennar
gerð frá Digranes-
kirkju 21. ágúst.
fimm þeirra vígðust
síðan í febrúar 1995 og
voru þar með fyrstu
kandídatarnir sem
vígðust sem djáknar.
Kristín vígðist til
Neskirkju og hennar
aðalstarf var að skipu-
leggja heimsóknar-
þjónustu í sókninni.
Sem dæmi um áhuga
Kristínar fór hún í upp-
hafi þjónustu sinnar til
Danmerkur til að
kynna sér heimsóknar-
þjónustu þar. Hún
skrifaði áhugaverða
grein um Danmerkurferðina í „Víð-
förla“, blað kirkjunnar. Kristín tók
að sér starfsþjálfun djáknanema í
heimsóknarþjónustu þar sem hún
miðlaði fræðslu og heimsóknum.
Kristín hafði mikinn áhuga á sam-
starfi norrænna djákna og hugðist
félagið nýta sér krafta hennar og
bakgrunn í undirbúningi norræns
djáknamóts hér á landi á næsta ári.
Góð kunnátta hennar í dönsku og ís-
lensku varð til þess að hún var fengin
til að þýða efni um kærleiksþjónustu
kirkjunnar fyrir fræðsludeild Bisk-
upsstofu. Síðar vann Kristín hjá
Hjálparstarfi kirkjunnar þar sem
hún kynntist neyð samborgaranna.
Reynslu sína í þessum störfum flutti
Kristín með sér er hún hóf störf hjá
Félagsþjónustu Kópavogs, þar sem
hún starfaði til dauðadags.
Kristín var ung í anda og hafði
mikinn metnað fyrir hönd djákna-
samfélagsins. Djáknafélag Íslands
vill þakka Kristínu setu í stjórn og
þátttöku á vettvangi kirkjunnar. Guð
blessi minningu mætrar konu. Við
sendum Birni og öðrum ástvinum
Kristínar innilegar samúðarkveðjur.
Drottinn minn og Guð minn,
þú gefur lífið og þú einn getur tekið það
aftur.
Þú hylur það eitt andartak í leyndardómi
dauðans
til að lyfta því upp í ljósið bjarta,
sem eilífu lífi til eilífrar gleði með þér.
Félagar og vinir í
Djáknafélagi Íslands.
Sigursteinn Guð-
mundsson, nágranni
minn í sumarbústaða-
hverfinu í Vaðnesi í
Grímsnesi, lést 2. ágúst sl. eftir
stutt og erfið veikindi. Ég kynntist
Sigursteini þegar þau hjónin Oddný
og hann byggðu sér sumarbústað í
næsta nágrenni við okkur hjónin
fyrir um 30 árum. Upp frá því tók-
ust með okkur góð kynni. Betri ná-
granna var vart hægt að fá. Sig-
ursteinn var afskaplega glaðlyndur
maður og var ætíð hrókur alls fagn-
aðar á mannamótum. Hann var
söngmaður góður og var alltaf
fremstur í flokki á útihátíðum okkar
Vaðnesmanna um verslunarmanna-
helgar, þegar að söngnum kom. Það
var gott að leita til Sigursteins ef
eitthvað fór úrskeiðis og hann var
alltaf boðinn og búinn að veita
hjálparhönd. Mér er sérstaklega
minnisstætt, þegar hann bauð mér
að tengjast sinni kaldavatnslögn, en
hann og Sigurður bróðir hans höfðu
SIGURSTEINN
GUÐMUNDSSON
✝ Sigursteinn Guð-mundsson fædd-
ist á Núpi í Fljótshlíð
30. júní 1931. Hann
andaðist á heimili
sínu, Birkigrund 32 á
Selfossi, 2. ágúst síð-
astliðinn og var útför
hans gerð frá Sel-
fosskirkju 11. ágúst.
þá borað eftir köldu
vatni í landareign
sinni. Upp frá því veitti
hann mér alltaf hjálp-
arhönd vor og haust í
sambandi við tenging-
ar og aftengingar. Síð-
ar meir lét ég bora eft-
ir köldu vatni í mínu
landi og veitti hann
mér þá góða hjálp. Þau
hjón voru afskaplega
góð heim að sækja og
gestrisin. Sigursteinn
var virkur i félagsmálum okkar
Vaðnesmanna, var m.a. formaður
veganefndar um margra ára skeið
svo og í skemmtinefnd.
Sigursteinn var fæddur og uppal-
inn í Fljótshlíðinni, þeirri fögru
sveit, og unni hann sínum æskuslóð-
um mjög og sagði oft skemmtilegar
sögur þaðan og eins þegar hann
keyrði mjólkurbíl hjá Mjólkurbúi
Flóamanna um sveitina. Það verður
tómlegra í Vaðnesinu nú þegar Sig-
ursteinn er allur. Að ferðarlokum
viljum við Gerður votta Oddnýju og
dætrum þeirra hjóna svo og fjöl-
skyldu allri innilega samúð um leið
og við þökkum Sigursteini fyrir
hjálpsemi hans og hlýju í okkar
garð.
Daníel Guðnason.
MINNINGAR
FLESTIR garðeigendur eru
þeirrar skoðunar að plönturnar
sem þeir velja í garða sína eigi ann-
aðhvort að vera einærar, þ.e. sum-
arblóm, eða að þær lifi endalaust,
séu með öðrum orðum fjölærar.
Fjölærar plöntur koma upp ár eft-
ir ár og það þarf ekki að hafa fyrir
því að gróðursetja nýjar á hverju
ári. Tré og runnar eru auðvitað
fjölærar plöntur en sú hefð hefur
skapast fyrir því að
nota hugtakið fjöl-
ærar plöntur yfir
jurtkenndar, fjölær-
ar plöntur sem falla
niður yfir veturinn
og vaxa upp aftur að
vori.
Tvíærar plöntur
eru þeirrar náttúru
að þær lifa einungis í
tvö ár eða tvö vaxt-
artímabil. Fyrra
sumarið spíra þær
upp af fræi og
mynda laufblöð.
Þessi laufblöð geta í
sumum tilfellum
staðið yfir veturinn
en oft falla þau niður.
Þetta sumar nota
plönturnar til að byggja upp
myndarlegan forða í rótum sínum.
Yfir veturinn þurfa þær svo á
kuldatímabili að halda til þess að
blómgun geti átt sér stað. Þurrkur
hefur svipuð áhrif á plöntur og
kuldi og því getur verið nóg fyrir
plönturnar að lenda í hressilegum
þurrki, þá geta þær átt það til að
blómstra. Seinna sumarið á svo
blómgunin sér stað. Blómgun
tvíærra plantna getur verið stór-
glæsileg enda hafa þær verið dug-
legar við að safna sér forða árið áð-
ur. Plönturnar eru frekar
lágvaxnar á fyrra ári enda enginn
blómstöngull á þeim og ekki gott
að eyða dýrmætri orku í óþarfa.
Árið sem þær blómstra koma svo
oft upp háir og tignarlegir blóm-
stilkar sem bera uppi mikið blóm-
skrúð. Eftir að blómguninni lýkur
deyja plönturnar enda hafa þær
uppfyllt hlutverk sitt í þessu lífi, að
skilja eftir sig afkomendur sem
tryggja áframhaldandi líf tegund-
arinnar.
Fáar tvíærar plöntutegundir
eiga sér eins merkilega fortíð og
fingurbjargarblómið, Digitalis
purpurea. Fingurbjargarblóm hef-
ur verið ræktað um aldaraðir
vegna lækningaeiginleika sinna.
Það hefur verið notað sem lyf við
geðveiki og segir sagan (höfum þá í
huga að góð saga ætti aldrei að
gjalda sannleikans) að van Gogh
hafi drukkið seyði af fingurbjarg-
arblómi en eins og alþjóð veit var
þessi mikli listamaður illa geðveik-
ur. Ein af aukaverkunum fingur-
bjargarblóms er sú að sá sem not-
ar það sér gula áru í kringum alla
hluti í kringum sig. Á þar að vera
komin skýringin á því hversu hrif-
inn van Gogh var af gula litnum …
Fingurbjargarblóm hefur einnig
verið notað til hjartalækninga. Það
er þó rétt að benda á að eins og
með allar góðar lækningajurtir þá
borgar sig ekki að reyna lækninga-
máttinn á sjálfum sér án leiðbein-
inga fagmanns, oft getur ríflegur
skammtur af lækningajurtinni
verið hreinlega banvænn. Fingur-
bjargarblómið er mjög glæsilegt,
blómstönglarnir geta verið yfir 1,5
m háir. Blómin eru lútandi klukk-
ur, freknóttar innan í og í bleikum
litum. Fingurbjargarblómið hefur
getað viðhaldið sér með sáningu í
skjólgóðum görðum hérlendis en í
flestum tilfellum þarf að gróður-
setja nýjar plöntur árlega.
Önnur bráðhugguleg tvíær teg-
und er sumarklukkan, Campanula
medium. Sumarklukkan er ýmist
bleik, blá eða hvít og blómstrar
hún stórum, belgvíð-
um blúndulegum
klukkum sem minna
mig alltaf svolítið á
gamaldags undirbux-
ur kvenna, þessar
hnjásíðu með víðu
skálmunum sem voru
teknar saman með
teygju neðst og eru
ákaflega sjaldgæf
sjón nú á tímum
g-strengja. Sumar-
klukkan er mjög
áberandi í blóma því
klukkurnar raða sér
eftir endilöngum
blómstilkunum sem
eru yfirleitt um það
bil 60–80 cm á hæð.
Ólympíukyndill,
Verbascum olympicum, er stór-
glæsilegur fulltrúi tvíærra
plantna. Hann er sérlega voldugur
í blóma, verður allt að 2 m hár.
Blómstilkurinn er þykkur og mikill
og greinist mikið ofan til. Hann
verður þakinn skærgulum blómum
þegar líður á sumarið. Margir
rugla ólympíukyndlinum saman
við náfrænda hans, kóngakyndil
eða kóngaljós en sú tegund er fjöl-
ær og með ívið loðnari blöð en
ólympíukyndillinn. Kyndlanafnið
er réttnefni á þessa tegund því það
hreinlega lýsir af honum í rökkri
íslensks sumarkvölds.
Margar aðrar algengar tegundir
í íslenskum görðum eru í raun
tvíærar, þótt þær séu einungis
ræktaðar sem einærar. Þar má
nefna skrautkál, sem myndar fal-
legan og þéttan haus úr laufblöð-
um fyrra sumarið og blómstrar svo
skærgulum blómum á háum stilk
seinna sumarið. Reyndar sjáum
við stundum blómgun hjá skraut-
kálinu strax á fyrra ári en þær
plöntur hafa þá annaðhvort þornað
ótæpilega eða lent í kuldahreti og
hafa því ruglast í ríminu. Að sama
skapi eru rófur, gulrætur og stein-
selja tvíærar plöntur. Stjúpur,
þessi algengu sumarblóm, eru í
raun tvíærar en í dag eru í ræktun
yrki af stjúpum sem hafa verið
kynbætt þannig að þau geta
blómstrað strax á fyrra ári án þess
að þurfa til þess sérstakt kulda-
tímabil.
Það er jafnauðvelt að gera ráð
fyrir tvíærum plöntum í garðinum
hjá sér eins og sumarblómum.
Flestar gróðrarstöðvar bjóða upp
á heilmikið úrval af tvíærum
plöntum og kosturinn við að kaupa
þær í gróðrarstöðvum er sá að þar
eru þær yfirleitt seldar á öðru ári
þannig að ekki þarf að bíða eftir
blómum í heilt ár. Vissulega þarf
aðeins að annast þær meira en
sumarblóm, flestar þessara teg-
unda þurfa uppbindingu vegna
þess hversu hávaxnar þær eru en
blómskrúðið er svo sannarlega
þess virði.
Guðríður Helgadóttir
garðyrkjufræðingur.
Blóm sumarklukku. Blóm fingurbjargarblóms.
TVÍÆRAR
PLÖNTUR
VIKUNNAR
BLÓM
Um s j ó n S i g r í ð u r
H j a r t a r
499. þáttur