Morgunblaðið - 20.10.2003, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. OKTÓBER 2003 19
rins, að máls-
inn kveðið upp
1 standist að
stefnandans
ómstóllinn hafi
álinu. Hér
skappið bera
niðurstöðu
æði um leið-
ið í sér óheim-
m hafi notið
rinnar. Þessi
meira sagt.
orf um hvað
aga. Skal það
dist stjórn-
inu verið svo
sé áfátt, t.d.
m, lög hafi ekki
jóst að dómur
é í lagi með
að einhver til-
tjórn-
sum tilvikum
gaákvæði telj-
ist fallið úr gildi, heldur aðeins að framvegis skuli það
gilda með þeirri efnislegu takmörkun eða skýringu sem í
dóminum felst. Þetta ætti að vera hafið yfir allan vafa,
enda felur þessi skilningur í sér fullt tillit til þess sem
dómstóllinn telur að aflaga hafi farið. Engin efni eru til
þess að halda, að dómstóllinn hafi beitt valdi til að fella
lagaákvæði úr gildi umfram þetta, enda fer hann ekki
með vald til slíks. Alþingi fer með það vald. Það sem hér
er sagt er í samræmi við hefðbundnar fræðikenningar.
Má þar til dæmis bæði vísa til skrifa Ólafs Jóhannessonar
og Sigurðar Líndals, svo einhver dæmi séu nefnd. Ég
raunar þekki ekki til þess, að nokkur fræðimaður í lög-
fræði hafi haldið öðru fram um þetta, hvað þá að við ein-
hver dómafordæmi sé að styðjast.
Fyrri dómur Hæstaréttar í máli öryrkja var af þessu
síðarnefnda tagi. Ákvæði 5. mgr. 17. gr. almannatrygg-
ingarlaga um skerðingu á örorkulífeyri vegna tekjuöfl-
unar maka var talið fela í sér meiri skerðingu en sam-
rýmd yrði því lágmarki bóta sem fólkið ætti rétt á sam-
kvæmt ákvæðum stjórnarskrárinnar. Dómurinn sagði
hins vegar ekki til um, hvert þetta lágmark væri. Til að
leiðrétta málið þurfti því að bregðast við með lagasetn-
ingu. Það var auðvitað nauðsynlegt fyrir framtíðina, en
líka fyrir fortíðina vegna þess að gera þurfti upp við fólkið
þann rétt, sem dómstóllinn hafði talið að af því hefði verið
hafður. Lögin um þetta voru ekki afturvirk. Þau fólu að-
eins í sér nauðsynlega skýringu á dómi Hæstaréttar með
því að fastsetja lágmarkið, sem rétturinn hafði talið gilda,
en ekki tekið fram hvert væri. Gildi laganna hlaut að ráð-
ast af því einu, hvort bætur samkvæmt þeim væru yfir
lágmarkinu. Í dómi Hæstaréttar nú fólst viðurkenning á
að svo væri. Það er hreint út sagt ótrúlegt, að sjá sjö dóm-
ara í Hæstarétti komast saman að þeirri niðurstöðu, að
hér sé um ólögmæta afturvirkni að ræða. Ég held að þetta
sé hreinn fingurbrjótur.
Ég átti ásamt þremur öðrum lögfræðingum sæti í
starfshópnum sem ríkisstjórnin skipaði til að greina dóm-
inn frá desember 2000 og fjalla um viðbrögð við honum.
Við starf okkar notuðum við einfaldlega viðteknar aðferð-
ir í lögfræði, skoðuðum fræðikenningar, leituðum að for-
dæmum og beittum almennri skynsemi. Ekki er með
nokkurri sanngirni hægt að ætlast til að við gætum séð
þessa óvæntu niðurstöðu Hæstaréttar um bráðabirgða-
ákvæðið fyrir. Til þess hefðum við þurft að búa yfir spá-
dómsgáfu fremur en þekkingu í lögfræði.
afturvirkni
Höfundur er prófessor í lögfræði við HR.
’ Lögin um þetta voru ekki afturvirk. Þau fólu aðeins í sér
nauðsynlega skýringu á dómi
Hæstaréttar með því að fastsetja
lágmarkið, sem rétturinn hafði tal-
ið gilda, en ekki tekið fram hvert
væri. ‘
m, sem sjúkdómshætta stafar frá.
u í lögum um dýrasjúkdóma og varn-
n þeim að finna viðunandi varnir
útbreiðslu fisksjúkdóma hér á landi.
því að nokkuð góð sátt ríki um að
tningi eldisdýra fylgi ekki sjúkdóms-
eftir setningu reglugerðanna.
Norskur lax hefur
verið hér í 20 ár
ki er ástæða til að draga í efa að víð-
ólitísk sátt ríki um nauðsyn þess að
a íslenska laxastofninn gegn erfða-
un. Þá vernd verður hins vegar að
með þeim úrræðum sem tiltæk eru
þess að bjrjóta samningsskuldbind-
Íslands á alþjóðlegum vettvangi.
ur laxastofn hefur verið hér á landi í
ár og er nú þegar notaður í fiskeldi.
þeirrar staðreyndar er erfitt að
ök fyrir því að við laxeldi á Íslandi
eingöngu nota innlendan stofn. Þá
nda á að í gildandi rétti er þegar að
víðtæk ákvæði til að koma í veg fyrir
löndun þrátt fyrir innflutningsheim-
Þar má nefna að við fiskrækt í ám er
heimilt að nota stofn úr viðkomandi
atni. Óheimilt er að flytja laxfiska úr
veiðivatni, hafbeitar- eða eldisstöð í annað
náttúrulegt veiðivatn til stangveiði. Kyn-
bættan eldislax er eingöngu heimilt að
nýta til fiskeldis og óheimilt er að sleppa
honum í fiskrækt eða hafbeit. Þessar regl-
ur eiga að sjálfsögðu ekki síður við um er-
lenda stofna en innlenda. Einnnig veita
gildandi lög landbúnaðarráðherra víðtækar
heimildir til að takmarka eða banna
fiskeldi, hafbeit eða ákveðnar fiskeld-
isaðferðir á svæðum sem teljast sér-
staklega viðkvæm fyrir slíkri starfsemi.
Ég hef nú þegar nýtt þessa heimild til
þess að banna sjókvíaeldi fyrir öllum
ströndum í grennd við helstu laxveiðiár
landsins. Sjókvíaeldi er því aðeins heimilt
að stunda á örfáum stöðum á landinu.
Loks hafa verið sett í reglugerð ákvæði til
þess að veita vernd gegn því að erfða-
blöndun geti orðið milli óskyldra stofna
hér á landi og eiga þau jafnt við um inn-
lenda og erlenda stofna.
Í þágu vaxandi atvinnugreinar
á landsbyggðinni
Að öllu samanlögðu eru því í gildandi
lögum og stjórnvaldsreglum svo miklar
takmarkanir á því hvað hægt er að gera
við innfluttan eldisfisk þegar hann er kom-
inn hingað til lands að hugsanlegar leiðir
til erfðablöndunar eru mjög fáar.
Í ljósi þess, sem ég hef hér rakið, er nið-
urstaða mín sú að bráðabirgðalögin í vor
hafi verið sett í þágu brýnna grundvall-
arhagsmuna vaxandi atvinnugreinar á
landsbyggðinni, sem skyndilega stóð
frammi fyrir því að rekstrar- og vaxt-
armöguleikar hennar voru í uppnámi
vegna ákvarðana, sem teknar höfðu verið í
Brussel, og samþykktar með EES-
samningnum. Ekki var unnt að fresta
lengur að þessar ákvarðanir kæmu til
framkvæmda. Jafnhliða setningu bráða-
birgðalaganna hefur verið unnið að því í
hvívetna að tryggja að íslenskt lagaum-
hverfi veita alla þá vernd sem unnt er
gegn erfðablöndun laxastofna hér við land,
að svo miklu leyti sem slík vernd samrým-
ist þeim þjóðréttarlegu skuldbindingum,
sem Íslendingar hafa gengist undir í sam-
starfi sínu við aðrar þjóðir.
dis í húfi
Morgunblaðið/RAX
Höfundur er landbúnaðarráðherra.
S
amgöngunefnd
Reykjavíkur
samþykkti á síð-
asta fundi sínum
að lækka sektir
vegna stöðvunarbrota um
550 krónur ef þær eru
greiddar innan þriggja
daga. Þetta þýðir að svo-
nefndar stöðumælasektir
lækka úr 1.500 krónum í
950 en stöðvunarbrotagjöld
úr 2.500 kr. í 1.950.
Þessi samþykkt er
merkileg fyrir þær sakir
að með henni hafa borg-
arfulltrúar R-listans í raun
fallist á að sú stefna, sem
þeir hafa fylgt í bíla-
stæðamálum miðborg-
arinnar árum saman, sé
gjaldþrota.
Ánægjuleg sinnaskipti
Allt frá því að R-listinn
ákvað að „efla miðbæinn“
fyrir nokkrum árum með
því að þrefalda upphæð
stöðumælasekta, höfum við
sjálfstæðismenn sagt að
slík gjaldtaka
skaði miðborg Reykja-
víkur. Engin sátt hefur
verið um svo háa álagningu
enda hefur hún fælt við-
skiptavini jafnt sem rekstr-
araðila úr miðbænum.
Margir nefna stöðumæla-
sektir sem helstu ástæðu
þess að þeir fari sjaldan
eða aldrei niður í bæ.
Borgarfulltrúar R-listans
svöruðu gagnrýni með enn
frekari hækkunum og þá-
verandi borgarstjóri, Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir,
lét jafnvel svo um mælt að
þessa bílastæðastefnu
myndi hún verja fram í
rauðan dauðann. Var ótrú-
legt að fylgjast með stífni
þáverandi borgarstjóra í
þessum málum; hvernig
hún hunsaði markvisst
ábendingar og tillögur
rekstraraðila í miðbænum
og sendi jafnvel sumum
þeirra tóninn á opinberum
vettvangi.
Með lækkun gjaldsins
viðurkennir R-listinn gjald-
þrot stefnu sinnar í bíla-
stæðamálum og fellst á þau
rök gegn svo háu gjaldi
sem kaupmenn og við-
skiptavinir hafa haldið
fram árum saman.
Betur má ef duga skal
Ekki síst þess vegna,
fögnum við sjálfstæð-
ismenn þeim sinnaskiptum
sem orðið hafa hjá R-list-
anum en teljum þó að bet-
ur hefði mátt gera í því
skyni að örva viðskipti í
miðbænum og glæða hann
lífi. Lögðum við því til að
umræddur afsláttur stöðu-
mælasekta yrði 750 krónur
og sektin myndi þannig
lækka úr 1.500 í 750 kr. en
það er í samræmi tillögur
fulltrúa kaupmanna og
annarra rekstraraðila í
miðbænum. Þessa tillögu
felldu fulltrúar R-listans í
samgöngunefnd.
Þriggja eða 30 daga
frestur?
Ennfremur lögðum við
sjálfstæðismenn til að
greiðslufrestur vegna af-
sláttar stöðumælasekta
yrði 31 dagur en ekki þrír
eins og kveður á um í til-
lögu R-listans. Reynslan
hefur sýnt að svo skammur
greiðslufrestur stuðlar að
óánægju og streitu en sú
röksemd var einmitt notuð
óspart þegar borg-
arfulltrúar R-listans
ákváðu að fella slíkan af-
slátt niður fyrir nokkrum
árum. Við sjálfstæðismenn
teljum eðlilegt að miða við
31 dags greiðslufrest enda
tíðkast hann víðast hvar á
neytendamarkaði og
við útgáfu opinberra
sekta, t.d. hjá lögregl-
unni. Mánaðar
greiðslufrestur ætti
ekki að skipta Bíla-
stæðasjóð miklu enda
eru starfsmenn sjóðs-
ins kappsamir við inn-
heimtu álagðra gjalda.
R-listinn sá sér ekki fært
að verða við þessu og felldi
tillöguna. Orðið „not-
endavænt“ er víða í tísku
núna en á greinilega ekki
upp á pallborðið hjá
R-listanum.
Gjaldskylda
á laugardögum
Að síðustu leggjum við
sjálfstæðismenn til að
gjaldskylda á bílastæðum í
miðborginni verði felld nið-
ur á laugardögum í til-
raunaskyni. Markmið til-
lögunnar er að fjölga
viðskiptavinum og bæta
samkeppnisstöðu miðborg-
arinnar gagnvart öðrum
verslunarmiðstöðvum sem
bjóða viðskiptavinum sín-
um ókeypis bílastæði allan
ársins hring. R-listinn tók
upp gjaldskyldu á laug-
ardögum fyrir nokkrum ár-
um og er ljóst að mikill
meirihluti kaupmanna er
ósáttur við hana og telur
að afnám gjaldskyldunnar
myndi stórefla samkeppn-
isstöðu miðbæjarins. Þessa
tillögu felldi R-listinn einn-
ig.
Eflum miðbæinn
Þrátt fyrir að R-listinn
felldi allar breyting-
artillögur okkar sjálfstæð-
ismanna, er ekki hægt að
líta fram hjá því að 550
króna afsláttur, ef greitt er
innan þriggja daga, er
mikilvægt skref í rétta átt.
Við styðjum því þessa
breytingu þótt hún hefði
mátt vera meiri. Vonandi
verða þessar aðgerðir til
þess að örva miðbæinn og
tryggja hann í sessi sem
blómlega miðstöð versl-
unar og mannlífs.
Gjaldþrota
stöðumæla-
stefna
R-listans
Eftir Kjartan Magnússon
’ Með lækkunstöðumælasekta
fellst R-listinn á þau
rök sem sjálfstæð-
ismenn hafa haldið
fram árum saman. ‘
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.