Morgunblaðið - 17.11.2003, Blaðsíða 22

MINNINGAR
22 MÁNUDAGUR 17. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Ástkær móðir okkar,
KOLBRÚN EINARSDÓTTIR,
Kópavogsbraut 1b,
sem lést á líknardeild Landspítala Landakoti
föstudaginn 31. október, verður jarðsungin frá
Fossvogskirkju miðvikudaginn 19. nóvember
kl. 15.00.
Sjöfn Sigurðardóttir,
Guðlaug Sigurðardóttir,
Hanna Sigurðardóttir.
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
ANNA BJÖRNSDÓTTIR
Yrsufelli 13,
Reykjavík,
lést á hjúkrunarheimilinu Eiri föstudaginn 14. nóvember.
Útför auglýst síðar.
Börn, tengdabörn, barnabörn og barnabarnabörn.
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinar-
hug vegna andláts móður okkar, tengda-
móður, ömmu og langömmu,
BJARGAR ÞORKELSDÓTTUR
Valdastöðum í Kjós,
síðar vistmaður á Litlu-Grund,
Katrín Sjöfn Sigurbjörnsdóttir, Magnús Sveinsson,
Maríus Sigurbjörnsson, Sigríður Sverrisdóttir,
Guðmundur Sigurbjörnsson, Gréta Tryggvadóttir,
Sigurbjörn Ó. Ragnarsson, Elín Guðmundsdóttir,
Halldór J. Ragnarsson, Björk Óskarsdóttir,
Tómas A. Baldvinsson, Jóna Björg Pálsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
✝ Bjarný Málfríð-ur Jónsdóttir
fæddist á Fögrueyri
við Fáskrúðsfjörð
29. ágúst 1896. Hún
lést á Landakots-
spítala við Túngötu
að kvöldi 7. nóvem-
ber síðastliðins.
Foreldrar hennar
voru Þórunn
Bjarnadóttir frá
Núpi á Berufjarðar-
strönd og Jón
Bjarnason frá Döl-
um í Fáskrúðsfirði.
Foreldrar Jóns voru
Bjarni Jónsson, söðlasmiður og
bóndi, fæddur á Sómastöðum á
Reyðarfirði og María Elísabet
Þórólfsdóttir frá Árnagerði í
Fáskrúðsfirði. Foreldrar Þór-
unnar voru Bjarni Þórðarson,
bóndi í Berufirði og síðar á
Núpi, og Málfríður Jónsdóttir
húsfreyja frá Núpshjáleigu.
Systur Málfríðar voru Elísabet,
Þóra og Sigríður, þær eru allar
látnar.
Dóttir Málfríðar og Halldórs
Kiljans Laxness er María, f. 10.
apríl 1923, gift Ragnari Ámunda
Bjarnasyni, d. 1948, börn þeirra
eru: 1) Bjarni Már,
eiginkona Guðrún
Fjóla Gränz. 2)
Ragna María, eigin-
maður Guðmundur
Þ. Harðarson, börn
þeirra eru Ragnar,
Þórunn Kristín,
Hörður og María
Björk. Seinni mað-
ur Maríu er Kol-
beinn K.G. Jónsson,
d. 1975, börn þeirra
eru: 3) Halldór, eig-
inkona Hildur Pet-
ersen, börn þeirra
Helga Huld og Kol-
beinn. 4) Kristinn, eiginkona
Gunnþórunn Geirsdóttir, börn
þeirra Haukur, Auður, Sigríður
María, Kolbeinn og Geir. 5) Þór,
eiginkona Lucia Helena, dóttir
þeirra er Irene María. Barna-
barnabörn Málfríðar eru
Rebekka Ýr, Lára, Júlía Ósk, Al-
exander og Stefanía.
Málfríður fluttist með foreldr-
um sínum, systrum og föðurfor-
eldrum til Reykjavíkur síðsum-
ars 1903.
Útför Málfríðar verður gerð
frá Hallgrímskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Það var þungt í sjóinn er fjöl-
skyldan flutti suður en skipið sem
sigldi með þau hét Hólar og komst
það áfallalaust til Reykjavíkur en
Bjarni, afi Málfríðar, kom oft niður
í káetuna til að fylgjast með líðan
stúlknanna.
Þau settust að á Skólavörðustíg
4 í fyrstu og seinna á Skólavörðu-
stíg 45. Fjölskyldan ætlaði að flytj-
ast til Ameríku, en hætt var við þá
ráðagerð. Jón, faðir Málfríðar, fór
á sjóinn og var á skútum þangað til
hann lenti í sjávarháska við
Grindavík 1926. Eftir það vann
hann við netagerð og var meistari í
þeirri grein.
Málfríður ólst upp hjá foreldrum
sínum í Reykjavík og átti góða
æsku. Hún fékk trúarlegt uppeldi
og var alltaf kært milli hennar og
foreldranna. Oft gekk Málfríður
með systrum sínum út á götu að
kvöldi til og sá þegar kveikt var á
luktunum sem stóðu við götuna,
það fannst þeim gaman.
Snemma var Málfríður látin taka
þátt í heimilshaldi og lærði hún
sem ung stúlka eldamennsku,
saumaskap og hannyrðir. Málfríður
var snyrtileg kona og vann sín verk
öll með alúð og samviskusemi. Það
var oft erfið lífsbaráttan á þeim ár-
um og fjölskyldan hafði lítið á milli
handanna. Faðir hennar kom með
fisk heim af sjónum. Alltaf var til
nægur fiskur til að gefa með sér
þeim sem áttu enn minna.
Málfríður gekk í Miðbæjarskól-
ann í Reykjavík til fermingarald-
urs. Ekki hafði hún kost á lengri
skólavist þótt hún hafði þráð hana.
Hún þurfti að vinna fyrir sér, hér í
bæ.
Málfríður fer kringum 1920 með
vennslafólki sínu til Rönne á Borg-
undarhólmi. Hún var í vist hjá Sig-
ríði og Júlíusi Schou, þau voru kaþ-
ólsk. Henni fannst mjög gaman að
vera þarna og kynntist mörgum
góðum dönskum stúlkum. Borg-
undarhólmur er falleg eyja og
henni fannst gott fólkið sem bjó
þar. Málfríður var vinsæl vegna
þess að hún var geðgóð og glaðlynd
stúlka. Sigríður Schou bað hana að
sauma altarisdúk í kaþólsku kirkj-
una sem þau fóru alltaf í. Hún
saumaði dúkinn í sínum frítímum
og gerði það mjög vel og fékk hún
mikið lof fyrir. Þetta var harðangur
og klaustursaumur.
Hún kynnst ungum rithöfundi
frá Íslandi, Halldóri Guðjónssyni
frá Laxnesi, á Borgundarhólmi.
Hann átti erindi við hjónin og
dvaldist þar um sumarið 1922.
Seinni parts sumars fékk Halldór
bréf þar sem honum var boðið að
dveljast í Klaustrinu í Clervaux í
Luxemborg, þá skildu þeirra leiðir.
Seinast í mars 1923 ákveður
Málfríður að hverfa aftur heim til
Íslands enda er hún með barni.
Hún fór til Kaupmannnahafnar og
þar stígur hún um borð í Dronning
Alexandrine, hún er ein á ferð.
Hún eignast dóttur sína á Skóla-
vörðustíg 45, 10. apríl 1923. Dóttir
hennar var skýrð Sigríður María
Elísabet. Málfríður fór að vinna
þremur mánuðum eftir fæðingu
barnsins. Systir Málfríðar, Sigríður
og móðir hennar, Þórunn, önnuðust
Maríu litlu þegar Málfríður var að
vinna úti. Eftir að Málfríður kom
heim frá Danmörku lærði hún að
sauma hjá Helgu Åberg og vann
hjá henni um tíma. Málfríður hafði
saumastofu heima og tók að sér að
sauma kjóla og kápur, oft komu
ungar konur að austan að læra hjá
henni saumaskap.
Málfríður vann á Hótel Valhöll
Aþingisárið 1930 við matseld og
þjónustu. Hún sagði mér síðar meir
að þessi vinna hefði verið erfið og
hún hefði á kvöldin verið þreytt í
fótunum.
Málfríður vann einnig á sauma-
stofu Landsspítalans og á Vífils-
stöðum og einnig hjá Vinnufata-
gerð Íslands.
Árið 1948 flytur Málfríður heim
til Maríu, dóttur sinnar, í Grana-
skjól og á heima þar þangað til
1990 en þá fór hún á Heilsuvernd-
arstöðina við Barónsstíg. Þar á eft-
ir á öldrunardeild Landsspítalans,
Landakoti, þar sem hún var til
dauðadags.
Fagraeyri er agnarsmár tangi í
suðurhluta Fáskrúðsfjarðar. Það er
varla hægt að ímynda sér að þar
væri búsældarlegt. Þarna bjuggu
forfeður Málfríðar í sátt og sam-
lyndi við Guð og menn, en Bjarni,
afi Málfríðar, byggði þarna reisu-
legt hús. Bæði Bjarni og Jón, faðir
Málfríðar, voru hagleiksmenn og
smiðir góðir. Þegar maður horfir út
fjörðinn sést í fagran Skrúð, eyjuna
sem Málfríður talaði svo oft um.
Mér finnst ég ennþá heyra áraskak
forfeðra þinna út við eyrina.
Málfríður lifði þrjár aldir og mik-
inn breytingartíma í íslenskri sögu.
Málfríður var af Long-ættinni.
Forfaðir Málfríðar, Richard Long,
f. 1783, d.1837, enskur maður er
kom frá Danmörku 1802 og varð
faktor við verslunina á Reyðarfirði.
Árið 1973 fórum við Málfríður til
Austfjarða og heimsótti hún skyld-
fólk sitt í þessari ferð.
Málfríður var félagsskona í Líkn-
arfélagi Hvítabandsins og sótti
fundi hjá þeim reglulega og oft fór
hún í ferðalög með Hvítabandinu
og þá var oft glatt á hjalla. Sum-
arið 1974 fór ég með Málfríði og
Þóru, systur hennar, og Hvíta-
bandskonunum yfir nýju Skeiðar-
árbrúna sem tengir hringveginn.
Málfríður var ætíð góður ferða-
félagi.
Málfríður, amma mín, þú verður
alltaf hluti af mér og fyllir mína
vitund með þínum kærleika. Þér
leið vel í návist dóttur þinnar og
foreldra og mikið gastu glaðst í ná-
vist barna. Mikið vildurðu hjálpa
þeim og gerast þeirra félagi og vin-
ur. Amma mín, þú varst mér svo
nákominn, vinur minn og mitt leið-
arljós. Mikið hélstu upp á Jónas
Hallgrímsson og sálmaskáldið,
góða Hallgrím Pétursson. Við sát-
um saman á kvöldin og hlustuðum
á Passíusálmana á föstunni í út-
varpinu.
Málfríður, þú fórst í gegnum lífið
með kærleika og gerði mig að betri
manni og ég þakka Guði fyrir að
hafa kynnst þér, þínum persónu-
leika, þessum góða Íslendingi. Ég
geymi minninguna um þig í mínu
hjarta. Þú gafst mér svo mikið og
kenndir mér miklu meira en ára-
tugalöng skólaganga á misjöfnum
stofnunum samfélagsins.
Þú kveður núna á þessum drott-
ins degi en samt er svolítið síðan
þú fórst frá mér. Sumarið 1979
sagðurðu mér að þú værir orðin lít-
ilfjörleg og ég heyrði að þá varst
kvíðin en brostir samt þegar þú
óskaðir mér velfarnaðar í lífinu.
Veikindi þín stóðu yfir í langan
tíma og smám saman hrakaði þér
en samt varstu alltaf ljúflingur og
öllum fannst gott að umgangast
þig.
Fjölskyldan vill þakka starfsfólki
á Heilsuverndarstöðinni við Bar-
ónsstíg, Guðbjörgu deildarstjóra og
starfsfólki á öldrunardeild Lands-
spítala, Landakoti umönnun Mál-
fríðar.
Að lokum kveð ég þig með vers-
inu sem þú fórst svo oft með fyrir
mig úr Passíusálmum Hallgríms
Péturssonar.
Vertu, Guð faðir, faðir minn,
í frelsarans Jesú nafni,
hönd þín leiði mig út og inn,
svo allri synd ég hafni.
Guð blessi þig og varðveiti þig,
elsku móðir mín og amma,
María og Þór.
Elsku amma.
Það er langt um liðið, síðan þú
steigst þín fyrstu spor á litlu eyr-
inni við sunnanverðan Fáskrúðs-
fjörð, henni Fögrueyri. Nútíma-
manni finnst það undarlegt að á
svo litlum grasbala niðri í flæð-
armáli skuli hafa verið hægt að
fleyta fram lífinu með stórri fjöl-
skyldu. En forfeður okkar voru
engir aukvisar, þeir kunnu að nýta
sér það, sem náttúran gaf og eitt er
víst að hann langafi og hún
langamma voru engir efirbátar í
þeim efnum. Hann langafi smíðaði
bátana sína sjálfur samkvæmt
þeirri þekkingu, sem hafði erfst
mann fram af manni og stundaði
veiðar á fiski og fugli og bar að
landi, og mikið varst þú hreykin af
honum pabba þínum, amma mín,
þegar þú varst að segja manni,
drengstaulanum, af aflabrögðum
hans og hvernig þekkja mætti nýj-
an fisk með því að skoða í honum
tálknin.
Allar sögurnar, sem þú sagðir
manni frá þessum löngu liðnu ár-
um, báru þess merki hve heitt þú
unnir foreldrum þínum og barst
mikla virðingu fyrir þeim.
En svo kom tuttugasta öldin með
sínum fyrirheitum, fólk vildi reyna
sig á nýjum slóðum og fluttist til
Reykjavíkur og lét eftir Fögrueyr-
ina undir hvalstöð.
Fjölskyldan, þrír ættliðir, fluttist
í byrjun síðustu aldar til höfuð-
borgarinnar og fjölskyldufaðirinn
tók að stunda sjóinn á skútum og
þú, amma mín, byrjaðir þína skóla-
göngu, sem varð ekki löng, því
snemma þurfti að byrja að vinna
fyrir sér og leggja sitt af mörkum
til fjölskyldunnar.
Örlögin haga því svo þannig að
stúlkan frá litlu eyrinni fær tæki-
færi til að ferðast til Danmerkur,
nánar tiltekið Borgundarhólms, og
gerast þar vinnukona hjá hjónum,
sem hún hafði unnið hjá í Reykja-
vík, og þar hittir hún örlagavaldinn
í lífi sínu, ungan mann frá Laxnesi
í Mosfellssveit, sem þar var á
ferðalagi og hafði gefið út sína
fyrstu bók.
Vegna þessara kynna varð dvöl
þín ekki mikið lengri í Danmörku,
og að vori kemur þú aftur heim til
að eignast hana móður mína og ala
önn fyrir henni. Ekki var um annað
að ræða, fyrir einstæða móður, en
að fara að vinna fyrir sér og
barninu, en einnig naust þú líka að-
stoðar þinna góðu foreldara, sem
voru alltaf bundin þér svo sterkum
böndum, og urðu einnig móður
minni.
Það virðist ekki skipta máli hve
aðstæður mannsins virðist vonlitl-
ar, oftast rætist úr hlutunum, og
með samstilltu átaki tekst honum
einhvern veginn að komast af og
koma börnum sínum til manns.
Að leiðarlokum vil ég þakka þér
samfylgdina amma mín, þú áttir
þinn þátt í uppeldinu á okkur
systkinunum og einnig gömlu hjón-
in foreldarar þínir, meðan þau
lifðu. Alltaf varst þú til staðar, á
heimilinu, þegar á þurfti að halda,
ef foreldranna naut ekki við.
Hafðu þökk fyrir það allt saman
amma mín og hvíl í guðs friði.
Bjarni Már Ragnarsson.
Fyrir rúmum 5 árum, laugardag-
inn 20. júní 1998, var haldinn í Ár-
sal Hótels Sögu fjölmennur hátíð-
arfundur í Félagi niðja Richards
Long (1783–1837) í tilefni af út-
komu Longættar, mikils sagnfræði-
og ættfræðirits í þremur bindum
eftir Gunnlaug Haraldsson þjóð-
háttafræðing. Bókaútgáfan Þjóð-
saga gaf ritið út en frumkvöðull að
stofnun félagsins og formaður var
Eyþór heitinn Þórðarson.
Heiðursgestur fundarins var
Málfríður Jónsdóttir, elsti niðji
Richards Long, sem komin var
ásamt sinni elskulegu dóttur Maríu
Elísabetu og fjölskyldu til að fagna
útgáfunni og til að taka við fyrsta
eintaki af „Longættinni“. Var það
ánægjuleg athöfn er þær mæðgur
tóku við bókunum. Stundin táknaði
lyktir mikillar vinnu ötuls hóps í
mörg ár sem nú var lokið með góð-
um árangri. Málfríður fæddist árið
1896 og segir frá ýmsum tíðindum
það árið. Suðurlandsskjálftar
dundu yfir, fyrsti læknafundur á
Íslandi var haldinn með 12 lækn-
um, Einar Benediktsson fékk sér
prentsmiðju og stofnaði stjórn-
málablað, Iðnó var reist og kostaði
húsið 36 þúsund krónur. Árið eftir
hófst útburður bréfa frá pósthúsinu
í Reykjavík og varð póstmeistari
sjálfur að kosta útburðinn fyrst í
stað, „Valtýsku“ skaut upp á hinum
stjórnmálalega vettvangi. Mikið
vatn er því til sjávar runnið æviár
Málfríðar en aðrir munu greina frá
æviatriðum.
Er líður á ævi manns verður
styttra aftur í fortíðina, tímaskynj-
unin þroskast. Mann fram af manni
haldast tengsl kynslóðanna meira
eða minna og með ýmsum hætti.
Málfríður var 25 ára þegar amma
hennar, María Elísabet Þórólfs-
dóttir, lést. María Elísabet, yngst
systkina sinna, fæddist 1838 árið
eftir að afi hennar, Richard Long,
hafði látist í sömu baðstofunni, í
Árnagerði í Fáskrúðsfirði. Vafa-
laust hefur hún ung heyrt um örlög
hins enska afa síns er franskir sjó-
ræningjar tóku traustataki 10–12
ára eftir árás á enskt skip. Hafði
drengurinn síðan lent til Danmerk-
ur eftir skipsstrand og um síðir
ungur maður orðið verslunarmaður
á Austfjörðum þar sem hann ól ald-
ur sinn síðan. Aldrei mun hann
hafa litið fósturjörð sína aftur, en
nöfn systkina hans, svo sem Mary
Elisabeth og Matthew, lifa með ís-
lenskum rithætti í ætt Richards
Long allt fram á þennan dag.
Að leiðarlokum langrar ævi
minnist stjórn Félags niðja Rich-
ards Long Málfríðar Jónsdóttur
með virðingu og hlýjar kveðjur
beinast til dóttur hennar Maríu og
allrar fjölskyldunnar. Blessuð sé
minning Málfríðar Jónsdóttur.
Þór Jakobsson.
MÁLFRÍÐUR
JÓNSDÓTTIR