Morgunblaðið - 10.12.2003, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. DESEMBER 2003 31
r á menntakerfið og á við-
gs til náms. Það er einnig
thyglin er farin að beinast
aði samfélagsins í heild, at-
einstaklinganna sem hlýst
a upp námsframboð, sem
il boða alla ævi.
óst að aukin krafa um sí-
í sér stóraukna fjárfestingu
órnvöld þurfa að reikna
ja mun meiri fjármunum til
Það á einnig við um atvinnu-
lingana. Þessi þróun er
mræðan um umfang verk-
s vegar skammt á veg kom-
heiminum. Kom þetta m.a.
ráðstefnu OECD um sí-
st er að það verður eitt
gsefni okkar Íslendinga á
ð takast á við það verkefni
n og endurmenntun er. Það
máli hvernig það verður
m að mörgu leyti vel að vígi.
ekist að koma lífeyrissjóðs-
vænlegan farveg. Miklir
óðir hafa orðið til sem
okkar til framtíðar. Þjóðin á
góðs af því, þar sem lífeyr-
á hinn bóginn og verða vax-
kur nágrannaþjóða okkar
svo komið að staða lífeyr-
al þess sem farið er að taka
efnahagslegur styrkleiki
n, og er þá vitnað til nýlegra
usambandsins er lúta að
gar farin að byggja upp
narsjóði. Sú ráðdeild vísar
rður kostnaðarsamt að
m, sem stendur til boða alla
hins vegar flestum ljóst að
og nauðsynlegt svar við
mans.
meiri menntun og þekkingu
ar að, frá einstaklingum, frá
þjóðfélaginu í heild. Hraður
ustu ára hér á landi byggist
á aukinni menntun og vax-
nda í framleiðslu- og þjón-
Heimsvæðing viðskipta og
í tækni krefjast aukins
og aðlögunarhæfni starfs-
sveigjanleika öðlast menn
urmenntun. Því viðhorfi vex
fylgi að í menntun séu fólg-
verð lífsgæði fyrir hvern og
vísbendingar eru um að
ki undirstöður lýðræðis, efli
ki félagslega samheldni.
róun í heild, sem beinir at-
da, atvinnulífs og háskóla-
því hvernig eigi að standa
xandi kröfum sem gerðar
kerfisins.
sting
öfur
samfara aukinni fjárfest-
kerfinu mun fylgja krafa um
g markvissari vinnubrögð á
gum. Samkeppnishæfni
f því hve vel við förum með
enskt stúdentspróf er gott
ytingunni er ekki ætlað að
omið fram jákvætt viðhorf
styttingar námstíma til
Það er einnig ljóst að at-
kólasamfélag líta málið já-
m. Hvorugt ber vott um
ga úr gildi stúdentsprófsins.
er það vott um aukinn skiln-
nntunar og mikilvægi þess
markvissa menntakosti,
g unnt er með tíma og fé, og
durshópum upp á fjöl-
- og símenntunarkosti.
ðstæður þarf að leiða mjög
sterk rök að því að Íslendingar eigi að
verja mun meiri tíma til undirbúnings
stúdentsprófs en nágrannaþjóðir okkar.
Þau rök hafa ekki komið fram.
3. Framhaldsskólinn fremur
en grunnskólinn
Hvort sem litið er til grunnskóla eða fram-
haldsskóla verjum við meiri tíma til að
undirbúa nemendur undir stúdentspróf en
nágrannaþjóðir okkar. Við höfum ekki vís-
bendingar um að við náum betri árangri.
Ekki þótti ráðlegt að stytta námstíma í
grunnskólanum. Lágu til þess ýmsar
ástæður. Grunnskólanum hér á landi hef-
ur verið gert að axla aukna ábyrgð á upp-
eldi barna. Þessi breyting, sem tengist
þróun fjölskyldu- og atvinnumála, hefur
valdið auknu álagi í grunnskólanum. Þótt
skólinn eigi að ýmsu leyti erfitt með að
ganga meira en áður var inn á svið for-
eldra í starfi sínu, hefur hann axlað þessa
ábyrgð eftir bestu getu. Líklegt er að
stytting námstíma til stúdentsprófs í
framhaldsskólanum leiði til breytinga á
áherslum í grunnskólanum. Þá þarf
grunnskólinn einnig að bregðast við því
viðhorfi sem komið hefur fram af hálfu
foreldra að æskilegt sé að námstími sé
betur nýttur í grunnskólanum en nú er.
Það er hins vegar ljóst að allar frekari
kröfur til grunnskólans ber að skoða í ljósi
þess aukna hlutverks, sem hann hefur
verið að axla. Þegar rætt er um að stytta
nám til stúdentsprófs er því ekki skyn-
samlegt að stytta skyldunámið.
Það hefur lengi verið baráttumál fjöl-
skyldna, sem þurfa að senda börn sín að
heiman til náms, að gefa þeim kost á að
dvelja eins lengi og unnt er í heimahúsum.
Hefur þetta baráttumál verið einarðlega
stutt af sveitarstjórnum. Af þessu hefur
leitt að við göngum lengra en flestar aðrar
þjóðir í þeirri viðleitni að bjóða upp á
framhaldsnám í fámennum byggð-
arlögum. Það gengi þvert á þessa stefnu ef
nemendur færu ári yngri til náms í fram-
haldsskóla.
4. Umfang verkefnisins
Þeim starfshópum, sem mennta-
málaráðuneytið hefur sett á laggirnar til
að móta tillögur um styttingu náms til
stúdentsprófs, hefur miðað vel í starfi sínu
og andinn verið góður. Nokkurs misskiln-
ings hefur gætt um að þeim væri markað
minna svigrúm til starfa en æskilegt væri.
Skil milli skólastiga
Þótt vinnuramminn miðist við að settar
verði fram tillögur um 3ja ára nám til
stúdentsprófs í framhaldsskólanum, er að
sjálfsögðu eðlilegt að fjallað verði um inn-
tak náms bæði í grunnskóla og framhalds-
skóla. Svo miklar breytingar á framhalds-
skólanum, sem hér er verið að ræða um,
hafa áhrif bæði á grunnskóla- og há-
skólastigið. Það er því fullkomlega eðlilegt
að skoða hvaða áhrif breytingar á fram-
haldsskólanum hafa á önnur skólastig og
skoða sérstaklega skil milli skólastiga og
þá þróun sem átt hefur sér stað und-
anfarin ár varðandi þessi skil.
Tengsl við starfsnám
og gæðamál
Margir hafa bent á að breytingar á náms-
tíma til stúdentsprófs leiði til þess að end-
urskoða þurfi starfsnám sérstaklega.
Ekkert er því til fyrirstöðu að tengsl stúd-
entsnáms og starfsnáms verði til sér-
stakrar skoðunar við þessa tillögugerð.
Þá er talið að gæta þurfi sérstaklega að
því að draga ekki úr gæðum náms við
styttingu námstímans. Þetta er mjög mik-
ilvægt, enda stendur ekki til að draga úr
gæðum námsins. Það ber hins vegar að
gjalda nokkurn varhug við þeirri hugsun
að beint samband sé milli gæða náms og
námstíma.
Öll þau atriði sem hér að framan er get-
ið eru til umfjöllunar í starfshópunum sem
að störfum eru, en eðli máls samkvæmt
eru þessi atriði ekki síst kjarni starfsins
sem fram fer í starfshópi um námskrár-
og gæðamál.
Stytting námstíma til stúdentsprófs
varðar hagsmuni margra. Vonandi hafa
skrif mín hér að ofan skýrt stöðu verkefn-
isins og þann farveg sem það er í. Ég
treysti á málefnalega umræðu svo líkur
aukist á því að góð lausn finnist.
a
ptir miklu máli að
lningur ríki á því
ð er statt. Það er
nlegt á þessu stigi
ð efna til kross-
gn þeim umræðu-
li sem lagður hef-
ram. ‘
Höfundur er menntamálaráðherra.
Kostnaður við stofnfram-kvæmdir vega verða um 7,3milljarðar á næsta ári en ekkitæplega 8,8 milljarðar eins og
gert var ráð fyrir í vegaáætlun. Að meg-
inhluta til er verið að seinka fram-
kvæmdum innan ársins, m.a. vegna þess
að undirbúningi vegna þeirra er ekki
lokið.
Stofnkostnaður vegna vegagerðar á
næsta ári verður lækkaður um samtals
1.551 milljón. „Við náum fram þessari
lækkun með því að hægja á framkvæmd-
um og við færum niður fjárveitingar þar
sem er alveg augljóst að þær muni ekki
nýtast vegna þess að undirbúningi er
ekki lokið,“ sagði Sturla Böðvarsson
samgönguráðherra í samtali við Morg-
unblaðið.
Framkvæmdir við Gjábakkaveg eru
ekki hafnar þar sem hönnun vegarins er
ekki lokið og framkvæmdin á eftir að
fara í umhverfismat. Fjárframlag til veg-
arins er lækkað um 50 milljónir. Sturla
sagði að ef allt væri með felldu ætti að
vera hægt að hefja framkvæmdir við
veginn á næsta ári.
Sama á við um Suðurstrandarveg.
Skýrsla um mat á umhverfisáhrifum er
hjá Skipulagsstofnun til úrskurðar og
verður fjárveiting lækkuð um 250 millj-
ónir. Sturla sagði stefnt að því að bjóða
út fyrsta áfanga verksins um mitt næsta
ár.
Framkvæmdir við færslu
Hringbrautar að hefjast
Sturla sagði að sama ætti við um
breikkun Reykjanesbrautar milli Fífu-
hvammsvegar og Kaplakrika. Fjárveit-
ing yrði lækkuð um 100 milljónir, en þar
verða til umráða um 700 milljónir. Sturla
sagði að undirbúningur verksins hefði
tekið mun lengri tíma en gert var ráð
fyrir en kvaðst vonast eftir að hægt yrði
að bjóða það út fljótlega eftir áramót.
Sturla sagði að stefnt væri að fram-
kvæmdir við færslu Hringbrautar færu
af stað fljótlega á næsta ári, en til verks-
ins færu um 600 milljónir. Upphafleg
fjárveiting yrði hins vegar lækkuð um
100 milljónir.
Sturla sagði að gert væri ráð fyrir að
fresta framkvæmdum við gatnamót Suð-
urlandsvegar og Vesturlandsvegar en til
þeirra áttu að fara 200 milljónir á næsta
ári. Verið væri að bjóða út verkhönnun
og sýnilegt að það verkið yrði ekki tilbú-
ið til útboðs fyrr en eftir mitt næsta ár.
Skýrsla um mat á umhverfisáhrifum
breikkunar Vesturlandsvegar frá Víkur-
vegi að Skarhólabraut í Mosfellsbæ er til
umfjöllunar hjá Skipulagsstofnun og
Sturla sagði ósennilegt að verkið yrði
tilbúið til útboðs fyrr en um mitt næsta
ár. Fjárveiting til verksins yrði lækkuð
um 21 milljón, en fjárveiting til þess á
næsta ári er 420 milljónir.
Af öðrum framkvæmdum má nefna að
fjárveiting í hringveginn frá Borgar-
fjarðarbraut að Hrauná er lækkuð um 40
milljónir en ekki er gert ráð fyrir að það
tefji undirbúning að framkvæmdinni.
150 milljóna fjárveitingu til Vestfjarða-
vegar milli Bjarkarlundar og Flókalund-
ar verður frestað. Sturla sagði að þar
væri um mjög flókið umhverfismál að
ræða og menn þyrftu að gefa sér betri
tíma til undirbúnings og ekki síst að
skoða vel þær leiðir sem kæmu til
greina.
Búið er að kæra mat á umhverfisáhrif-
um hringvegar um Norðurárdal í Skaga-
firði til umhverfisráðherra og sýnt að
framkvæmdir tefjast. Sturla sagði gert
ráð fyrir að bjóða fyrsta áfanga verksins
út á næsta ári.
Jarðgöng um
Almannaskarð boðin út
Þá verða teknar 10 milljónir af inn-
sveitarvegi við Akranes og 10 milljónir af
Drangsnesvegi. Teknar yrðu 30 milljónir
af fjárveitingu til Vatnsdalsvegar. Sturla
sagði að þessar framkvæmdir yrðu eftir
sem áður settar í útboð. Teknar verða
100 milljónir af fjárveitingu til hringveg-
ar frá Biskupshálsi að Skjöldólfsstöðum.
Þrátt fyrir það yrði hægt að standa að
fullu við skuldbindingar við verktaka.
100 milljóna fjáveitingu til nýrrar Öx-
arfjarðarheiðarleiðar yrði frestað. Þar er
unnið að gerð skýrslu um mat á um-
hverfisáhrifum og sýnilegt að verkhönn-
un verður ekki lokið fyrr en seint á
næsta ári.
70 milljóna króna fjárveitingu til
Norðfjarðarvegar verður frestað. Gert
er ráð fyrir að unnið við svokallaðan
Hólmatunguveg á næsta ári, en fjárveit-
ing verður lækkuð um 30 milljónir.
Þá er fjárveiting til jarðganga lækkuð
um 150 milljónir króna. Sturla sagði að
eftir sem áður yrði hægt að standa við
allar skuldbindingar við verktaka. Gert
væri ráð fyrir því að framkvæmdir við
jarðgöng undir Almannaskarð færu af
stað á næsta ári, en Vegagerðin auglýsti
útboð á göngunum í vikunni.
Þá er gert ráð fyrir að framkvæmdum
við breikkun brúar yfir Brúará hjá Spóa-
stöðum nærri Skálholti verði frestað.
Auk 1,5 milljarða lækkunar á fé til
stofnframkvæmda verða ýmsir þjón-
ustuliðir Vegagerðarinnar lækkaðir um
216 milljónir, m.a. til þess að mæta aukn-
um útgjöldum vegna fjölgunar ferða
Herjólfs. Sturla sagði að þar væri um að
ræða rannsóknir og viðhald. Kostnaður
við vetrarþjónustu væri minni í ár en
áætlað var og því væri hægt að lækka
þessa upphæð.
Framkvæmdum flýtt fyrr á árinu
Ríkisstjórnin samþykkti 11. febrúar
sl. að leggja fram 4,6 milljarða til við-
bótar í vegagerð. Ákvörðun var tekin til
að „bregðast við auknu atvinnuleysi og
slaka í efnahagslífinu“. Miðað var við að
fjármagnið yrði notað til framkvæmda á
næstu 18 mánuðum. Af þessum 4,6 millj-
örðum átti að framkvæma fyrir 3 millj-
arða á þessu ári og 1,6 milljarða á næsta
ári. Þó að Vegagerðin hafi strax farið af
stað með undirbúning að þeim fram-
kvæmdum sem ákveðnar voru er sjálf
vegagerðin við þær allar ekki hafin.
Þetta á við um Gjábakkaveg, breikkun
Fífuhvammsvegar, breikkun Víkurveg-
ar, færslu Hringbrautar, Suðurstrand-
arveg, Vestfjarðaveg (Bjarkarlundur-
Flókalundur) og jarðgöng undir Al-
mannaskarð. Samkvæmt sérstakri
ákvörðun ríkisstjórnarinnar í febrúar sl.
var ákveðið að flýta þessum fram-
kvæmdum. Vegna þess að undirbúnings-
vinnan er skemur á veg komin en vonast
var eftir hefur nú verið ákveðið að lækka
að hluta til fé til þessara framkvæmda.
Ekki er gert ráð fyrir að neitt verði
dregið úr framkvæmdum við Reykjanes-
braut enda er búið að semja við verk-
taka. Þrýst hefur hins vegar verið á um
að ljúka tvöföldun allrar Reykjanes-
brautar fyrr en vegaáætlun gerir ráð
fyrir, en engin ákvörðun hefur verið tek-
in í þeim efnum.
Um 7,3 milljarðar fara til stofnframkvæmda í vegamálum
á næsta ári sem er 1,5 milljörðum minna en í vegaáætlun
Undirbúningi fram-
kvæmda ekki lokið
Hægt verður á fram-
kvæmdum í vegagerð á
næsta ári frá því sem áætl-
að var í vegaáætlun. Und-
irbúningi við nokkur verk-
efni sem unnið hefur verið
að í ár er ekki lokið og því
hefðu framkvæmdir hvort
sem er ekki hafist á þeim
tíma sem stefnt var að.
Morgunblaðið/Jim Smart
Áætlað er að um 7,3 milljarðar fari til stofnframkvæmda í vegamálum á næsta ári.