Morgunblaðið - 12.12.2003, Síða 12

FRÉTTIR
12 FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TILGANGUR Vertu til!, samstarfs-
verkefnis Sambands íslenskra sveit-
arfélaga og Áfengis- og vímuvarna-
ráðs um að efla áfengis- og
fíkniefnaforvarnir sveitarfélaga, er
að styðja við sveitarfélög í forvarna-
starfi. Verkefnið er sveitarfélögun-
um að kostnaðarlausu og er til
þriggja ára.
Samstarfsverkefnið var kynnt
fulltrúum sveitarfélaga á höfuðborg-
arsvæðinu í gær, en áður hafði það
verið kynnt á aðalfundum lands-
hlutasamtaka sveitarfélaga og hjá
ýmsum hópum og nefndum.
Í samningi um verkefnið segir
meðal annars að verkefnisstjórn
skuli leitast við að hafa yfirsýn yfir
forvarnarstarf í sveitarfélögum og
hafa víðtækt samstarf við þá sem þar
sinni forvarnarstarfi. Hún á jafn-
framt að veita ráðgjöf og leiðbein-
ingar um skipulag og framkvæmd
starfsins og beita sér fyrir samstarfi
sveitarfélaga á þessu sviði. Enn-
fremur skal hún safna saman upp-
lýsingum um forvarnarstarf í sveit-
arfélögum og miðla þeim á milli
sveitarfélaga.
Helstu markmið verkefnisins eru
að forvarnir gegn sjálfseyðandi
hegðun ungs fólks verði viðurkennd-
ur og sýnilegur málaflokkur í sveit-
arfélögunum, að sveitarfélögin setji
sér sérstaka forvarnaáætlun, að þau
ráði forvarnafulltrúa til að hafa um-
sjón með stefnumörkun og fram-
kvæmd, að forvarnir verði fastur lið-
ur í starfi sveitarfélaga og
samþættur öðrum viðfangsefnum, að
forvarnir taki mið af aðstæðum og
þróist í takt við starfsemi viðkom-
andi sveitarfélags og að samvinna
þeirra sem vinna að forvarnamálum
verði efld.
Svandís Nína Jónsdóttir og Sig-
ríður Hulda Jónsdóttir eru verkefn-
isstjórar og segja þær að hugmynd-
inni hafi verið mjög vel tekið. „Það er
greinilega mikill áhugi á þessu,“ seg-
ir Sigríður Hulda. Svandís Nína
áréttar mikilvægi forvarna og bendir
í því sambandi á að á undanförnum
10 árum megi rekja um 470 dauðsföll
hérlendis beint til áfengis- og vímu-
efnaneyslu og fjöldi fangavistana
vegna fíkniefnabrota hafi farið úr
8,3% árið 1992 í 24,8% árið 2000.
Eftir áramótin verður kynning-
unni fylgt eftir með heimsóknum
verkefnisstjóra til þeirra sveitarfé-
laga sem óska eftir til dæmis aðstoð
við stefnumótun í forvarnastarfi,
ráðgjöf eða námskeiðishaldi.
Heimasíða verkefnisins er vertu-
til.is og þar eru ýmsar upplýsingar
auk þess sem boðið er upp á spjall.
Samstarfsverkefni Sambands íslenskra sveitarfélaga og Áfengis- og vímuvarnaráðs
Vilja styðja við for-
varnastarf sveitarfélaga
Morgunblaðið/Eggert
Verkefnið var kynnt á fundi hjá Sambandi íslenskra sveitarfélaga í gær.
EKKI er óalgengt að vitnað sé til
hins forna lagasafns Jónsbókar
frá árinu 1281 í dómsmálum nú-
tímans. Í eignarréttarmálum ger-
ist það af og til að rykið er dust-
að af Jónsbók þegar deilur rísa.
Nýjasta málið þar sem byggt er á
Jónsbók varðar bótakröfu nokk-
urra listamanna á hendur
Kristnihátíðarnefnd vegna lista-
verka sem skemmdust á sýningu
á Þingvöllum haustið 2000.
Krefjast listamennirnir 10,6
milljóna króna í bætur og útiloka
ekki að stefna Kristnihátíð-
arnefnd fyrir dóm ef ekki verður
orðið við kröfunum eða viðunandi
samningar nást.
Í málinu er byggt á 16. kapít-
ula þjófabálks Jónsbókar en í
upphafi hans segir: „Nú ef maður
lér grip sinn, þá skal hver láni
heilu heim koma eða gjalda verð
eiganda sem …skynsamir menn
meta, nema hinn týnist, er léð
var, með láni, því að eigi mátti
hann það lán ábyrgjast er hann
mátti eigi líf sjálfs síns.“ (Laga-
safn Íslands útg. 2003)
Fortakslaus ábyrgð
lántakanda
Að sögn Sigurðar Líndal lag-
arpófessors merkir þetta að hver
beri fortakslausa ábyrgð á því
sem hann fær að láni, nema sá
hinn sami farist með láninu. Hér
gæti verið um að ræða bíl sem
fenginn er að láni og lántakand-
inn ferst í bílslsysi við að aka
fram af hengiflugi. Ber hann þá
ekki ábyrgð á bílnum, þ.e. dán-
arbú hans. Til fróðleiks má nefna
að þetta atriði hefur þó verið
gagnrýnt í gegnum aldirnar og
menn viljað láta dánarbú bera
ábyrgð á lánshlutum.
Sigurður Líndal segir það ekk-
ert einsdæmi að vitnað sé til
Jónsbókar í nútímadómsmálum.
„Stundum er vitnað í Jónsbók í
eignarréttarmálum, ekki endilega
vegna þess að ákvæðið sé í gildi,
heldur segir það forsögu gildandi
ákvæða. Einnig hefur verið vitn-
að í Jónsbók þegar dæmt hefur
verið í málum ef um er að ræða
gerninga sem gerðir voru þegar
ákvæði Jónsbókar voru í gildi,
t.d. í eignarréttarmálum út af há-
lendinu,“ segir hann.
„Það er hins vegar óvanalegt á
Evrópumælikvarða að svo gömul
ákvæði séu enn í gildi og hafi
raunhæft gildi. Sem dæmi má
nefna að nær öll ákvæði um reka
á Íslandi eru úr Jónsbók.“
Bundnir af gerðum
samningum
Áætlað söluverð listaverkanna
sem lánuð voru á Kristnihátíð á
sínum tíma er rúmlega 7,3 millj-
ónir króna að mati Ólafs Jóns-
sonar, fyrrverandi forstöðumanns
Listasafns ASÍ, og Sverris Krist-
inssonar, löggilts fasteignasala.
Þeir voru dómkvaddir af Páli
Þorsteinssyni héraðsdómara til
að meta verkin. Júlíus Hafstein,
framkvæmdastjóri Kristnihátíð-
arnefndar, segir nefndina vilja
standa við þá samninga sem
gerðir voru við listamennina, en
telji listamennirnir sig ekki þurfa
að standa við gerða samninga, þá
sé það leitt að standa í samn-
ingum sem listamenn vilja ekki
kannast við eftir á. „Við teljum
okkur bundna af gerðum samn-
ingum og þar stendur málið hjá
okkur vegna þess að ég gekk út
frá því að menn vildu standa við
samninga,“ segir hann. „Okkar
sjónarmið hefur allan tímann ver-
ið að standa við þá samninga sem
við gerðum við listamennina og
við höfum aldrei hvikað frá því.“
Sjónarmið Kristnihátíð-
arnefndar í málinu er að bóta-
réttur takmarkist við efn-
iskostnað listaverkanna og segir
Júlíus að nefndin sé ekki bundin
af mati dómkvaddra matsmanna.
Umræddir listamenn eru Bjarni
Sigurðsson, Hulda Hákon, Ósk
Vilhjálmsdóttir, Rúrí, og Sig-
urður Árni Sigurðsson.
Jónsbók frá 1281 lifir góðu
lífi í nútímadómsmálum
TÓMAS Ingi Olrich menntamála-
ráðherra sagði nauðsynlegt að
stuðla að menningarlegri fjöl-
breytni í upplýsingasamfélaginu á
fyrsta leiðtogafundinum um upplýs-
ingasamfélagið sem nú stendur yfir
í Genf.
Tómas Ingi varpaði í aðalræðu
sinni fram þeirri spurningu hvernig
hægt væri að varðveita gæði í upp-
lýsingaflaumi nútímans. Í máli hans
kom fram að líta mætti á öll lönd
heimsins sem þróunarlönd með
sameiginlega hagsmuni af því að
viðhalda þeirri menningarlegu fjöl-
breytni sem mótast hefur í aldanna
rás.
Samþjöppun varasöm
Tómas Ingi tók einnig þátt í mál-
þingi um fjölmiðlun og varaði þar
við hættum sem fylgja þeirri sam-
þjöppun sem er að verða í alþjóð-
legri fjölmiðlun. Hættan væri sú að
þessi samþjöppun leiddi til eins-
leitni í fréttaflutningi. Mælti hann
með að menn fylgdust vel með
þeirri þróun sem ætti sér stað á
Netinu því þar færi nú fram um-
fangsmikil frétta- og upplýsinga-
miðlun sem segja mætti að væri
mótvægi við einsleitni alþjóðlegra
fjölmiðla.
Fyrsti leiðtogafundurinn um upp-
lýsingasamfélagið var undirbúinn af
Sameinuðu þjóðunum og Alþjóða
fjarskiptasambandinu ásamt ríkis-
stjórn Sviss. Um 10 þúsund manns
frá 191 landi sækja fundinn og eru í
þeim hópi 44 þjóðarleiðtogar.
Nauðsynlegt
að stuðla
að menning-
arlegri
fjölbreytni
HÆSTIRÉTTUR staðfesti í gær
dóm Héraðsdóms Reykjavíkur um
að bæklunarlæknum hafi verið
heimilt á síðasta ári, að segja sjúk-
lingum sínum, að þeim stæði ekki
til boða á því ári að fá þjónustu
með greiðsluþátttöku Trygginga-
stofnunar ríkisins (TR) en jafn-
framt að þjónustan stæði til boða
ef sjúklingarnir greiddu að fullu
fyrir hana sjálfir.
Í gildi var samningur milli TR og
félagsmanna Íslenska bæklunar-
læknafélagsins (ÍB) um greiðslu
TR á hluta almannatrygginga í
lækniskostnaði vegna meðferðar
sjúklinga hjá félagsmönnum ÍB.
Þar var m.a. kveðið á um afslátt,
sem færi hækkandi eftir því sem
læknisverk yrðu fleiri á hverju ári.
Í nóvember 2002 tjáðu nokkrir
félagsmenn ÍB sjúklingum sínum
að þeim stæði ekki til boða á því
ári að fá þjónustu með greiðslu-
þátttöku TR en jafnframt að þjón-
ustan stæði til boða ef sjúkling-
arnir greiddu að fullu fyrir hana
sjálfir.
Í málinu krafðist ÍB viðurkenn-
ingar á því að félagsmönnum þess
væri þetta heimilt og vísaði m.a. til
ákvæða fyrrgreinds samnings, sem
kvað á um að lækni væri heimilt að
taka sjúkratryggðan einstakling til
meðferðar án greiðsluafskipta TR
ef sjúklingur óskaði þess.
Hæstiréttur taldi, að í ljósi
ákvæðis stjórnarskrárinnar yrði að
líta svo á að félagsmenn ÍB hefðu
óskert frelsi til að ráða verkum sín-
um, innan þeirra marka sem því
frelsi kynni að vera sett með samn-
ingum þeirra eða lögum. Í lögum
væri hvergi mælt fyrir um bann við
því að leysa af hendi læknisverk
fyrir annað endurgjald en greini í
fyrrnefndum samningi við TR og
ekki sé kveðið á um að lækni, sem
bundinn sé af samningnum sé skylt
að sinna hverjum þeim sjúklingi
sem til hans leiti. Engin skilyrði
komi fram í samningnum önnur en
þau að sjúklingur óski sjálfur eftir
þjónustu án greiðsluþátttöku TR
og þótti Hæstarétti forsaga ákvæð-
isins ekki gefa tilefni til ályktana
um að heimildin, sem þar komi
fram sé bundin frekari skilyrðum
en berum orðum greini. Taldi rétt-
urinn að félagsmönnum ÍB væri
hvorki eftir nefndum samningi né
einstaklingsbundnum samningum
sínum við TR skylt að leysa af
hendi sérhvert læknisverk á sér-
fræðisviði sínu, sem leitað sé til
þeirra um, eða slík verk allt að til-
teknu magni. Þeir hafi því ekki
með samningssambandi sínu við
TR afsalað sér rétti til að velja eft-
ir sínum eigin forsendum hvaða
verkum þeir sinni, þar á meðal
hvort þeir taki að sér verk með til-
liti til fjárhagslegra ástæðna. Voru
kröfur ÍB því teknar til greina.
Málið dæmdu hæstaréttardómar-
arnir Guðrún Erlendsdóttir, Garð-
ar Gíslason, Hrafn Bragason,
Markús Sigurbjörnsson og Pétur
Kr. Hafstein.
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl.
flutti málið fyrir TR og Ragnar H.
Hall hrl. fyrir ÍB.
Bæklunarlæknar unnu í Hæstarétti
Heimilt að segja
sjúklingum að
TR greiddi ekki