Morgunblaðið - 12.12.2003, Page 48

UMRÆÐAN
48 FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
agna ber frumvarpi
því sem fram er
komið á Alþingi um
bætt launakjör þing-
leiðtoga og for-
manna stjórnmálaflokka og fyrir-
komulag eftirlauna æðstu hand-
hafa framkvæmdavalds, lög-
gjafarvalds og dómsvalds. Með
frumvarpi þessu, sem fulltrúar
allra flokka á Alþingi standa að,
er mikilvægt skref stigið á veg-
ferð Íslendinga í átt til verðleika-
samfélagsins. Ástæðulaust er
með öllu að ætla hinu frjálsa
markaðshagkerfi einu að sjá um
þá samfélagsþróun á Íslandi.
Þau hörðu viðbrögð sem þessar
hóflegu kjarabætur hafa kallað
fram vekja undrun. Löngu er
tímabært að
umræður um
kjör stjórn-
málamanna
og æðstu
embættis-
manna á Ís-
landi verði hafnar upp úr þeim
hjólförum gremju, öfundar og
óvildar sem einkennt hafa þær
alltof lengi. Í þeim umræðum
hafa annarleg sjónarmið ýmissa
jaðarhópa og sjálfskipaðra varð-
hunda almannahagsmuna verið
úr hófi fram áberandi. Þau við-
horf endurspegla ekki góðan hug
alþýðu manna til þeirra sem í
krafti verðleika hafa tekið að sér
að gegna mikilvægustu ábyrgð-
arstörfunum á Íslandi.
Þegar öfundinni og óvildinni
sleppir sér sérhver sanngjarn
maður að íslenskir stjórn-
málamenn eru ekki öfundsverðir
af kjörum sínum. „Þetta er erfitt
og slítandi starf,“ sagði forsætis-
ráðherra í gær og víst er að
vinnuframlag almennings verður
aldrei borið saman við það gríð-
arlega álag sem stjórnmálamenn
á Íslandi eru undir.
Samfélagið kallar íslenska
stjórnmálamenn til þjónustu-
starfa landi og þjóð til heilla.
Starfsumhverfið er erfitt; fjöl-
miðlar sýna t.d. störfum þeirra
lítinn áhuga og fjalla iðulega um
þau af hróplegri lítilsvirðingu og
oft illgirni.
Í þessu efni sem svo mörgum
öðrum er gagnlegt að huga að
tungumálinu, íslensku jafnt sem
erlendum þjóðtungum. Þegar
grannt er skoðað birtist þjónustu-
hlutverkið glögglega í þeim orð-
um sem beitt er til að lýsa störf-
um stjórnmálamanna. Á ensku er
t.a.m. orðið „minister“ notað yfir
„ráðherra“. Hið sama á við um
spænsku þar sem orðmyndin er
„ministro“ þegar karl á í hlut en
„ministra“ um konu. Samkvæmt
orðsifjafræðibókum merkti orðið
„minister“ upprunalega „þjónn“
eða „einstaklingur af lægri stétt“.
Þjónustuhlutverkið við almenning
er því öldungis ljóst. Hið sama á
vitanlega við um íslenska orðið
„ráðherra“ sem er svo gegnsætt
og þrungið þjónustu-merkingu að
hreinum undrum sætir. Það er til
marks um hversu djúpt jafnrétt-
ishugmyndir rista í samfélagi Ís-
lendinga að þetta orð er notað
óháð því hvort karl eða kona sinn-
ir þjónustustörfum sem ráðherra.
Kjör stjórnmálamanna verða
ekki rædd án tillits til annarra at-
vinnumöguleika þeirra og þá ekki
síst erlendis. Á tímum hnattvæð-
ingar er keppt um þroskað hæfi-
leikafólk. Þetta þekkja Íslend-
ingar vel. Sóst er eftir kröftum
íslenskra vísindamanna erlendis
og oftar en ekki eru í boði kjör
sem ekki þekkjast hér á landi.
Hið sama á við um stjórnendur í
fjármálageiranum og forstjóra
stórfyrirtækja sem vitað er að all-
ir standa nánast í viku hverri
frammi fyrir atvinnutilboðum í
útlöndum. Á hnattvæðing-
artímum er ekki sjálfgefið að
þetta fólk kjósi að starfa hér á
landi við þau kjör sem því eru bú-
in. Sú staðreynd að litlar breyt-
ingar einkenna hóp æðstu stjórn-
enda í íslensku fjármála- og
atvinnulífi er lifandi sönnun þess
að hófsemin er íslenskust dyggða.
Vitanlega á þetta einnig við um
það hæfileikafólk sem sinnir
stjórnmálum á Íslandi. Verður
það endalaust krafið um fórnir
samfélaginu til heilla? Líkt og
forseti Alþingis benti á í gær er
með frumvarpinu leitast við að
tryggja æðstu stjórnmála- og
embættismönnum kjör svipuð
þeim og þekkjast í nágrannaríkj-
unum. Athyglisverður sam-
hljómur hefur myndast með ís-
lensku atvinnulífi og
stjórnmálamönnum þegar sam-
anburður við útlönd er annars
vegar.
Jöfnuður og hófsemi rista djúpt
í íslenskri menningu. Þessi
grunnhugtök þjóðlífsins hafa
mótað og móta enn hinn íslenska
veruleika. Þetta reynir almenn-
ingur á degi hverjum. Þegar kjör
eru annars vegar má nefna að
forseti Íslands, mikilvægasti Ís-
lendingur samtímans, hefur ein-
ungis rúmlega tuttuguföld laun
verkamanns í tekjur á mánuði.
Ánægjulegt er fyrir hvern og
einn sem hér býr að geta haldið
því fram með traustum, efnis-
legum rökum að forseti lýðveld-
isins, æðstu embættismenn þjóð-
arinnar og stjórnmálaleiðtogar
séu í raunverulegu bandalagi við
alþýðuna á Íslandi. Þetta á ekki
síst við um leiðtoga vinstriflokk-
anna sem sökum hefðar, lífsgilda
og þjóðmálastefnu þekkja betur
en flestir aðrir kjör almennings í
landinu.
Frumvarpið sem fram er komið
á Alþingi er í fullu samræmi við
grunngildi verðleikaþjóðfélags-
ins. Fram til þessa hefur mark-
aðsfrelsið einkum verið nýtt til að
tryggja að kjör manna séu í sam-
ræmi við verðleika; hæfni þeirra
og menntun. Nú hafa fulltrúar al-
mennings á Alþingi komist í sam-
einingu að þeirri niðurstöðu að
verðleikaþjóðfélagið sé einnig
verkefni löggjafarvaldsins. Sú
samstaða sem myndast hefur um
frumvarpið varðandi kjör stjórn-
málaleiðtoga og æðstu embættis-
manna verður því að teljast sögu-
leg.
Eftirfarandi kosta Viðhorfsdálka
Ásgeirs Sverrissonar:
Stigaleigan.is – Við hjálpum þér
lengra.
Útflutningsstofa ríkismenningar
– Ljós úr norðri.
Hófleg
kjarabót
Ánægjulegt er fyrir hvern og einn sem
hér býr að geta haldið því fram með efn-
islegum rökum að forseti lýðveldisins,
æðstu embættismenn þjóðarinnar og
stjórnmálaleiðtogar séu í raunverulegu
bandalagi við alþýðuna á Íslandi.
VIÐHORF
Eftir Ásgeir
Sverrisson
asv@mbl.is
SKÚLI flugstjóri var nýkominn til
starfa í Nígeríu. Bílstjórinn hans var
hinn ræðnasti og spurði fljótlega:
Massa Skúli, hvursu margar konur
áttu?
Skúla vafðist tunga
um tönn. Hann velti fyr-
ir sér augnablik hvort
virðing hans í Afríku
væri í hættu ef hann
segði sannleikann. Hann
rétti því hikandi upp
einn fingur og sagði sem
var. Þegar Skúli sá
hvernig andlitið datt af
bílstjóranum bætti hann
við: „En hún er jafngóð
og þrjár.“ Surtur hugs-
aði sig lengi um en snar-
bremsaði skyndilega,
hvessti augun á Skúla og
sagði með sannfæringarkrafti: „Massa
Skúli, engin kona jafngóð og þrjár!“
Í ljósi síðustu atburða í við-
skiptaheiminum efast maður um hið
fornkveðna, að maður komi í manns
stað. Sumir menn séu orðnir óbæt-
anlegir vegna einstakra hæfileika
sinna. Það verði að tryggja viðveru
þeirra fyrir þyngd þeirra í gulli, þótt
bæði Valnastakkur og hann fjögurra
maki séu fallnir. Það er gaman fyrir
menn að fá bæði að meta verðleika
sína og gera upp við sjálfa sig. Núna
eða þá bara seinna eftir því hvernig
vindurinn úr Stjórnarráðinu blæs.
Þetta er atvinnuöryggið á toppnum
sem alla dreymir um. Þó virðist dóm-
greind manna þar líka geta brugðist
eins og til dæmis í Írak.
Einhverjum hefði ekki
þótt ónýtt að geta tryggt
eigin haus á kostnað þol-
endanna í stríðinu því.
Sumir segja að fyr-
irtæki kaupi vinnu
starfsmanna eins og aðr-
ar nauðsynjar. Sumir at-
vinnurekendur hugsa
líka um það fyrir hvaða
verð vinnan fæst. Sæ-
greifarnir og fleiri flytja
inn fólk, sem vill vinna
fyrir minna en inn-
fæddir. Í samkeppninni
geta menn velt því fyrir sér hvort þrír
góðir Jónar geti hugsanlega fengist á
verði eins Sigurðar.
Finnur setti einn í staðinn fyrir þrjá
í Landsbankanum á sínum tíma og
taldi sig spara. Það er líklega aldrei of
seint að bæta við sig VÍSdómi hjá
Kaupþingi. Af þeim bæ var mér send
tilkynning í fyrra um 20 prósent nei-
kvæða ávöxtun séreignarlífeyrissjóðs-
ins míns um leið og fréttirnar bárust af
70 milljóna kaupaukanum. Þeir sendu
mér svo teppi blessaðir til að taka úr
mér hrollinn.
Ættu launamenn yfirleitt að fá
meira borgað ef þeir vinna líka? Á
næsti forsætisráðherra að fá sama
kaup og Davíð? Veltur öll tilveran á lífi
einstakra manna?
Hvað eru alþjóðlegir snillingar ann-
ars að hlusta á þá, sem ekki skilja við-
skiptalögmálin? Hvers vegna eru slík-
ir menn hér á Íslandi, sem vanmetur
þá svona meðan allur heimurinn bíður
eftir að fá að borga þeim að verð-
leikum?
Eiga þeir eitthvað sameiginlegt með
snauðum „flóttamönnum“ sem
streyma svona áberandi hingað til
lands?
Skyldu þrjár konur annars vera
betri en ein?
Eru þrjár konur betri en ein?
Halldór Jónsson skrifar
um
ofurlaun
’Í ljósi síðustu atburða íviðskiptaheiminum
efast maður um hið
fornkveðna, að maður
komi í manns stað. ‘
Halldór Jónsson
Höfundur er verkfræðingur.
MAGNÚS Erlendsson frændi
minn, sem ég því miður minnist ekki
að hafa hitt, vændi mig um skrök hér í
blaðinu í gær. Hann lagði þar til
grundvallar nokkuð löngum útlegg-
ingum sínum orð sem
höfð voru eftir mér í
Morgunblaðinu hinn 5.
desember síðastliðinn
um útsvarshlutfall sveit-
arfélaga.
Sem betur fer eru
vinnubrögð eins og þau
sem Magnús viðhefur
ekki ættarfylgja.
Magnúsi urðu því
miður á grundvall-
armistök. Hann leggur
mér í munn endursögn
blaðamanns og tekst
ekki einu sinni að hafa
rétt eftir:
1) Það sem Magnús kallar viðtal við
mig í Morgunblaðinu 5. des. sl. er frétt
blaðsins af kynningarfundi um fjár-
hagsáætlun Reykjavíkurborgar fyrir
árið 2004.
2) Hann setur innan gæsalappa, og
segir, „Gefum Þórólfi orðið:“
„Útsvar yrði óbreytt á næsta ári,
12,70%, á meðan nágrannasveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu væru
með hærri(!) útsvar.“
Í frétt Morgunblaðsins er hins veg-
ar réttilega eftir mér
haft:
„Útsvarið yrði óbreytt
á næsta ári, 12,7%, á
meðan flest nágranna-
sveitarfélögin á höf-
uðborgarsvæðinu væru
með hærra útsvar.“
(Feitletrun ÞÁ).
Skrök er stórt orð. Af
ofanskráðu sést að alvar-
legar aðdróttanir Magn-
úsar eru rangar og alfar-
ið byggðar á hans eigin
leiðu mistökum.
Ég hef ekki haft það
fyrir sið að skipta mér af rekstri ann-
arra sveitarfélaga og ætla þess vegna
ekki að elta ólar við samanburð Magn-
úsar á Reykjavíkurborg og ágætum
nágrönnum okkar, hvorki hvað varðar
þjónustu þessara sveitarfélaga við
íbúa sína né álögur á þá. Vegna orða
Magnúsar um skuldir Reykjavík-
urborgar þá bendi ég honum á að
hreinar skuldir borgarsjóðs verða
samkvæmt fjárhagsáætlun næsta árs
5,9 milljarðar, skatttekjur eru áætl-
aðar 30,6 milljarðar. Hreinar skuldir
verða því um 20% af skatttekjum og
því tæki það borgina rúma tvo mánuði
að greiða upp hreinar skuldir sínar, ef
menn gerðu ekkert annað.
Ef við Magnús hefðum hist og
frændsemi hefði verið ræktuð, á létt-
um nótum eins og okkar ætt er betur
tamt, held ég að við hefðum báðir
sloppið við þessi skrif.
Vertu sæll, frændi.
Eru frændur
frændum verstir?
Þórólfur Árnason svarar
hér frænda sínum Magnúsi
Erlendssyni ’Magnúsi urðu því mið-ur á grundvallarmistök.
Hann leggur mér í munn
endursögn blaðamanns.‘
Þórólfur Árnason
Höfundur er borgarstjóri.
NÝLEGA birti Ríkisendurskoðun
niðurstöður sínar eftir athugun á
rekstri Landspítala háskólasjúkra-
húss. Í skýrslu sinni vekur stofnunin
sérstaka athygli á launaþróun, eink-
um hjá hópum fagfólks,
og telur hana hafa farið
úr böndunum. Þessar
upplýsingar hefði Rík-
isendurskoðun getað
fengið hjá flestum
stjórnendum heilbrigð-
isstofnana á Íslandi, án
mikillar fyrirhafnar.
Fyrir rúmum sex ár-
um var tekin upp ný-
skipan í samninga-
málum ríkisins. Þá
gekk launanefnd rík-
isins frá kjarasamn-
ingum við hjúkr-
unarfræðinga. Samið var um helstu
grunntölur. Samningunum var síðan
vísað til heilbrigðisstofnana, sem
áttu að ljúka gerð þeirra með svo-
kölluðum stofnanasamningum.
Sá böggull fylgdi skammrifi að
mjög lítið svigrúm var til gerðar
stofnanasamninga, enda fé naumt
skammtað til frágangs á þeim. Þetta
var sérstaklega snúið fyrir stofnanir
utan Reykjavíkursvæðisins þar sem
oft hefur reynst erfitt að fá fagfólk
til starfa og það nánast verið á upp-
boði; keypt til starfa fyrir hærri laun
og meiri hlunnindi en
þekkjast í höfuðborg-
inni.
Aðrir hópar fagfólks
fylgdu í kjölfar hjúkr-
unarfræðinga af mjög
eðlilegum ástæðum.
Segja má að sprenging
hafi orðið í launakerfi
heilbrigðisstofnana.
Fyrir nokkru gerði rík-
ið svo samning við
starfandi sjúkra-
húslækna. Með samn-
ingunum hækkuðu
laun þeirra um ríflega
þriðjung. Án efa munu samningar
næstu mánaða við aðra faghópa taka
mið af þessari hækkun.
Það er skoðun undirritaðs, að rík-
ið eigi alfarið að ganga frá launa-
samningum við þær stéttir, sem það
á annað borð semur við. Hálfkaraðir
samningar af því tagi, sem hér hafa
verið nefndir, leiða bara til vand-
ræða. Launamunur starfshópa inn-
an heilbrigðiskerfisins er nú meira
en tífaldur. Menn skyldu hafa hug-
fast að laun, sem hlutfall af kostnaði
við heilbrigðiskerfið, eru um 70 af
hundraði. Kjarasamningar hafa því
afgerandi áhrif á heildarkostnaðinn
við rekstur heilbrigðiskerfisins og
ríkið sjálft gerir samninga við launa-
hæstu hópana og ber ábyrgð á þeim.
Það er því eðlilegast að Ríkisend-
urskoðun beini spjótum sínum að
ríkinu sjálfu.
Böggull fylgir skammrifi
Árni Gunnarsson skrifar um
rekstur heilbrigðisstofnana ’Það er skoðun und-irritaðs, að ríkið eigi al-
farið að ganga frá launa-
samningum við þær
stéttir, sem það á annað
borð semur við.‘
Árni Gunnarsson
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri HNLFÍ.