Vísir - 18.02.1981, Blaðsíða 8

8
Miðvikudagur 18. febrúar 1981.
vtsm
VÍSIR
Otgefandi: Reykjaprent h.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. FréttastíðrT
erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sig-
fússon, Friða Astvaldsdóttir, Gylfi Kristjánsson, lllugi Jökulsson, Jóhanna Sig-
þórsdóttir, Kristin Þorsteinsdóttir, Páll Magnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sveinn Guðjónsson, Sæmundur Guðvinsson, Þórunn Gestsdóttir, Blaðamaður á
Akureyri: Gfsli Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sigmundur O.
Steinarsson. Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V.
Andrésson. Otlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson. Safn-
vörður: Eirikur Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Slðumúli 14, simi 86611, 7 linur.
Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8, Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Askriftargjald kr. 70 á mánuði innanlands og verð I lausasölu 4 nýkrónur eintakið.
Visir er prentaður i Blaðaprenti, Siðumúla 14.
ÞJOBIN 8REWI TJONW
Islendingar búa I harðbýlu landi. Fárviðrieru ekkiný af nálinni. Þau fylgja búsetu okk-
ar I landinu, hér eftir sem hingað til. Þjóöfélagið allt verður að mæta slikum áföllum,
ekki þeir einstaklingar sem fyrir tjóni veröa.
ósköp veröum viö mennirnir
litlir og lítilsmegandi, þegar
náttúruöflin láta til sín taka.
Dagleg vandamál verða hégóm-
leg og smámunalegt karp um
veraldlega hluti verður beinlínis
afkáralegt, þegar menn standa
andspænis þeim spjöllum, sem
veður og vindar geta valdið á
einni nóttu. Tjón og skemmdir á
mannvirkjum og eigum verða
gíf urlegar án þess menn fái rönd
við reist, og hamfarir veðurguð-
anna hlífa fáu. Hörmulegast er
þó, þegar manntjón verður, ungir
menn týna lífinu í veðurofsanum
og eru horfnir í einni andrá.
Það er sama hvað tækni og
öryggisbúnaði fleygir fram,
aldrei virðist hægt að komast hjá
slíkum slysum sem valda sorg og
söknuði.
Mönnum verður hugsað til
fyrri tima, þegar tækjabúnaður
og skipakostur var frumstæðari.
Þá sóttu menn sjóinn af jafn
miklu kappi og nú, og mannskað-
ar urðu miklir og hörmulegir.
Nýlega var það rif jað upp þegar
rúmlega sextíu sjómenn týndu
lífi sínu í Halaveðrinu mikla árið
1925. Það leið langur timi áður en
menn gáf ust upp við leit á láði og
legi. Nú gera veðurspár og önnur
tækni skipum kleiftað leita vars i
tæka tíð, en enn er það svo að
skipstjón verða vegna veðurofsa
og skipverjar eru hrifsaðir í hina
votu gröf.
Mönnum verður einnig hugsað
til fyrri tíma, þegar raf magn var
óþekkt og landsmenn nánast ein-
angraðir svodögum skipti, vegna
veðurs og ófærðar. Við, nútíma-
börnin, finnum til einmana-
kenndar og einangrunar, jafnvel
þótt Ijós slokkni eina kvöldstund.
Húsakynnin eru hlý og traust, en
ekki lágreist bæjarhús úr torf i og
steini, þar sem vindur gnauðaði
og kuldi svarf að. Samt stendur
okkur ekki á sama, þegar veður-
ofsi gengur yfir landið í nokkra
tíma. Neyðarástandi er lýst yfir.
Islendingar búa i harðbýlu
landi og við umhleypingasamt
veður. Það er ekki nýtt að fár-
viðri skelli á. Engu að síður kem-
ur það ávallt i opna skjöldu og
veldur gifurlegu eignatjóni.
Sennilegt er að aldrei hafi jafn
almennt eignatjón orðið eins og í
veðurofsanum í fyrrinótt. Bátar,
bifreiðar, húseignir og margs-
konar lausaf jármunir hafa stór-
skemmst.
Eðlilegt er að spurt sé, hver
beri skaðann. Á tímum trygginga
og öryggis mætti ætla, að enginn
þyrfti sjálfur að bera skaða af
tjónum eins og þeim, sem nú
blasa við. Sú er þó raunin.
Tryggingafélög tryggja aðeins
tjón af völdum náttúruhamfara
að takmörkuðu leyti. Til eru við-
lagasjóður og bjargráðasjóður,
sem eru almennir sjóðir, sem
eigaaðmæta slíkum áföllum.
En svo einkennilega vill tll, að
Viðlagasjóður tryggir ekki tjón,
sem verða vegna fárviðris og
Bjargráðasjóður er lítill og van-
megnugur sjóður, sem stendur
engann veginn undir bótum til
þeirra,sem orðið hafa fyrir tjóni
á eignum sínum.
Þetta ástand er óviðunandi
með öllu. Við eigum að vera við
því búin á íslandi, að mæta áföll-
um í veðurofsa og ekki rétt né
sanngjarnt að fólk beri allan
skaðann óbættan.
Það ertilviljun háð hvert okkar
verður fyrir barðinu á fárviðr-
inu, hér er ekki um sök að ræða
heldur óheppni. Þá óheppni verð-
ur þjóðfélagið allt að taka á sig.
islendingar eru ein stór fjöl-
skylda, þar sem hver hjálpar
öðrum í neyð og ógæfu og jáað er
meira en sjálfsagt að svo gífur-
leg tjónabyrði verði borin uppi af
samfélaginu öllu.
Tvennt verður að gerast.
Annarsvegar verður að leita ráða
svo jafna megi byrðinni og hins-
vegar að búa svo um hnúta, að
Bjargráðasjóður verði viðbúinn
að mæta slíkum áföllum í fram-
tfðinni.
Á aö banna íslendlngum að kaupa
A árunum 1967 til 1968 reyndu
Portúgalar aö ná sterkri aö-
stööu á veiöafæramarkaöinum
hériendis meö undirboöum. Svo
'!ágt var boöiö, aö engin islensk
fyrirtæki gátu keppt viö hin er-
lendu net um verö. Þá var þaö,
aö rikisstjórnin, fyrst og fremst
aö frumkvæöi Bjarna Bene-
diktssonar, forsætisráöherra,
flutti frumvarp á Alþingi um
sérstakt veiöarfæragjald til
styrktar hinum innlenda iönaöi.
Frumvarpiö varö aö lögum og
náöi tilgangi sinum. Hampiöjan
h/f, sem þá baröist I bökkum,
varö öflugt fyrirtæki og traust
stjórnun þess fyrirtækis hefur
komiö þvi I fremstu röö I veiöar-
færagerö.
Hampiöjan h.f. selur ekki
aöeins á innlendum markaöi
heldur eru viöskiptavinir
hennar erlendir, m.a. einhver
stærstu fiskveiöifélög I heimi.
Býr við aðhald
markaðarins.
Hiö sérstaka veiöarfæragjald
var eingöngu sett til þess aö
verja Islenskan iönaö spjótalög-
um óeölilegrar samkeppni og er
þaö löngu afnumiö. Hampiöjan
h.f. keppir nú um Islenska og
raunar hinn alþjóöalega veiöar-
færamarkaö I samkeppni viö
önnur fyrirtæki, — og veröur aö
sigla hvassan beitivind. Sllkt
fellur forustu fyrirtækisins vel.
Islensk yfirvöld hafa ekki
skipt sér af verölagningu
Hampiöjunnar h.f., — þar ræöur
markaöurinn eingöngu. Útgerö-
armaöur kaupir þvl aöeins net
af Hampiöjunni h.f. aö þaö sé
betra en jafndýr net frá öörum
seljendum. Þaö eina sem
Hampiöjumenn veröa aö vera
færir um, er aö framleiöa góöa
net frá Hampiðjunni?
vöru á lægra veröi en keppi-
nautarnir.
Maður í þykjustuleik .
Jafnaldri minn er verö-
lagstjóri og hefur þaö aö æfi-
starfi aö ofsækja menn, sem
vilja selja vöru slna á sannviröi.
Fyrir sérstakt frumkvæöi hans
og Björgvins Guömundssonar
var oröiö jafnómögulegt aö fá
fransbrauö og rúgbrauö I
Reykjavlk og þegar Hörmang-
arar sáu Islendingum fyrir
mjöli. Sami maöur hefur tekiö
aö sér aö búa til falsrök um aö
Hitaveita Reykjavíkur sé rekin
meö óhæfilegum gróba, méö
þeim afleiöingum aö ekki er til
fé I sjóöum veitunnar til aö sjá
Reykvikingum fyrir nægu vatni
næsta vetur og búast má viö aö
ollureykur llöi aftur upp úr
strompum.
A sama tlma og þessir hlutir
gerast veröur veröbólga meiri I
landinu en dæmi eru um á
friöartlmum. „Ein króna i dag,
engin á morgun.” syngja börnin
á leikskólunum. I sllku ástandi
hafa menn ekki eftirlit meö
verölagi, frekar en kúasmali
rekur heim kýr, sem hafa sturl-
ast I þrumuvebri.
En sumir menn hafa gaman
af þykjustuleik.
Breytist vatn í vatn ?
Um slöustu áramót voru gefin
út bráöabirgöalög um ýmsar
ráöstafanir I efnahagsmálum.
Forsætisráöherra skýröi frá þvi
aö I lögunum væru m.a. ákvæöi
um hert verðlagseftirlit. Fyrri
grein um þaö efni var svo:
Ekki má hækka verö vöru eöa
þjónustu eöa endurgjald fyrir
afnot af fasteign eöa lausafé frá
þvl sem var 9. september 1978
nema aö fengnu samþykki
réttra yfirvalda, og skulu þau
ekki leyfa neina hækkun nema
þau telji hana óhjákvjemilega.
Leyfi til hækkunar tekur þó ekki
gildi fyrr en þaö hefur hlotiö
stabfestingu rlkisstjórnarinnar.
Greinin I bráöabirgöalögum
hljóöar þannig og er feitletraö
þab sem skilur á milli:
Ekki má hækka verö vöru eöa
þjónustu eöa endurgjald fyrir
afnot af fasteign eöa lausafé frá
þvi sem var fyrir 1. janúar 1981
til 1. mai 1981 nema aö fengnu
samþykki réttra yfirvalda, og
skulu þau ekki leyfa neina
hækkun nema þau telji hana
óhjákvæmilega. Leyfi til hækk-
unar tekur þó ekki gildi fyrr en
þaö hefur hlotiö staöfestingu
rlkisstjórnarinnar.
Hiö eina sem breyttist er þaö
aö lok veröstöövunar eru loksins
boöuö eftir fimm mánuöi. Var
ástæöa til þess aö tefja forseta
landsins frá áramótaundirbún-
ingi vegna einhvers sem á aö
gerast I mai?
Þaö er ekkert hert verölags-
eftirlit skv. nýju lögunum, —
allt situr viö sama borb, en þó
ekki lengur en fram I mai.
Stór yfirlýsing um ekki
neitt.
Orö forsætisráöherra um
herta veröstöövun voru vitan-
lega aöeins stór orö um ekki
Haraldur Blöndal
lögfræðingur skrifar um
þá sérstæðustöðu sem
upp er komin varðandi
verðlagningu á fram-
leiðslu Hampiðjunnar h.f.
neitt. En maöur I þykjustuleik
hendir margt á lofti.
1 byrjun febrúar haföi verö-
lagsþróun oröiö þannig, aö
Hampiöjan varö aöhækka vörur
slnar. Sllkt gat Hampiöjan gert
vegna þess aö erlend net höföu
hækkaö I veröi vegna veröhruns
krónunnar. Þessi hækkun var
Hampiöjunni h.f. nauösynleg til
þess aö fjárhagsstaöa fyrir-
tækisins versnaöi ekki meö
þeim afleiöingum að netin yröu
ekki samkeppnishæf. Forustu-
menn Hampiðjunnar vildu
treysta atvinnu þeirra, sem
vinna I fyrirtækinu en þaö verö-
ur best gert meö þvl aö fyrir-
tækiö skili hagnaöi.
Veröstöövunarlög höföu
aldrei náö til Hampiöjunnar. Og
þar sem hin nýju lög voru sam-
hljóöa hinum eldri gat vitanlega
ekki falist I útgáfu laganna nein
stefnubreyting frekar en hjá
manni sem stýrir beint, þótt
hann langi til aö beygja.
Þá ríkur allt I einu upp maöur
I þykjustuleik og hótar forráöa-
mönnum Hampiöjunnar h.f.
fangelsi, ef þeir lækki ekki
þegar I staö vörur sinar og selji
þær meö tapi.
Mega ekki selja Islend-
ingum.
Forustumenn Hampiöjunnar
h.f. eru löghlýðnir menn og hafa
dregiö hækkun sfna til baka.
Hins vegar er fyrirsjáanlegt að
halli veröur á rekstri fyrirtækis-
ins, ef ekkert veröur gert.
Maöur I þykjustuleik hefur lofaö
aö athuga hækkunarbeiöni frá
fyrirtækinu, en meö hliösjón af
þvl að embætti hans fitnar af þvi
aö rengja heiöarlega menn, má
búast viö aö hækkanir veröi ekki
teknar til greina.
Þá hefur Hampiöjan h.f. þann
útveg aö hætta aö selja íslend-
ingum net, en selja eingöngu til
útlendinga, þvl aö sú sala fellur
ekki undir verðstöövun. Viö
þurfum ekki aö óttast þaö, aö
Hampiöjan standist ekki þá
raun. Hitt er hlálegra, að
islenskir útgeröarmenn þurfi I
framtlöinni aö kaupa dýrari net
frá útlendingum en fást hér
heima vegna þess aö maður I
þykjustuleik bannar Hampiöj-
unni h.f. aö selja net á hagstæöu
verði.
Haraldur Blöndal.