Vísir - 18.02.1981, Blaðsíða 27

Miðvikudagur 18. febrúar 1981.
VÍSIR
PEYSUFATADAGUR
Nemendaleikhúsið sýnir:
Peysufatadagurinn 1937
eftir Kjartan Ragnarsson
Leikstjóri: Kjartan Ragnarsson
Leikmynd og búningar: Magnús
Pálsson
Tónlist: Fjóla ólafsdóttir
Lýsing: David Walters
Peysufatadagurinn, sem
Kjartan Ragnarsson skrifáði
handa Nemendaleikhúsinu, er
haganlega smiðað leikrit. Það
hefst daginn fyrir peysufatadag
Verslunarskólans árið 1937 og
snýst til að byrja með ekki sist
um það, hvernig skólakrakkarnir
fara að þvi að útvega sér þann
skrúða, sem nauðsynlegur er á
slikum degi. Með þvi að lýsa þvi,
hvar hver hefur upp á sinum föt-
um, er um leið lýst, hvar hver
stendur i þjóðfélagsstiganum.
Ein stúlkan er svo rik, að
mamma hennar lætur einfald-
lega sauma handa henni búning,
önnur er úr sveit og á að sjálf-
sögðu peysuföt i kistuhandraðan-
um. Einn strákanna þarf að fá
lánuð föt hjá gömlum Fóst-
bræðrafélaga, annar leitar á
náðir braskara bæjarins, sá hinn
þriðji þarf ekki að beita neinum
brögðum o.s. fr. Peysufötin sjálf,
eða öllu heldur, útvegun peysu-
fatanna, verða þannig innviðir
leikritsins um leið og að mynda
ytri umgjörð þess. Kjartani tekst
á þennan hátt að draga skýrar
skissur af alls kyns persónum og
hleypa af stað atburðarrás sem
hraðar förinni eftir þvl sem llður
á leikinn.þangaðtilundir lokin að
sú spenna hefur hlaðist upp, sem
samsinnir þeim raunveruleika,
sem allir kannast við og nefndur
er Heimstyrjöldin siðari.
Græskulausir leikir snúast I
höndunum og verða að voðaleg-
um hildarleik, eiginlega fyrr en
nokkurn varði.
Tíðarandi ársins 1937 er
framkallaður með klæðnaði, hár-
greiðslu, leikmynd ( sem hafði
yfirbragð gamallar fölnaðrar
ljósmyndar) og tónlist. E.t.v. er
sú tónlist nú orðin svo kunnugleg
að hún hefur misst sinn stað I
timanum?) Atburðarásin hefur
stjórnmálaskoðanir fyrir burðar-
lið og vekur þvl vitaskuld upp
minningar um árin fyrir styrjöld-
ina. Til að viDa nú ekki fyrir nein-
um, er skylt að taka fram, að
orðaskipti leikaranna eru oft á
tiðum mjög fyndin og leikritið
hefur yfir sér gamansemisblæ
þrátt fyrir allt!
Ef ekki væri tekið tillit til þess,
að Kjartan Ragnarsson skrifaði
þetta leikrit eftir pöntun með
vissan tilgang I huga, væri hægt
að gera þó nokkrar athugasemdir
við verkið. Sjálf hefði ég t.d. kosið
að atburðarrásin næði meiri
hraða i fyrrihlutanum og að
meira væri gert I þá átt að ná ár-
inu 1937 fram á sviðið. Þá er ég
einkum með orðfar i huga, sem i
mæltu máli hefur tekið
breytingum á 40 árunum, sem
liðið hafa. Þessar kröfur eru þó
óréttlátar aðfinnslur þvi
Kjartan hefur sýnist mér fyllilega
uppfyllt hinar, nfl. þær að búa til
leikrit handa leiklistarnemum,
sem skemmtir áhorfendum um
leið og það gefur nemunum öll
hugsanlega tækifæri til að
spreytasig á faginu. Og nemend-
urnir standast prófið. Þeim tókst
að klæða sig I peysufötin þannig
BMagdalena
Schram
skrifar
að fullklædd voru þau jafnframt
fullsköpuð i hvert sinni rullu og
þegar þar var komið i leiknum,
þ.e. í seinni hlutanum, að þeirri
sköpun væri lokið og hægt var að
fara að einbeita sér að sögu-
þræðinum sjálfum, fataðist þeim
hvergi. Hvert þeirra fær raunar
tvö tækifæri til að kljást við per-
sónusköpun, og öllum tekst þeim
að bregða sér hikstalaust i gervi
sér eldri og öðruvisi mannvera.
Þær mannverur kunna að virðast
auöveldari viðfangs, enda eiga
skoplegheit þeirra greiðan að-
gang að áhorfandanum og honum
yfirsést þvi e.t.v. hversu erfitt
það má vara að tileinka sér -
hreyfingar og raddtóna eldra
fólks. En það var ljóst, að lika þar
lá mikil vinna og athygli að baki.
Éinkum er mér minnistæð
mamman i höndum Guðbjargar
Thoroddsen — með púðana á
dásamlega réttuð stöðum! —
Annars er ekki gaman að gera
upp á milli þessara leikara — þau
eru nær öll mikil efni. Einhvern
veginn finnst mér þau hafa útlit
til að bera sem eigi eftir að festa
þau f ákveðnum hlutverkum, sem
e.t.v. er ekki óeðlilegt, en mér
þykir það þó vera að gerast
óþarflega snemma á ferlinum.
Reyndar eru mér þær báðar,
Guðbjörg og Sigrún Edda, efst i
huga. Þótt þær sýni nú báðar nýj-
ar hliðar, þá er teningurinn sá
hinn sami, bæði nú og i Islands-
klukkunni I haust. Guðbjörg er
alvarleg, ábyrg, dramatisk —
Sigrún Edda léttúðug, saklaus,
grynnri. Það væri meiri ögrun
við hæfileika þeirra að snúa þessu
við, áhættusamara en meira
spennandi lika. Ég vona alla
vega, að t.d. Guðbjörg eigi ekki
eftir að daga upp i einhverri
Heddu Gabler fyrir einskæran
klaufaskap leikstjóra sinna. Hún
á meira skilið..
Strákamir voru allir jafngóðir
nema hvað mér þykir Jóhann
Sigurðarson enn eiga eftir nokkur
skref til að verða hinum jafn-
fætis. Það er eins og likamsburðir
hans þvælist svolitið fyrir honum
— og þar með er auðvitað ekki
sagt að þeir geti ekki
komið honum til góða i öðrum
leikritum. Eins og ég sagði áður,
er ekki gaman aö gera upp á
milli. Enda eru vinnubrögð Leik-
listarskólans eins og þaú koma
fram i sýningum Nemendaleik-
hússins, svo fáguð og vandvirk,
að ég er þess fullvss að þar er
ekki litið á frumsýningu sem
endapunkt, heldur upphaf nýrrar
umræðu, til að byggja áfram-
haldandi nám á. Og þó að einhver
kona vestur i bæ, leyfi sér að
leggja orð i þann belg, veit hún
fyrir vist að henni miklu fróðari
kennarar skólans eiga eftir að
hrósa þvi sem vel var gert og
finna að hinu á sem miður fór á
miklu áhrifarikari og árangurs-
rikari hátt. Ætla þó að leyfa mér
að segja, að leikið var af slikri
innlifun að unun var á að horfa,
svo smávægilegustu atvik urðu
mikilfengleg og eftirminnileg.
Leikurunum tókst þvi að gera
smámyndir Kjartans aö einni
stórri, enda veit Kjartan leik-
stjóri svo sem sinu viti alveg eins
og Kjartan leikritahöfundur.
Að lokum vildi ég geta Fjólu
ólafsdóttur, sem útsetti og æfði
tónlistina greinilega af mikilli
smekkvisi. Og svo Guðrúnar
Þorvarðardóttur, sem nú fer eins
og hvitur stormsveipur um flest
leikhúsin I bænum með greiðu og
skæri. Það gladdi mig að sjá ( i
skemmtilegri leikskránni) að hún
hefur verið jafn sætur krakki og
hún virðist vera góður hár-
greiðslusagnfræðingur núna.
Ms.

2 blöð á morgun
Efni m.a.:
• Skíðalönd í nágrenni
Reykjavíkur
• Skíðasvæði úti á landi
• Skíðaferðir til útlanda
• Hvað kostar skíðaútbúnaður
• „Að vera kóngur í ríki sínu"
Ellert Schram
• „Fjörtíu ár í Hveradölum"
viðtal við Steingrím Karlsson
Blaðsölubörn
komið á afgreiðsluna
og vinnið ykkur
inn vasapeninga
STOmœlirSvarthöföi
Stióniarpressan félíút í fárviðrínu
Þótt rauðvinspressan kæmi á
réttum tima inn úr dyrunum
verður hið sama ekki sagt um
aðra hluta stjórnarpressunnar,
Þjóðviljann og Timann. Þessir
handleggir rikisstjórnarinnar
féllu að siðum í fárviðrinu, og
við sem höfum atvinnu okkar af
þvi að meta þjóðmálin vitum
harla litið um orðanna hljóð-
an á þessum degi, þar sem guð-
spjöllin vantar. Verður þvi að
segjast eins og er, að rikis-
stjórnin slapp bara sæmilega i
gær, þótt hún ætti það ekki endi-
lega skilið. Ekki er gæfulegt
fyrir stjórnarandstöðuna að
horfa upp á þá staðreynd, aö
það sem hún hefur verið að
basla við I eitt ár leysa náttúru-
hamfarirnar af hólmi á auga-
bragði. Var varla vonum fyrr að
þær legðust á sveif með Stóra
slökkvara (Hjörleifi Guttorms
syni) og skrúfuðu fyrir raf-
magn til stjórnarblaðanna.
Merkilegt má annars kallast,
að ekki skuli blöð á borð við
Timann og Þjóðviljann, sem
telja sig vera að flytja þjóðinni
áriðandi sannindi á hverjum
degi, eiga fyrir svo sem eins og
einni rafstöð til að hafa til vara i
Blaðaprenti. Óvandaðir strákar
gætu hæglega skrúfað fyrir
stjórnarpressuna með þvi að
grafa einhvers staðar I ná-
grenninu og slita rafmagns-
strengi, en það hefur verið iðkað
undir allskonar yfirskyni árum
saman hér i höfuðborginni, og
þarf ekki náttúruhamfarir til,
aðeins athugun á vatnslögnum
eða skolpi.
Að visu er ekki vararafstöðv-
ar I hverju húsi, og mega menn
muna til þess, að Alþingi sjálft
varð að samþykkja vararafstöö
handa útvarpinu við Skúlagötu,
en það stóð sig vel i
fyrrinótt og hélt úti nauðsynleg-
um sendingum langt fram á
nótt. Hefði nú vararafstööin
ekki verið komin frá Alþingi
hefðu landsmenn litið vitað
hvað var að gerast, og fáa heföi
verið hægt að kalla til liðs við
þá, sem áttu i vandræðum.
Þannig hefur vararafstöð út-
varpsins sannaö ágæti sitt. Hitt
er enn óijóst hvers vegna nauö-
syn þótti að blanda Alþingi i
málið á sinum tima.
Þótt maður geti svo sem veriö
án stjórnarpressunnar einn dag,
fer ekki á milli mála, að sem
fjölmiðlar eru þeir nauösynleg-
ir. Það er þvi dáiitið undarlegt
að Alþingiskuli ekki hafa tryggt
stjórnarpressunni útkomu með
vararafstöð I Blaöaprenti, fyrst
svo er komið i landinu, að opin-
berar og hálfopinberar stofnan-
ir geta ekki tryggt starfsemi
sina til fullnustu nema með i-
hlutun Alþingis. En vegna þess
að jafnréttismálin eru efst á
baugi bæði hamfaradaga sem
aðra daga, og jafnréttisráð
hefur fundiö hjá sér hvöt til að
standa fast á afstöðuleysi I Dal-
vikurmálinu vegna þess að þaö
heldur að jafnrétti kvenna sé
komiö frá kommúnistum, og
þess vegna megi ekki móðga
guðina, er rétt að geta þess aö
við Vesturbæingar vitum að
Húsmæðrakennaraskóli Islands
hefur vararafstöð. Þar loga
ijósin þótt slokkni allt i kringum
skólahúsið. Ekki er vitað til að
Alþingi hafi samþykkt þá raf-
stöð. Kannski það hafi verið
Búnaðarfélagið sem samþykkti.
Auðvitað er alveg ljóst að
Húsmæðrakennaraskóli lslands
verður að hafa vararafstöö.
Kakan i ofninum getur fallið
detti rafmagnið af i miðjum
bakstri. Þetta óttast auövitað
húsmæðrakennarar meir en
fjandann sjálfan og aðrar ósiö-
legar persónur. Hitt virðist
skipta minna máli fyrir þjóðar-
búið, þótt kakan falli á stjórnar-
heimiiinu með þeim ærslum, að
málgögnin komast ekki út.
A meðan á þessum þrenging-
um gengur er þó ljóst, aö rauö-
vinspressan lætur sig ekki
vanta. Þetta ágæta málgagn
rikisstjórnarinnar og útarfa
hennar lifir á tæknibrellum
‘Morgunblaðsins, sem kemur
alltaf út „come hell and high
water”. Þannig lifir hróður for-
sætisráöherra væntanlega, þótt
eitthvað verði um storma á
næstunni. En Frammarar og
Allaballar verða að sitja i kuld-
anum á meðan. Það gerir úr-
ræðaleysiö að vera ekki búnir að
biðja Alþingi um vararafstöð
fyrir löngu. Svarthöfði.