Morgunblaðið - 29.12.2003, Blaðsíða 13

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. DESEMBER 2003 13
EFTIRLITSMENN Alþjóða-
kjarnorkumálastofnunarinnar
(IAEA) skoðuðu í gær í fyrsta
skipti fjórar kjarnorkustöðvar í
grennd við Tripoli í Líbýu og
hófu viðræður við þarlenda
ráðamenn um þá ákvörðun líb-
ýskra stjórnvalda að hætta við
að þróa gereyðingarvopn. Tals-
maður IAEA staðfesti að
vopnaeftirlit stofnunarinnar
væri hafið en vildi ekki greina
frekar frá viðræðunum.
Zjúganov
ekki í
framboð
GENNADÍ Zjúganov, leiðtogi
rússneskra kommúnista, til-
kynnti í gær að hann hygðist
ekki bjóða sig fram gegn Vlad-
ímír Pútín í forsetakosningun-
um í Rússlandi 14. mars.
Kommún-
istaflokkur-
inn ákvað
síðar um
daginn að
Níkolaj
Kharítonov,
lítt þekktur
fyrrverandi
félagi í
Bænda-
flokknum, yrði forsetaefni
flokksins í kosningunum.
Réttarhöld
í beinni
útsendingu
RÉTTARHÖLDIN yfir Mij-
ailo Mijailovic, sem grunaður
er um morðið á Önnu Lindh,
fyrrverandi utanríkisráðherra
Svíþjóðar, verða send beint út í
sænsku sjónvarpsstöðinni TV4,
að því er
fram kom á
fréttavef
blaðsins Aft-
onbladet í
gær. Verður
þetta í
fyrsta skipti
sem útvarp-
að er beint
frá sænsk-
um réttarhöldum en aðeins
hljóðið verður sent út þar sem
bannað er samkvæmt lögum að
taka myndir í sænskum réttar-
sölum.
Gert er ráð fyrir að rétt-
ahöldin hefjist 14. eða 15. jan-
úar standi í rúma viku og að út-
sending frá réttarhöldunum
verði daglega frá klukkan 9 til
16.30. Sérfræðingar verða í
sjónvarpssal til að fjalla um það
sem gerist.
Gíslar frels-
aðir í Íran
KAMAL Kharazi, utanríkis-
ráðherra Írans, greindi frá því í
gær að þrír Evrópubúar, sem
var rænt í suðausturhluta
landsins fyrr í mánuðinum,
hefðu verið frelsaðir. Kharazi
sagði að þremenningarnir,
tveir Þjóðverjar og Íri, væru
við góða heilsu.
Að sögn íranskra stjórnvalda
sögðust mannræningjarnir
tengjast hryðjuverkasamtök-
unum al-Qaeda. Þeir kröfðust
sem nemur 450 milljóna króna í
lausnargjald en stjórnvöld í Ír-
an urðu ekki við kröfunni.
STUTT
Kjarnorku-
eftirlit haf-
ið í Líbýu
Anna Lindh
Gennadí Zjúganov
ALMENNINGUR í Bretlandi getur
sig ekki hreyft án þess að Stóri
bróðir fylgist með. Þetta er mat
bresku borgararéttindasamtak-
anna Liberty en talsmenn þeirra
segja að hvergi annars staðar í
heiminum sé meira um njósnavélar,
eftirlitsmyndavélar og annað í þeim
dúr.
„Þegar rætt er um vestræn lýð-
ræðisríki þá eru hvergi stundaðar
aðrar eins persónunjósnir,“ segir
Mark Littleton, fulltrúi Liberty.
Hann bendir á að um 10% þeirra eft-
irlitsmyndavéla, sem til eru í heim-
inum, séu í Bretlandi. Er áætlað að
árið 2007 verði búið að koma fyrir
25 milljónum eftirlitsmyndavéla í
Bretlandi – einni myndavél á hverja
tvo fullorðna einstaklinga.
Margir líta raunar svo á að já-
kvætt sé að myndavélar fylgist með
ferðum fólks í verslunarmið-
stöðvum í Bretlandi. Er þar einkum
um foreldra ungra barna að ræða
en í Bretlandi minnast menn þess
enn er morðingjar tveggja ára
drengs, James Bulger, fundust eftir
að myndir af þeim voru rannsak-
aðar fyrir tíu árum. Þeir höfðu
numið Bulger á brott úr versl-
unarmiðstöð í Liverpool og náðust
morðingjarnir, tveir unglingar, á
myndband enda eftirlitsmyndavél á
staðnum.
Snjallkort tekin í notkun
Fæstir gera sér hins vegar grein
fyrir umfangi eftirlitsins, t.d. fjölda
myndavélanna er fylgjast með
hraða á götum Bretlands og ýmsum
aðgangs- eða greiðslukortum sem
gera mögulegt að nákvæmlega sé
fylgst með athöfnum fólks.
Í tengslum við rafræna gjald-
heimtu, sem nú er búið að koma á í
miðborg Lundúna til að draga úr
bílaumferð þar, hefur verið komið
fyrir um átta hundruð myndavélum
til að hægt sé að góma þá sem ekki
greiða fimm punda tollinn. Víðs
vegar um landið eru síðan 5.000 um-
ferðarmælar sem ætlað er að nappa
þá bílstjóra sem kitla pinnann um
of. Fer þessum mælum fjölgandi og
gætu verið orðnir 20 þúsund talsins
innan tíu ára, að sögn Edmunds
King, framkvæmdastjóra Kon-
unglega bifreiðaklúbbsins.
Í London er ennfremur verið að
uppfæra farmiðakerfi neðanjarð-
arlesta og strætisvagna og verða
svonefnd snjallkort tekin í notkun
þar. Kortin þykja líkleg til að falla
farþegum vel í geð, enda einföld í
notkun og innleiðing þeirra mun
væntanlega valda því að færri kom-
ast upp með að svíkjast um að
borga; sem aftur veldur því að ekki
þarf að halda úti eins mörgum
starfsmönnum við eftirlit.
Samtök sem leggja áherslu á
borgararéttindi benda hins vegar á
að snjallkortin gætu leitt til þess að
brotið verði á rétti fólks til einka-
lífs. Kortin búa nefnilega yfir bún-
aði sem veldur því að hægt verður
að staðsetja einstaklinga í hvert
skipti sem þeir hoppa upp í lest eða
strætisvagn, og sömuleiðis þegar
þeir yfirgefa almenningsfar-
artækið. Engu skiptir hvort við-
komandi vill eða vill ekki að aðrir
viti hvar hann er niður kominn.
Og dæmin eru fleiri. Ráðgjaf-
arnefnd sem tengist Verka-
mannaflokknum, sem fer með völd í
Bretlandi, kynnti t.a.m. í október
áætlun sem miðar að því að draga
úr loftmengun. Yrði þetta gert með
því að skattleggja sérstaklega þá
bílaeigendur sem nota bíla sína þeg-
ar umferð er hvað mest á götunum
eða er þeir velja að aka sérstaklega
fjölfarnar götur.
Áætlanir þessar gera ráð fyrir að
sett yrðu í bíla senditæki sem gera
myndu yfirvöldum kleift að rekja
ferðir fólks í gegnum gervihnött.
Markmiðið er vissulega göfugt – að
draga úr loftmengun – en ýmsir
telja nánast um persónunjósnir að
ræða.
Örflaga í vörupakkningar?
Talsmenn Liberty segja lúmsk-
ustu njósnaáætlanir þó tengjast
verslunareigendum í Bretlandi.
Segja samtökin að verslanir eins og
Marks & Spencer og Tesco séu að
kanna möguleikann á því að setja
örflögu í vörupakkningar og fatnað
sem seldur er. „Yfirmenn stórmark-
aða myndu auðvitað gjarnan vilja
geta haft upplýsingar um hverja
einustu vöru sem einstaklingur
kaupir. Það myndi gera þeim kleift
að búa til gagnabanka um neyslu-
venjur hvers einasta viðskiptavin-
ar,“ skrifar Shami Chakrabarti,
framkvæmdastjóri Liberty, á vef-
síðu samtakanna.
„Sumir viðskiptavinir hafa engar
áhyggjur af þessu, aðrir munu hins
vegar álíta þetta grófa innrás í
einkalíf þeirra. Það sem skiptir máli
í þessu sambandi er sú staðreynd að
tæknin er orðin svo mikil að setja
verður reglur um notkun hennar,“
segir Chakrabarti ennfremur. „Ef
einhver hefði sagt mér fyrir tveim-
ur árum að senn rynni upp sá dag-
ur, að sum okkar væru í reynd und-
ir eftirliti allan sólarhringinn, hefði
ég sagt viðkomandi vera vitleysing.
En nú virðist sem þetta verði raun-
in.“
Stóri bróðir sagður hvergi
eins öflugur og í Bretlandi
London. AFP.
Sagt er að í Bretlandi sé meira um eftirlitsmyndavélar en í nokkru öðru vestrænu lýðræðisríki.
BRESKA stjórnin skýrði frá því í
gær að vopnaðir og óeinkennisklædd-
ir öryggisverðir yrðu í nokkrum
breskum farþegaþotum vegna hætt-
unnar á hryðjuverkum. Í yfirlýsingu
frá samgönguráðuneytinu og innan-
ríkisráðuneytinu í London sagði að af
öryggisástæðum yrði ekki skýrt frá
því í hvaða þotum verðirnir yrðu.
Þá skýrði breska utanríkisráðu-
neytið frá því að talið væri að hryðju-
verkamenn væru að leggja lokahönd
á undirbúning hryðjuverka í Sádi-Ar-
abíu. Ráðuneytið ráðlagði því Bretum
að ferðast ekki til landsins.
„Eftir hryðjuverkin í Riyadh í maí
og nóvember teljum við enn að
hryðjuverkamenn séu að skipuleggja
fleiri árásir í Sádi-Arabíu og að und-
irbúningur þeirra geti verið á loka-
stigi,“ sagði í yfirlýsingu ráðuneytis-
ins. Yfirvöld í mörgum löndum hafa
aukið öryggisviðbúnaðinn að undan-
förnu vegna hryðjuverkahættunnar.
Vopnaðir
verðir í þot-
um Breta
London. AFP.
Óttast hryðjuverk
í Sádi-Arabíu
TALIBANAR í Afganistan lýstu í
gær á hendur sér sjálfsmorðs-
sprengjutilræði, sem kostaði sex
manns lífið í Kabúl í gærmorgun, og
vöruðu við fleiri árásum í borginni.
Talsmaður talibana, sem voru áð-
ur við völd í landinu, sagði að þeir
hefðu staðið fyrir tilræðinu í gær.
Hann varaði við því að um 60 aðrir
hryðjuverkamenn væru komnir til
Kabúl og ætluðu að gera sprengju-
árásir á útlendinga, hermenn og
friðargæsluliða, starfsmenn Sam-
einuðu þjóðanna og annarra sam-
taka.
Talsmaðurinn sagði að 35 ára
Tétseni hefði gert sjálfsmorðsár-
ásina í gær. Fimm öryggisverðir
handtóku hann nærri flugvellinum
þar sem grunur lék á að hann hefði
sprengiefni innan klæða. Maðurinn
var yfirbugaður og fluttur með bif-
reið öryggisvarða. Svo virðist sem
að þeir hafi ekki fjarlægt allt
sprengiefnið því skömmu síðar
sprakk bifreiðin í loft upp.
Sex manns falla
í tilræði í Kabúl
Kabúl. AFP.
Reuters
Afganskir lögreglumenn rannsaka flak bíls eftir sprengingu nálægt al-
þjóðaflugvellinum í Kabúl í gær. Talibanar lýstu tilræðinu á hendur sér.
Talibanar hóta
sprengjuárásum
á útlendinga