Morgunblaðið - 16.02.2004, Blaðsíða 17

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2004 17
RAFSTÖÐVAR
ALL-KEEP
m/DIESLMÓTOR
og rafstarti
2,7 kvA kr. 62.000
3,75 kvA kr. 92.000
5,0 kvA kr. 110.000
5 kvA kr.165.000
8 kvA kr.235.000
m/HONDA MÓTOR
NÝLEGA birtist ritið Sagnalist
eftir Þorleif Hauksson. Þar er far-
ið í margar helstu skáldsögur og
smásögur íslenskar, allt frá 1850,
og fram til um 1970. Hér eru afar
mörg dæmi um mismunandi stíl,
og glögg grein gerð fyrir lík-
ingum, persónugervingum og öðr-
um sérkennum. Í stuttu máli sagt,
er feiknmikill fengur
að ritinu, svo það er
ómissandi lesning öllu
áhugafólki um ís-
lenskar bókmenntir.
Ritið er afar vel orð-
að og mikilvæg hug-
tök íslenskuð.
Slæm röðun
Öllu þessu efni er
raðað nokkurnveginn
í tímaröð, einn höfund
eftir annan, verk eftir
verk, eins og í venju-
legri bókmenntasögu.
Það finnst mér mjög misráðið. Í
fyrsta lagi vegna þess að á þessu
ári má vænta lokabindis íslenskrar
bókmenntasögu Máls og menning-
ar, um 20. öld eftir fyrri heims-
styrjöld. Óhjákvæmilega verður
heildarkerfið eins, hér eru og oft
athugasemdir sem varða bók-
menntasögu, en ekki beinlínis stíl.
Í öðru lagi lokar þessi framsetn-
ing fyrir heildarsýn. Hefði Þorleif-
ur raðað eftir stíleinkennum, hefði
hann t.d. vart glæpst á að fylgja
Kristjáni Eiríkssyni í að tala um
„einskonar nýmyndanir Þórbergs“
(bls. 202), þar sem er bara of-
urvenjulegt danskt orðalag með
íslenskum orðum, t.d. „fljótandi
augnaráð, fordæmandi hornauga“,
o.fl. þ.h. Þótt Þórbergur prjóni
eitthvað fleira í sama mynstri, er
það varla umtalsvert sem nýsköp-
un. Þorleifur vitnar (bls. 213) í
grein mína um Halldór Stefánsson
um einkenni expressjónisma. En
ég tók það efni upp aftur þremur
árum síðar í bók sem Þorleifur
reyndar telur í heimildaskrá sinni,
en vitnar aldrei til; Kóralforspil
hafsins (1992). Að sjálfsögðu hefði
hann þá frekar átt að vitna í þessa
yngri umfjöllun, þar sem ég rek
þetta (bls. 234) til
áhrifa Halldórs Lax-
ness á nafna sinn
Stefánsson. Enn-
fremur segir Þorleifur
(bls. 212): „Sú stefna,
nánar til tekið þýski
expressjónismin, er
annars svo marg-
greind og markalínur
óljósar að erfitt er að
afmarka einstaka stíl-
þætti og gefa þeim
þennan merkimiða.“
Það rakti ég reynd-
ar í tv. bók minni
(einnig bls. 188 o.áfr.), en skipti
expressjónisma í tvö skeið, ann-
arsvegar frumlega nýsköpun í stíl,
það skeið hefst í lok fyrsta áratug-
ar tuttugustu aldar, en ekki í fyrri
heimsstyrjöld, eins og Þorleifur
segir (s. st.), en hinsvegar mærð-
arfulla tískustefnu, sem breiddist
út áratug síðar. Það sæmir ekki
yfirlitsriti um stílfræði að fórna
svona höndum gagnvart úttekt á
expressjónisma. Nær hefði verið
að tengja þetta því sem hér er
sagt er um expressjónisma í
Heimsljósi Halldórs Laxness og
Ofvitanum Þórbergs (bls. 200 o.
áfr.), og kanna hvað sé sameig-
inlegt stíl þessara rita, hvaða svip
þau beri af þessari erlendu stefnu,
hvernig stefnan hefjist á Íslandi
og þróist áfram. Skilgreining Þor-
leifs (í atriðisorðaskrá) virðist mér
ekki segja neitt um framsetningu:
„expressjónismi: sú skáldskap-
arhneigð að spegla veruleikann
með birtingu þeirra tilfinninga
sem hann vekur. Sem list- og
skáldskaparstefna birtist hann í
mjög sundurleitum myndum.“
Ætti þetta ekki alveg eins vel við
impressjónísk verk frá lokum 19.
aldar, eða rómantísk frá því upp
úr 1800?
„Þögnin hefur
þung hljóð“
Þó versnar þetta enn þegar kemur
að súrrealisma, sem iðulega ber á
góma. Skilgreining Þorleifs:
„skáldskaparstefna sem hrærist í
heimi drauma og hins ómeðvit-
aða“. Þetta kalla ég löngu úrelt
rugl. Samkenni alls módernisma
er órökleg framsetning, þar sem
andstæðum er stillt saman. Í
expressjónisma er þetta innan
texta, en í súrrealisma er gengið
lengra, einkum í ljóðum eru and-
stæður gjarnan innan setningar,
svo að alveg er girt fyrir röklegan
skilning. Þetta rakti ég með dæm-
um í tv. bók minni (einkum bls. 51
o. áfr.). Þar (bls. 192 o. áfr.) rakti
ég hvernig sömu megineinkenni
væru á Bréfi til Láru Þórbergs og
lausamálsritum frönsku súrreal-
istanna á sama tíma, uppúr 1920,
þótt ekki verði sén bein tengsl, í
textum eða félagslega. Nú getur
fólk auðvitað verið mér ósammála
um þetta. Þá er að færa rök gegn
því. En hitt er ekki fræðimanna
háttur að sniðganga ágreinings-
efni. Það er svosem þaulreynd að-
ferð, og tryggir að viðkomandi rit
er að verulegu leyti úrelt á út-
gáfudegi.
Fyrrnefnd bók mín fjallar um
módernisma í íslenskum bók-
menntum, og því oft um sömu
verk og Sagnalist Þorleifs. Það er
þá engin furða að við komumst oft
að svipuðum niðurstöðum, t.d. um
fyrstu skáldverk Thors Vilhjálms-
sonar. Þegar svo er, getur heið-
arlegur fræðimaður ævinlega um
fyrri umfjöllun, og hvað hann
greini á við hana, ef eitthvað er.
Þorleifur segir hvað eftir annað
(t.d. bls. 123, 212) að eftir Vef-
arann mikla frá Kasmír hverfi
Halldór Laxness frá módernisma
eða tilraunum að „félagslegu
raunsæi“.. Í tv. bók rökræði ég
umfjöllun ýmissa fræðimanna (bls.
200 o. áfr.), og kemst að þeirri
niðurstöðu að módernismi Hall-
dórs færist í aukana eftir Vef-
arann mikla, einkum vegna fram-
andlegs sögumanns. En Þorleifur
sinnir í engu slíkum rökum.
Hér verð ég að nema staðar,
þótt enn væri af nógu að taka,
göllum á þessu annars gagnlega
riti. Ég hef haldið mig við það
sem ég þekki best, en fleirum
mætti þykja sér nærri höggvið.
Hnökrótt stílfræði
Örn Ólafsson skrifar
um fræðirit ’Í stuttu máli sagt, er feiknmikill feng-
ur að ritinu, svo það
er ómissandi lesn-
ing öllu áhugafólki
um íslenskar bók-
menntir.‘
Örn Ólafsson
Höfundur er bókmenntafræðingur,
búsettur í Kaupmannahöfn.
Hvað er landbúnaður?
Í dag velkist sjálfsagt enginn í
vafa um að nútíma landbúnaður
snýst ekki eingöngu um fram-
leiðslu matvæla og
umhirðu húsdýra. –
hann snýst líka um
umhirðu landsins –
um það að skila land-
inu í betra ásigkomu-
lagi áfram til næstu
kynslóða. Hann snýst
líka um það að hlúa
að því fólki sem býr í
landinu og skapa því
góð skilyrði bæði við
störf og leik. Þannig
er skógrækt eitt af
verkefnum landbún-
aðarins. Í stefnuskrá núverandi
ríkisstjórnar er þessi tegund land-
búnaðar viðurkennd – og sýnd í
verki með umtalsverðum fram-
lögum sem varið er til lands-
hlutabundinna skógræktarverk-
efna, eða árlega um hálfur
milljarður króna.
Í ljósi þessara staðreynda liggur
því beinast við að efla enn frekar
nám á háskólastigi sem stuðning
við þessar áherslur innan íslensks
landbúnaðar, og með yfirlýstum
vilja skólayfirvalda Landbún-
aðarháskólans á Hvanneyri mun
því nám á BSc stigi (180 Ects) í
skógrækt hefjast á komandi
hausti.
Undirstaða náms í
skógrækt þ.e.a.s.
grunnnámið er sam-
eiginlegt með öðru
námi við Landbún-
aðarháskólann og því
liggur beinast við að
nýta þann grunn sem
þegar er til staðar.
Kostnaði vegna sér-
stakrar skógrækt-
arbrautar er því hald-
ið í algjöru lágmarki
og hlýtur það að vera
fagnaðarefni þeim sem sitja á rík-
iskassanum.
Áratuga starf að landgræðslu og
skógrækt hér á landi hefur skilað
mikilli þekkingu og reynslu sem
nauðsynlegt er að nýta og koma
til skila til yngri kynslóðarinnar í
formi fræðslu og möguleika á
rannsóknatengdu námi og við upp-
byggingu á skógræktarnáminu
hefur því verið góð samvinna milli
skólans og Skógræktar ríkisins,
ekki síst starfsmanna á Mógilsá,
sem með þekkingu sinni og
reynslu munu styrkja kennslu á
þessu sviði.
Frá því að lögin um háskólanám
á Hvanneyri voru sett árið 1999
hefur skólinn verið í stöðugri
sókn. Markvisst hefur verið unnið
að uppbyggingu námsframboðs við
skólann með þá framtíðarsýn í
huga að við stöndum frammi fyrir
stórfelldum samfélagslegum
breytingum hvað varðar landnýt-
ingu og búskaparhætti – sennilega
stærstu breytingum í marga ára-
tugi. Í þeim anda var á sínum
tíma gerður árangursstjórn-
unarsamningur milli skólans og
núverandi landbúnaðarráðherra
Guðna Ágústssonar. Samkvæmt
þeim samningi hefur verið unnið
jafnt og þétt af hálfu skólans við
að auka og styrkja háskólanámið.
Hluti af þeirri vinnu er meðal
annars sá, að vinna að nýjum
námsframboðum sem þegar hefur
verið framkvæmt svo sem með
stofnun Umhverfisskipulags-
brautar og núna með nýrri skóg-
ræktarbraut.
Það er markmið skólans að
styrkja enn frekar háskólanám í
landbúnaði og landnýtingu til
framtíðar þannig að það verði
sambærilegt og jafnvel fremra því
námi sem í boði er í nágranna-
löndum okkar, þannig að við hér
getum miðlað af reynslu okkar og
þekkingu til alþjóðasamfélagsins.
Þetta er sú nýja framtíðarsýn í
námi og rannsóknum sem
Landbúnaðarháskólinn á Hvann-
eyri stefnir að – og þar liggja
jafnframt sóknarfæri landbún-
aðarins.
Skógræktarnám við Landbúnaðarhá-
skólann á Hvanneyri – ný sóknarfæri
Auður Sveinsdóttir skrifar
um skógræktarnám ’Það er markmið skólans að styrkja
enn frekar háskólanám
í landbúnaði og
landnýtingu til
framtíðar …‘
Höfundur er dósent og sviðsstjóri
náttúrunýtingarsviðs við Landbún-
aðarháskólann á Hvanneyri.