Morgunblaðið - 16.02.2004, Qupperneq 36

MORGUNBLAÐIÐ, KRINGLUNNI 1, 103 REYKJAVÍK, SÍMI 569 1100, SÍMBRÉF 569 1181, PÓSTHÓLF 3040,
ÁSKRIFT-AFGREIÐSLA 569 1122, NETFANG: RITSTJ@MBL.IS, AKUREYRI: KAUPVANGSSTRÆTI 1 MÁNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2004 VERÐ Í LAUSASÖLU 190 KR. MEÐ VSK.
Áskriftarsími 881 2060
Í FORMI
LIFANDI
VÍSINDI
Áskriftarsími 881 4060
HEIMSMARKAÐSVERÐ á
áli, miðað við staðgreiðslu, fór
fyrir helgina upp fyrir 1.700
dollara tonnið og hefur ekki
verið hærra í fjögur ár. Síðustu
mánuði hefur það hækkað jafnt
og þétt.
Ragnar Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri fjármála- og
stjórnunarsviðs Norðuráls á
Grundartanga, segir verð-
hækkunina eiga sér nokkrar
skýringar. Í fyrsta lagi séu uppi
væntingar um efnahagsbata í
Bandaríkjunum, sem jafnan
auki eftirspurn á áli. Í öðru lagi
hafi veikari dollar haft þau
áhrif að álverð reiknað í doll-
urum hafi lækkað verulega fyr-
ir t.d. kaupendur í Evrópu.
„Í þriðja lagi hafa áhyggjur
manna af því að álútflutningur
frá Kína stóraukist dvínað, og í
fjórða lagi má nefna hækkanir
á verði hráefna svo sem súráls
og hráefna til rafskautafram-
leiðslu,“ segir Ragnar en súrál
og rafskaut eru mikilvægustu
hráefnin til framleiðslu á áli.
Álverð
ekki
hærra í
fjögur ár
BYRJAÐ var að steypa seinni
áfanga af brú yfir Kolgrafafjörð
eftir hádegi í gær og var reikn-
að með því að steypuvinnan
tæki um 16 klukkustundir. Um
er að ræða þriðjungshluta brú-
arinnar í þetta sinn, eða um 80
metra af 230 metra langri
brúnni. Fyrri áfangi var steypt-
ur fyrir rúmum tveimur mán-
uðum. Þá unnu um 20 manns við
steypuvinnuna og sjö steypubíl-
ar sáu um að keyra steypuna í
brúna. Til þess að anna svo mik-
illi steypuþörf var færanleg
steypustöð reist við hlið þeirrar
sem til þessa hefur þjónað
Grundfirðingum.
Skömmu eftir að steypuvinnan
hófst í gær heimsótti samgöngu-
ráðherra, Sturla Böðvarsson,
vinnusvæðið ásamt fulltrúum
Vegagerðarinnar. Sturla kvaðst
vera að koma þarna í fyrsta
sinn eftir að framkvæmdir hóf-
ust. Fór hann í fylgd forsvars-
manna verktakanna um vinnu-
svæðið og fylgdist með þegar
steypunni var dælt í mótin.
Eykt ehf. annast brúarsmíðina
en Almenna umhverfisþjónustan
ehf. á Grundarfirði á og rekur
steypustöðina. Brúin kemur til
með að stytta vegalengdina milli
Grundarfjarðar og Stykkishólms
töluvert.
Morgunblaðið/Gunnar Kristjánsson
Samgönguráðherra, Sturla Böðvarsson, á vettvangi framkvæmda í Kolgrafafirði í gær þar sem verið var að dæla steypunni í mót.
Lokahrina við brú á Kolgrafafirði
Grundarfirði. Morgunblaðið.
ÁRLEG raunaukning örorkulífeyris-
greiðslna lífeyrissjóðanna hefur numið 8–
10% síðustu árin. Þannig er áætlað að ör-
orkugreiðslur lífeyrissjóðanna hafi numið
4.600 milljónum króna á síðasta ári og hafa
þær vaxið um 1.500 milljónir frá árinu 1999
þegar þær námu 3.100 milljónum.
Þetta kemur meðal annars fram í nýrri
skýrslu örorkunefndar Landssamtaka líf-
eyrissjóða. Þar segir að nærtækasta skýr-
ingin á þessari aukningu sé að réttinda-
ávinnsla í lífeyrissjóðum á almennum
vinnumarkaði hafi aukist mjög mikið á um-
liðnum árum. Þá sé einnig augljóslega um
almenna viðhorfsbreytingu almennings að
ræða til örorkulífeyris.
„Nú þykir ekki tiltökumál að fara á ör-
orku, eins og það er kallað. Almenningur
er líka almennt betur meðvitaður um
hugsanlegan rétt sinn, en einnig hefur at-
vinnuástandið á hverjum tíma mikið að
segja. Þannig eru bein tengsl á milli aukins
atvinnuleysis og vaxandi örorkulífeyris-
byrði sjóðanna, sérstaklega þegar um er
að ræða langvarandi atvinnuleysi,“ segir
meðal annars í skýrslunni.
16,5% af öllum lífeyrisgreiðslum
Örorkulífeyrisgreiðslur voru 16,5% af
öllum lífeyrisgreiðslum lífeyrissjóðanna að
meðaltali á árinu 2002. Nefndin skoðaði
einnig hvernig örorkulífeyrisbyrðin skipt-
ist milli einstakra sjóða og kemur í ljós að
hún er 4,8% hjá lífeyrissjóðum opinberra
starfsmanna og er það rakið til þess fyrst
og fremst að ekki er um framreikning að
ræða hjá B-deild Lífeyrissjóðs opinberra
starfsmanna nema rekja megi örorkuna til
starfs sjóðfélagans. Hins vegar voru ör-
orkulífeyrisgreiðslur úr lífeyrissjóðum á
almennum vinnumarkaði 26,5% af öllum
lífeyrisgreiðslum árið 2002 og er þessi ör-
orkulífeyrisbyrði fyrst og fremst hjá líf-
eyrissjóðum sjómanna og landverkafólks
að því er segir í skýrslunni.
Örorkulíf-
eyrir hefur
aukist um
8–10%
EFTIR um 120 ár verður hafið búið
að vinna svo á eldfjallaeyjunni
Surtsey, að eftir stendur aðeins mó-
bergskjarni sem er áætlað að sé
tæplega 0,4 ferkílómetrar að stærð.
Móberg stenst ágang sjávar vel og
er talið að Surtsey, sem þá mun líkj-
ast Eldey í útliti, geti eftir það staðið
í þúsundir ára. Þetta kemur fram í
grein eftir Svein P. Jakobsson jarð-
fræðing og Guðmund Guðmundsson
tölfræðing í Náttúrufræðingnum,
tímariti Hins íslenska náttúrufræði-
félags.
Rúmlega helmingur af flatarmáli
hrauns og lausra gosefna í Surtsey
hvarf á fyrstu fjörutíu árum eftir að
Surtseyjareldar hófust hinn 14. nóv-
ember 1963. Spá Sveinn og Guð-
mundur því að það sem eftir er af
hrauni og gosefni í eynni muni
standa lengur en næstu 40 ár, þar
sem rofið hafi verið hraðast fyrstu
árin eftir gos og síðan hafi hægt á
því. Eyjan var stærst 2,65 ferkíló-
metrar en mældist sumarið 2002
vera 1,4 ferkílómetrar að stærð.
Loftmyndir hafa verið teknar
annað hvert ár af eynni . „Hún er
enn að minnka og rofferillinn, frá því
gosi lauk sumarið 1967, er mjög jafn.
Það var hratt rof fyrst en svo dregur
mjög úr því. Þetta er mjög fallegur
ferill og okkur fannst tilvalið að
reyna að sjá hvort hægt væri að gera
líkan á grundvelli þessara mælinga
frá 1967–2002 um framtíðina,“ segir
Sveinn.
Mun standast tímans tönn
Guðmundur Guðmundsson, töl-
fræðingur hjá Seðlabankanum,
útbjó reiknilíkan sem spáir því að
160 ár muni líða frá goslokum þar til
hafið verður búið að sverfa hraun og
öll gosefni í burtu svo eftir standi að-
eins móbergskjarninn. „Þegar að
honum er komið mun draga mjög úr
rofinu því móbergið stenst sjáv-
arrofið mun betur en hraun og það
sést í hinum úteyjunum þarna í
Vestmannaeyjunum að rof móbergs
er mjög hægt. Þegar komið er að
þessum kjarna mun hann standa
þarna stakur eftir, líkt og Geir-
fuglasker, og hann mun standa mjög
lengi, hugsanlega í þúsundir ára,“
segir Sveinn og bendir á að Eldey,
suðvestur af Reykjanestá, sé orðin
til á sama hátt. Hann segir að sjór-
inn hafi grafið sig að móberginu
vestan til í eynni, en enn sé töluvert í
móbergskjarnann úr hinum átt-
unum.
„Fimmtíu loftmyndir hafa verið
teknar af Surtsey síðan gos hófst.
Þetta er alveg einstök myndaröð
sem sýnir vöxt og rof eldfjallaeyjar,
við teljum að það séu ekki neins
staðar til sambærileg gögn.“
Surtsey mun líkjast
Eldey eftir 120 ár
Þessi ljósmynd var tekin í júlí 1967. Rauða línan sýnir útlínur eyjarinnar
eins og þær voru árið 2002 og sést þá hversu mikið af eyjunni hefur horfið
vegna ágangs sjávar. Daði Björnsson vann upp úr myndum teknum af
Landmælingum Íslands.