Morgunblaðið - 07.03.2004, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 07.03.2004, Blaðsíða 11
sprenging, sem m.a. hafði orðið í heilbrigðis- og lífvísindum, kom mér mest á óvart.“ Hans segist ekki geta bent á neina eina ástæðu þessarar sprengingar, en tekur undir að stofnun Íslenskrar erfðagreiningar hafi ef- laust haft hvetjandi áhrif. „En þessi þróun er ekki eingöngu á sviði líftækni, því hérna sprettur upp fjöldi fyrirtækja sem byggja á innlendri þekkingarsköpun. Ég held að við séum að njóta þess að nú hefur heil kynslóð vel menntaðra vísindamanna skilað sér heim. Þetta er fólk, sem fékk góða grunnmenntun hérna heima og sá bakgrunnur kom því inn í bestu háskólana erlendis. Þar hefur þetta ís- lenska vísindafólk blómstrað, orðið að sterk- um vísindamönnum og kemur svo heim. Þar með hefur skapast einstakt vísindaumhverfi hér á landi, því vísindamennirnir hafa farið um allan heim að afla sér menntunar og samstarf þeirra verður því miklu frjórra en ef þeir væru allir aldir upp á sömu fræðaþúfunni. Hérna myndast suðupottur hugmynda frá öllum bestu háskólum heims. Af hverju þetta gerist sérstaklega í heilbrigðis- og lífvísindum helg- ast líklega af því að undanfarin tuttugu ár hef- ur verið mikil gerjun á því sviði.“ Framlag ríkisins er fjárfesting Hans bendir einnig á, að rannsóknaáætlanir Evrópusambandsins hafi veitt Íslendingum ómæld tækifæri. „Íslenskir vísindamenn hafa notið góðra styrkja frá Evrópusambandinu og þar skilar framlag íslenska ríkisins sér marg- falt. Þetta er í raun góð fjárfesting ríkisins í sóknarfærum fyrir vel menntaða þegna sína. Vísindasamfélagið hér er svo sterkt, að við stöndum vel að vígi í samkeppninni. Sterk staða íslenskra vísindamanna sést líka á þeim fjölda greina, sem birtist eftir þá í ritrýndum vísindaritum.“ Spurður hvort ekki megi gera betur, t.d. búa að sprotafyrirtækjum með sérstökum skattaívilnunum eða leggja aukið fé í Nýsköp- unarsjóð, svarar Hans að án efa megi margt gera betur og efla þurfi samkeppnissjóðina. „Ísland stendur sig hins vegar vel í fjármögn- un vísinda, borið saman við önnur OECD-ríki. Fá ríki standast okkur þar snúning. Framlög til rannsókna og þróunar sem hlutfall af vergri þjóðarframleiðslu ná nú þegar 3%, sem er það mark sem Evrópusambandið vill að aðildarríki þess nái árið 2010. Þriðjungur af þessu fé er opinber fjármögnun og þar erum við líka á toppi lista yfir OECD-ríki. Hlutfallslega leggj- um við því hvað mest fé til rannsókna. Við megum samt ekki gleyma að í heild og í alþjóð- legum samanburði eru þetta lágar fjárhæðir og ekki í samræmi við getu og burði íslensks vísindasamfélags. Aðeins tíundi hluti þessa opinbera framlags rennur til samkeppnissjóð- anna, en stærsti hlutinn er ekki eins sýnilegur. Því fé er veitt með beinum framlögum til rann- sóknastofnana og til háskólanna. Í samanburði við t.d. Norðurlöndin er það hlutfall sem renn- ur til samkeppnissjóðanna sýnu lægst á Ís- landi, sem gefur allt of lítinn sveigjanleika. Rannsóknir eru af svo margvíslegum toga. Inni í þessum tölum yfir fjárframlög ríkisins til rannsókna er til dæmis rekstur á hafrann- sóknaskipum og fleira af því tagi. Auðvitað er engin ástæða til að allar rannsóknir séu fjár- magnaðar í samkeppni, það þarf ákveðna grunnfjármögnun til að halda við styrk og grundvallaraðstöðu, en það má færa fyrir því rök að tímabundnir styrkir til nýrra verkefna, sem byggðir eru á vönduðu gæðamati, séu allt of lágir.“ Þetta stendur til bóta, segir hann, því rík- isstjórnin setti sér það markmið að tvöfalda samkeppnissjóðina á þessu kjörtímabili. „Þar er ríkisstjórnin að svara þeim væntingum, sem vöknuðu í vísindasamfélaginu þegar nýju skipulagi var komið á með stofnun Vísinda- og tækniráðs. Mörgum urðu það mikil vonbrigði að ríkisstjórnin skyldi ekki reiðubúin að leggja strax aukið fé í samkeppnissjóðina. Ef þessi skipulagsbreyting verður til þess að menn vinni saman að því að efla þessa sjóði þá erum við á réttri leið, en betur má ef duga skal.“ Fyrirtæki fæðast ekki á einni nóttu Hér á landi er skortur á þolinmóðu fjár- magni, segir Hans, sem er oft forsenda þess að hægt sé að hrinda góðum hugmyndum í fram- kvæmd og nýta rannsóknir á markaði. „Hug- myndin að rafeindavogum fyrir fiskiðnað kviknaði fyrst fyrir aldarfjórðungi og smám saman óx fyrirtækinu fiskur um hrygg og varð að hátæknifyrirtækinu Marel, sem er nú eitt öflugasta fyrirtæki landsins. Slík fyrirtæki fæðast ekki á einni nóttu. Nýsköpunarsjóður hefur því miður orðið illa úti, sem trúlega má rekja til hruns á markaði eftir mikinn upp- gangstíma. Mér skilst að sjóðurinn eigi ekkert fjármagn í dag til að setja í nýja hluti og það er auðvitað skelfilegt. Nýi sjóðurinn, Tækniþró- unarsjóður, kemur ekki í staðinn fyrir Ný- sköpunarsjóð, enda eru 200 milljónir ekki háar fjárhæðir í þessu samhengi. Tækniþróunar- sjóði er ætlað að styðja við þróunarstarf, en þegar því er lokið þurfa sterkari fjárfestar að koma að málum. Þess vegna er slæm staða Nýsköpunarsjóðs áhyggjuefni. Hér mættu einkafjárfestar koma að málum í mun stærri mæli en hingað til með raunverulegt áhættufé. Fróðlegt væri einnig að athuga möguleika líf- eyrissjóða til að koma að þeirri grunnfjárfest- ingu í íslensku þjóðfélagi sem rannsóknir, þró- un og nýsköpun er. Í því samhengi má t.d. nýta það vandaða matskerfi sem Rannís hefur þróað til að tryggja gæði verkefna og minnka áhættu.“ Hans segir að jafnvel þótt hægt sé að sýna fram á að framlög úr sjóðum hafi ekki minnk- að, heldur staðið í stað, þýði það að þeir hrökkvi skemur til en áður. „Styrkir úr sjóð- unum greiða nú fyrir færri mannár en áður, því launakostnaður eykst jafnt og þétt. Þar fyrir utan starfa miklu fleiri að rannsóknum nú en áður. Fjármögnun á rannsóknarnámi, doktorsnámi, er hins vegar af mjög skornum skammti. Gera þarf raunhæfar áætlanir um þörfina á slíkri fjármögnun og um skipulag námsins og stendur þar ekki hvað síst upp á háskólana og þar fyrst og fremst Háskóla Ís- lands. Aðrir háskólar koma þar auðvitað einn- ig að, með meistara- og doktorsnám á ákveðnum sviðum, en Háskóli Íslands er enn risinn á þessu sviði. Rannsóknarnámssjóður býr yfir 50 milljónum króna og getur eingöngu veitt fáa og smáa styrki.“ Doktorsnám heima og heiman Í stefnu Vísinda- og tækniráðs er lögð áhersla á að doktorsnemum verði sköpuð sam- bærileg námsskilyrði hér heima og þeim standa til boða í öðrum löndum og boðað að hlutverk Rannsóknarnámssjóðs verði endur- skoðað. „Ef á að standa við þetta þýðir það talsvert mikla fjármögnun sem ekki er fyrir hendi í dag, auk þess sem þarf að skipuleggja námið betur. Þetta er eitt að mikilvægustu verkefnum á komandi árum.“ Hans segir að ákveðin mótsögn felist í því, að hér sé einstætt vísindasamfélag vegna þess að hér komi saman vísindamenn með menntun frá öllum bestu háskólum heims og áætlunum um að bjóða upp á sambærilega menntun hér. „Hvernig eigum við, í þessu litla samfélagi, að geta komið vísindunum áleiðis og tryggja gæði vísindarannsókna framtíðar með því að taka við öllum þeim nemendum sem áður fóru út? Við þurfum að vera mjög varkár, því við meg- um ekki setja upp doktorsnám sem stenst ekki samanburð við það nám sem íslenskir vísinda- menn hafa hingað til getað sótt erlendis. Við megum heldur ekki fá heimalninga í öllum fög- um.“ Í þessu samhengi er samstarf vestur og austur um haf mjög mikilvægt. „Samstarf inn- an Norðurlandanna og innan ESB hefur nýst okkur vel. Samstarf við vísindamenn í Banda- ríkjunum hefur aukist hratt, enda hafa margir íslenskir vísindamenn sótt menntun sína þangað og jafnvel unnið þar um árabil.“ Hans segist eiga von á að Íslendingar geti siglt framhjá augljósum skerjum við skipu- lagningu doktorsnáms hér á landi. „Við getum án efa boðið upp á doktorsnám á heimsmæli- kvarða hér á landi og eigum að gera það, m.a. í fögum á borð við jarðvísindi og önnur nátt- úruvísindi, í hafrannsóknum og í heilbrigðis- og lífvísindum, svo eitthvað sé nefnt. Við eig- um tiltölulega stóra hópa vísindamanna í þess- um greinum, sem eru alþjóðlega í fremstu röð.“ Hans Kristján Guðmundsson segir að kannski sé tímabært að Íslendingar hætti að líta til þess hversu fámenn þjóð þeir eru. „Við eigum miklu fremur að líta á þá gríðarlegu möguleika sem við höfum. Þessi fámenna þjóð hefur sterka stöðu á alþjóðavettvangi og hér er aðstaða fyrir alls konar merkilegar rann- sóknir og þróunarstarfsemi. Á síðustu áratug- um hefur komið rækilega í ljós að rannsóknir skapa þjóðarauð og sé hlúð að menntun og vís- indum í víðum skilningi er það ávísun á vinn- ing og velmegun í síðharðnandi alþjóðlegri samkeppni þekkingarþjóðfélaga.“ skortir rsv@mbl.is Morgunblaðið/Golli ’ Ég held … að það hafiverið rétt ákvörðun að gefa mönnum færi á að sækja um stærri styrki, eins og var raunin þegar Vís- indasjóður auglýsti svo- kallaða Öndvegisstyrki fyrir tveimur árum. Þá var lögð mikil vinna í að meta umsóknir, til að tryggja að einungis afburða verkefni fengju hæsta styrk, sem varð líka raunin. ‘ ’ Hérna myndast suðu-pottur hugmynda frá öll- um bestu háskólum heims. Af hverju þetta gerist sér- staklega í heilbrigðis- og lífvísindum helgast líklega af því að undanfarin tutt- ugu ár hefur verið mikil gerjun á því sviði. ‘ MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. MARS 2004 11 ’ Þetta er skelfilegt ástand. Ég veitekki hvað við höldum þetta út lengi.‘Gyða Kristinsdóttir, sjúkraliði, hefur aldrei kynnst öðru eins álagi á 28 ára starfsferli sínum í heima- hjúkrun. ’ Dæmið ekki og þér munuð eigidæmdir verða. Sakfellið eigi og þér munuð eigi sakfelldir verða.‘Sr. Bjarni Karlsson, sóknarprestur í Laugarnes- kirkju, vitnaði í Fjallræðuna, í predikun þar sem hann sagðist ekki skilja hvers vegna andstaðan við réttindabaráttu samkynhneigðra væri hvað sterkust í nafni kristinnar trúar. ’ Það er vinsælt nú um stundir aðsegja að ekki þurfi annað en að leiðrétta launamisréttið og senda feður í fæðing- arorlof, þar með sé misrétti kynjanna úr sögunni. Kynjarannsóknir sýna að málið er alls ekki svona einfalt.‘Irma Erlingsdóttir hjá rannsóknastofu í kvenna- og kynjafræðum í tilefni af ráðstefnu um karlmennsku í fortíð, nútíð og framtíð. ’ Það hafa allir gott af því að fá á kjaft-inn.‘Sigurður S. Sigurðsson, fyrirliði SA, eftir að hafa meiðst illa í íshokkíleik. ’ Að fá að kjósa, bjóða okkur fram,tala, velja okkur eiginmenn... ég vona að þetta verði frjálslynd lög.‘Raja al-Khuzaaei, talsmaður íraskra kvenna, á fundi um nýja stjórnarskrá í landinu. ’ Blair, Schröder og Chirac koma mérfyrir sjónir eins og tenórarnir þrír. Þeir eru komnir af léttasta skeiði, fokdýrir ef þeir koma fram opinberlega og þeir slá æ oftar falskan tón.‘Jörg Haider, fylkisstjóri Kärnten í Austurríki, eftir fund Blair, Schröder og Chirac í Berlín. ’ Þeir komu að næturlagi...Þeir voru ofmargir. Ég gat ekki talið þá.‘Jean Bertrand Aristide, forseti Haítís, fullyrti í símaviðtali við AP-fréttastofuna að bandarískir her- menn hefðu þvingað sig í útlegð. ’ Mér finnst guð hafa frelsað mig.‘Einn af þúsundum Haítíbúa á aðaltorgi Port-au- Prince á mánudag. Fólkið hyllti Guy Pilippe leiðtoga uppreisnarmanna þegar hann ók fyrir liði sínu inn í borgina. ’ Við þekkjum öll áróðursaðferðirrepúblikana og vitum hvað þeir hafa gert og hvað þeir munu reyna að gera. Boðskapur okkar til þjóðarinnar er hins vegar skýr: Það er breyting í aðsigi í Bandaríkjunum.‘John Kerry, frambjóðandi demókrata í næstu for- setakosningum í Bandaríkjunum, á fundi með stuðn- ingsmönnum sínum í upphafi kosningabaráttunnar. Ummæli vikunnar MEÐLIMIR í stjórnarráði Íraks stilltu sér upp í tilefni af því að undirrita átti stjórn- arskrá til bráðabirgða á föstudag. Þegar til kastanna kom var stjórnarskráin hins vegar ekki undirrituð vegna þess að sjítar voru ekki ánægðir með hana og töldu að þar væri ekki dregið fram með nægilega skýrum hætti að þeir eru í meirihluta í landinu. Reuters Myndataka en engin undirritun
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.