Tíminn - 24.12.1969, Blaðsíða 32

32
TÍMINN - JÖLABLAÐ
l
ÍSLENZK RÖDD
Um þessar mundir fara margir úr landi, sumir með fjölskyldur
sínar, til að setjast að erlendis um lengri tíma, aðrir til að vinna part
úr vetri eða kannski árið út. Þeim sem heima sitja þykir að vonum
forvitnilegt að frétta af þeim sem fóru. Hvemig líður þeim? spyrja
menn — leiðist þeim, hugsa þeir heim. Steinar Sigurjónsson, rithöf-
undur hefur skrifað okkur einskonar sendibréf frá útlöndum. Hann er
í Þýzkalandi og hefur unnið á hóteli í Diisseldorf. Hann á auðvelt með
að snúa við og koma heim, því hann er létt búinn til ferða, en ýmsar
hugrenningar hans eru samt forvitnilegar, vegna þess að nú eru marg-
ír ytra og þeim fer fjölgandi, sem flytjast brott með það í huga að
koma ekki aftur. Og hvernig verka heimilaskiptin? Auðvitað eins mis-
jafnt og einstaklingarnir eru margir. Samt er hver íslenzk rödd í út-
löndum brot af þeim öllum. Kannski fer fyrir flestum eins og Stein-
ari, þegar hann segir: Ég hugsaði vinsamlega heim. Laug mikið að
sjálfum mér.
I
Ég hef unnið mikið i mínu
llfi. Al'ls konar atverk. Mér er
ætlað að aitverka, örlög mín
virðast vera á þann veg, raunar
atverka langt um meira en ég
hef til þessa gert. Ég væri að
sjáifsögðu að slíta mér út fyrir
norska keupskipaflotann, ef
hann aðeins hefði þörf fyrir
mig, og það er raunar bágt að
maður, sem fæddur ei til að
atverka, skuli ekki fá að sleppa
sér í vinnuæði, þar sem vinnan
er manni svo göfgandi.
Jafnivel þótt mitt aðalstarf
sé, éða kafi verið það, að skrifa
skáldvcrk, er það dálítið
óvinnulegt og raunar varia
vinna, svo það er ekki að
furða, þótt ég blygðist :nín dá
lítið. Ég skrifa þá næsta ár ei
ekki á þessu, hef ég hvað efn,
annað og ár eftir ár hugsað og
steypt mér af krafti í alls kon-
ar eyrarvinnu.
Ég er víst fæddur eyrar-
vinnumaður. Alla vega kernsi
ég ökki hjá blessaðri eyrinni
né sniðgeng hana begar hún
vill mig, því ég er jafnan í
bráðri hœttu þegar hún hefur
ekki þörf fyrir mig. A slíkuiii
stundum örvænti ég, enda á ég
á slíkum stundum til að fyllasi
íieift og öfund. þvi ég veit að
ég er framurskarandi vinnu-
maður, að' minnsta kosti barfn-
ast þess ákaiiega að kasta mér
í eitíhvers konar atvinnu.
Sem stendui hel ég enga
vinnu. Ég hef því miður ^kki
lengur atvinnuleyfi í Þýzka-
landi, þótt ég sé mikilmenni {
atvinnu og bjóði við þeim sem
sem aðeius vinna átta til tíu
tíma á dag. Mig_ verkjar af ai
vinnulöngun. Ég skyldi slá
þeim við hérna og vinna fimmt-
án eða sextán tíma a dag. Er
enginn möguleiki? Gætu Eng-
lendingar ekm þarfnazt krafta
minna þóbt norski verzlunar-
flotinn vilji mig ekki sem
stendur? Eða Svíar? Eða Dan-
ir? BandariklamennV Veró'd-
in?
Ég er of fátækur til að
hreyfa mig, ef einhver þæði
mig, þá er það. 'R'erð til Dan-
merkur, næsta lands, mundi
kosta mig um nundrað mörk
Ég var svo slysinn að segja upp
starfi hérna sem ég var númer
aður til og margstimplaður,
svo að Þjóðverjar vilja mig
ekki lengur. Meira að segja
kaus að hneyksla , þá til áð
losna undan hálfs árs skrifleg
um samningi, svona langt gekk
ég í ómennsku Og nú verð
ég að þjást fyrir það. þótt ég
sé raunar fæddur til að sö’kkva
mér í atvinnuna.
Þvi veröldin þarfnast krafta
minna. Það hiýtur að vera.
Einhvers staðar er eyri, ég trúi
ekki öðru, tg meina eyr; sem
hefur eitth/að að bjóða, þigg-
ur mig. Það var bara einhvei
misskilningur að ég s?gði upp,
því blessuð vinnan er f.vrir öllu
Þetta vita Þjóðverjar. Maður á
að þegja og vinna, maður á
að vera ánægður að fá að vera
til og vinna, maður barf ekki
að segja orð, ekki olístra eða
spauga, bara vera glaður að fá
að vinna, kjósa eitt og annað
árið og þegja, maður þarf ekki
að segja neitt, bara gera kross
og stinga miðanum í Xassann.
Það er skylda manns í lffinu.
Maður gæti þá skrifað eitthvert
árið, ef maður þarf þess endi-
lega, því veröldin þarfnast
krafta manns, ef ekki eitthvert
kaupmanna- og iðnaðarveldi þá
einhver kaupskipafloti ég er
viss um það.
Er ekki gaman að vera ung-
ur og geta unnið á þessum
glæsilegu tímum?
Jú, jú, það er nú Líkast til.
enda hasi og ciör í athafnalíf-
iniu.
Já, það er nú það. Og hvæ
vinnurðu í svipinn?
Ég hef tekið þátt í hinum
almenna vinnufögnuði, ekki
vantar það, sýnt þeim hérna
' #
Þjóðverjunum aú ég get unnið
eips og þeir ef by: er að skipta
Já, það var faílegt að heyia
Sleppt mér atvinn-ufögnuði
Það er ekki lægt annah en
virða þá hértn, Blessuð vinn-
an.
En fallegt £y skai ekki
gleyma að minnast a bað
heima.
O, þetta er' nu bara skylda
manns, ím
Fái, standa sig jafn ve- og
þú. Þeir eru svo fjári lati’
heima og skilia ekki raunveru-
leikann eins og þú. Ég skal
sannarlega ekk; gleyma að
minna á þig.
0, ég hef nú sleppt úr, þótt
skömm sé frá að segja.
En þú ert þó reiðubúinn að
vinna, og oað er alitax loís-
vert.
Já, miktl ysköp, ég er stífur
af vinnuilöngun
II
Ég hef unnið á hóteli í
Dusseldorf í um það bil hálft
ár. Óvenjulega langur tími á
sama stað. Það byggist líklega
á því hversu vel mér líkaði?
Líklega. Því þótt mér líkaði
illa, líkaði mér með bezta móti
Þar sem vinnan var með al-
vöru og skemmtiiegum hasa
vegná ailivörunRar, má ég til
með að lýsa henni.
Hún hófst klufckan ellefu að
kvöldi og er.drði'Sjö að morgni
og fólst í þvi að kynda mið-
stöð (og það var um tíu fimmt-
án mínútna verka að sumri
þegar hlýtt var í veðri, en
tuttugu til prjátíu mínútna
verk áð vetri), ryksuga veit-
ingasal hÓte!lsins (og það var
um hálftíma verk) ag bursta
skó hótelgestanna (og það var
um klukkutíma verk). Þannig
má lýsa þessu i fáium orðum.
Ég bölvaði mifciC yfir sfcónum,
en það er annað mál. Að vísu
var kaupið iágt miðað við þáð
kaup, sem ég mundi hafa haft
við að bera töskur hótelgesta,
en ég kunni vel við að vera
einn, og næturstarfið leyfði
mifcla einveru. Að vísu má
segja að starf mitt hafi verið
lxtiLmannlegt, ef ekki glæpsam-
legt, þar sem ég vann aðeins
tvo tíma að jafnaði en s’ai
sex tímum til minna eigin
þarfa. Mönnum kann auðvitað
að finnast það' svartur blettur
á sjálfum mér að ég skyldi
ekki hafa valið starf sem gæfi
mér tækifæri til að reyna veru
lega á atvinnuþrekið, en svona
var þetta. Ég reyni ekki að af-
saka mig, sannieikurinn er
sagna beztur. Ég lézt ávallt hafa
nóg að gera við að sinna hótel-
inu, en stalst til að skriíi eitt
og annað, aða hreinlega svaf,
því þegar frá leið hafði ég
enga nennu ‘i! skriftanna- i
herberginu sem ég var vanur
að stelast inn ! með blöð mín.
var allt í röð og reglu, maira
að segja driíhvítur dúkur á
borðinu, jafnan, en ég var viss
um að ef dúkurinn óhreink-
aðist (af tóbaki, ti! dæniis. eða
bjór) mundi ég verða yfir-
heyrður. Ég hafð’ ckkert leyfi
til að vera t þessu herbergi
sem gangakonur unnu í á dai?-
inn, svo ég varð smám samn
dálítið óstyrkui á taugum. Mér
fannst eins 02 ég væri í hern-
aði, og þótt ég væri rauna;
ekki mikiilvægur bardagamaður,
þá alla vega í eldlínunni. Og á
eftir mér komu baksveitir til
að skjóta á mig ef ég svikist
um að skjóta. Já. Eg féks
jafnan áminningu ef ég sveikst
u,m að bursta skó eins og ann-
ars, eða hreinsaði þá ekki nógu
vel, skó sem voru svo hreinir
og gljáandi að þeir gátu
hvorki hreinkað né fengið
meiri ljóma og þess vegna, að
mér fannst, óþarft að snerta þá.
Ég notfærði mér þetta, en varð
líka að borga fyrir þáð: Þjóð-
verjarnir láta ekki að sér hæðs
þegar um slík rákvæmnisatriði
er að ræða, enda sjá þúr
hverja óeðlilega hreyfingu,
furðulegt næmi, og dæma rang-
ar sveiflur samstundis og út-
lista af þeirri vxsindaiegu ná-
kvæmni, sem ekki verður vé-
fengd.
Fyrir milligöngu ræðis-
manns okkar hér, féfck ég þessa
vinnu, en hann stakk þegar
upp á þessari hótelvinnu. Ég
tók henni pegir, staurblankur.
Þegar allt kemur til aLLs eitt-
hvert bezta verk, sem hugsa.it
gat, hugsaði óg. Um síðir gafst
ég sarnt upp á (ressari göfugu
vinnu. En ekki ieið á löngu
þar til ég var neyddur
til að leita mér að vinnu á ný.
Það reyndist ekki með nofckru
móti gerlegt. Skráningar- og
stimpilvaldið sagði biláitt áfram:
Þér eruð skráðir vinnaindi á
þessum stað, og á þessum stað
verðið þér að vinna. Það hljóm
aði Lítot og: En þér eruð etoki
núrner 12345 heldur 2345! Sam-
kvæmt stimpli eigið þér að
vera á X en ekki Y, því á Y
eruð þér ekki tdl.
Það má hamingjan vita að
ég fékk nógan tíma til að
bölva Þjóðverjum eftir að hafa
dag eftir dag í Lengri tíma
(var það vika, mánuður, háift
ár?) staðið í því að útvega
mér atvinnuleyfi, gangandi
með pappíra í tví-, þrí- eða
fjórritum frá einum stað til
annars. Raunar var þetta á
við það að bera út póst frá
morgni til kvöLdis. Ég verð þá
að játa að Þjóðverjar ern
fullkomnir í nákvæmni og
hafa ávalit á réttu að standa,
hversu risavaxin kerfi sem þeir
notast við, og hvað þýddi að
brúka trant. Því þeir virðast
ekki aðeins dá reglur og
stimpla, beldiur hafa aiizt upp í
anda þeirra, og maður sem
ekki skilur og virðir sál stimp-
ilsins er búinn að vera.
Ég hef séð þá berja á bend-
ur manns (ftala eða Júgó-
slava) sem var að skrifa undir
einhverja hinna ótal mörgu
skýrslna, en hikaði í rangri
línu. Þjóðverjar eiga á slíkum
stundum til að æpa og slá, því
reglan gefur þeim fulLan rétt.
Það var nú meira fjárans
farganið, enda átti ég eftir að
grínast að þessu við vin minn
David Parker, ungan Ameríku-
m-ann sem vann á hótelinu með
mér um tíma.
Allt er betra en Þýzkaland!
átti ég til að hugsa. Engir eru
jafn innskrælnaðir og Þýzkar-
ar. Þetta gekk svo langt að ég
fór að dá Ameríkumenn, sem
mér hafði þó aldrei fundizt
mikið til um. Fann mér til
mikillar furðu, að við fslend-
ingar erum langtum líkari
Bandaríkjamönnum en Þjóð-
verjum.
III
Mig bar eitthvað um borg-
tna á ýmsuoi ttmum, í draumi
eða vöku. gangandi, í lyftujp
ég man oað tkkt. en ég man >tS
ég sagði o.ttihvað var líklega
ávallt of O '.sunuiegur. þv* þútt
ég væri kdnnskt stundum
miðri setningu var ta' mit:
kubbað
Það er asna '< vindlinanurn
vðar.
Já. auðvuaö bað er brun
tnn.
Ég a ekki við pað herra. hm.
hm . Ég á við að askan
lengist.
. • ■ . Ég kynnti miðstöð hótelsins en stalst til að skrifa eitt
og annað eða hreinlega svat ....