Tíminn - 24.12.1969, Blaðsíða 30

30
TÍMINN - JÖLABLAÐ
)
Ólafur E. Einarsson, fyrrverandi bóndi og hreppstjórj á Þóru-
stöðum í Bitru, og kona hans, Friðmey Guðmundsdóttir.
Senn munu liðin ellefu
hundruð ár, síðan Þorbjörn
bitra leitaði landa með skyldu-
lið sitt í einum af innfjörðum
Húnaflóa, sem eftir þáð hét
Bitrufjörður, og reisti þar bú.
Ekki ber Landnáma víkingi
þessum vel sögu, enda tæpast
von, þegar litið er á viðtökur
þær, sem hann veitti Guðlaugi
þeim, er skip sitt braut við
höfðann milli Bitrufjarðar og
Hrútafjarðar, og síðan ber
nafnið Guðlaugshöfði:
. . . Að norðan takmarkast
fjörðurinn af Ennishöfða, og
er þar yzti bær Skriðnesenni,
gagnsöm jörð. Var þar fyrrum,
og er ef til vill ennþá, tals-
verður trjáreki, og þaðan
stundað heimræði. Á Enni
hafa jafnan setið búhöldar góð
ir og áhrifamenn í sinu héraði.
Að fornu mati er Óspaks-
eyri dýrasta jörð í Bitru, 24
hundrúð. Þar sat um skeið
Marinó Hafstein, sýslumaður
Strandamanna. Árið 1877 bjó
þar Einar Jochumsson frá Skóg
um í ÞorSkafirði, bróðir þjóð-
skáldsins og prestahöfðingjans
Matthiasar Jochumssonar, var
Einar þá, þriðji hæstur að tí-
und, bænda í Broddaneshreppi.
En þá taldist Kollafjörður og
Bitra einn hreppur.
Sam'kvæmt manntali 1703
var byggðin í báðum þessum
fjörðum kölluð Bitruhreppur
og taldi þá Bitran 60—70
manns á byggðum býlum.
f jarðabók Árna Magnússon-
ar og Páls Vídalín, sem skráð
er um þetta hérað að Felli 1
Kollafirði árið 1709, er getið
tíu eyðibýla í Bitru. Virðist
því auðsætt, að þar hafi, í góð-
æri á fyrri öldum, verið marg-
menni, enda er þess getið í
sömu heimild, að heimræði er
þar frá flestum bæjum er við
ströndina liggja.
Árið 1870 eru heimilisfastir
í Bitrufirði 125 íbúar, og stund
uðu þeir alla þá útvegi, sem
byggð bauð bæði til sjós og
lands.
Á síðasta manntali 1. sept-
ember 1968 eru íbúar Óspaks-
eyrarhrepps — Bitrungar —
aðeins 56. — Fimmtíu og sex
menn og konur nytja nú þau
gæði lands og sjávar, sem
Bitrufjörður býður.
Þórustaðir í Bitru XVI
hundraða jörð; Árið 1876 hóía
þar búskap Ólafur Einarsson
og Elísabet Einarsdóttir. Jörð-
ina hafði hún erft eftir for-
elxlra sína, Einar Þórðarson og
Guðrúnu Bjarnadóttur Bjarna-
sonar frá Hjvítuhlið,
Ólafur var vel metinn mað-
ur og völdu Bitringar hann til
trúnaðarstarfa, rneðal annarra,
að sitja sýslufund Strandasýslu
sem fulltrúi þeirra. Sagt var,
að ekki hefði hann haft það
skap, sem styrjöld fylgdi, en
tekizt þó að koma fram sínu
máli og laða til fylgis við sig
menn, sem þó höfðu andstæð
ar skoðanir. Lét hann þá það
sama í móti koma, án þess þó
að sleppa úr hendi sér nokkru
þvi er hamn taldi byggð sinni
að góðu gagni verða.
Þegar Ólafur lét af búskap
tók við jörðinni sonur hans
Einar og tengdadóttir Ingunn
Gísiadóttir. Ekki var gull lagt
í lófa þeirra fyrstu fótmálin,
eða hvað finnst yikkur nútíma-
menn? — bústofninn var sex
ær — þó þurftu þau aldrei
til annarra að leita en gátu
mörgum miðláð.
Ég minnist sérstaklega
tveggja svipmynda úr liðinni
ævi, þar sem fundum okkar
Einars Ólafssonar bar saman.
í fyrra skiptið var ég tólf ára
snáði, kominn heiman frá
Kaldrananesi, ásamt foreldr-
um mínum til fundar við
frændlfólkið í Bitru. Auðvitað
þótti þá sjálfsagt að heim-
sækja vini og venzlafólk á
Þórustöðum.
Ef til vill hefur snemma
beygzt sá krókur í eðli mínu,
a® hafa auga fyrir fögrum kon
um, ©n mór er það minnisstætt
hvað mér fannst allar þær kon-
ur, sem ég sá þarna óvenju-
lega fallegar og þó kannski
sérstaklega húsfreyjan Ing-
unn Gísladóttir. Auk þess fékk
ég á henni þá matarást, sem
aðeins böm á því reki, sem
ég var þá, geta skilið. Öðru
sinni kom ég að Þórustöðum,
þá löngu fullorðinn maður.
Einar hafði látið af búskap og
Ólafur sonur hans tekið við.
Þar hafði í engu förlazt gest-
risni eða glatt viðmót, og höfð
um við Ólafur unað okkur við
samræður þangað til skammt
var áð risi dags.
Mér var vísað til sængur í
herbergi þar sem einnig svaf
gamli bóndinn, Einar. Mér
var þá ekki lengur morgun-
svefn laginn og vaknaði því
árla þótt seint væri til hvílu
gengið. Þegar ég hafði lifað
stutt augnablik milli svefns og
vöku, sé ég hvar Einar bóndi
stendur við gluggann, horfir á
dagsbjarmann móti austri og
segir við sjálfan sig, því engra
átti hann vökumanna von:
„Enginn farinn að hreyfa
sig. Þetta unga fólk, ég efast
um að það hafi nokkurntíma
séð sólarupprás á sumardegi."
Ólafur E. Einarsson, sonur
hjónanna á Þórustöðum, tók
við búi þar 1929. Ungur ólst
hann upp í föðui-garði, sjálf-
rœðisgjarn stráklingur, en þó
ekki óstýrilátur úr hófi. Ferm-
ingarundiribúning fékk hann
að þeirra tíðar hætti, hefur ef-
laust kunnað fræðin óaðfinn-
anlega og var tekinn í tölu
kristinna manna á eðlilegum
tíma.
Hann komst sjö vikna tíma
til ináms á Heydalsárskóla, síð
asta starfsár þess skóla. Þá var
skólastjórinn Kristmundur
Jónsson, síðar kaupfélagsstjóri
á Borðeyri óg eftir það full-
trúi í stjórnarráðinu.
Á það mætti í þessu sam-
bamdi minna, að sá skóli var
fyrsti sjálfstæður unglinga-
skóli í sveit á fslandi.
Árið 1921, þá um haustið,
fer Ólafur til náms í bænda-
skólann á Hvanneyri, og var
þar í tvo vetur — og nú hef-
ur ÓLafur orðið.
— Sú dvöl varð til þess að
skapa mitt lífsviðhorf, og ef
ég hef orðið einhvers staðar
að liði, þá má rekja slóð þeirra
athafna, — þegar frá er tekið
það sem uppeldi æskuheimilis
veitti mér, — til þeirra áhrifa
sem ég varð fyrir í skólanum.
Enda held ég áð sá maður
hefði hlotið að hafa um sig
harða skel, sem ekki hefði
vaknað við glaðan gust vor-
mannsins, þegar sá ágæti og
ógleymanlegi maður, Halldor
Vilhjálmsson skólastjóri, flutti
mál sitt. — Og ég vil segja
það, að samfélagið við nemead
ur og kennara, hafði fyrir mig
rneira mótunargildi en það
sem skráð var á síður þeirra
bóka, sem ég þurfti að læra.
Til gamans skal ég nefna
eitt atvik úr skólalífinu, sem
sýnir glöggt, hina sterku
mannslund skólastjórans á
Hvanneyri.
— Einhvern tfima vorum við
strákarnir í „tuski“ eða giímu,
þá hendir það að einn félagi
okkar kemur svo illa niður að
hann fóttorotnar. — Á okkur
sló miklum óhug út af þessu
atviki, og leikurinn var úr
sögunni. Þegar skólastjórinn
sér sína niðurtorotnu nemend-
ur, kallar hann okkur saman,
stendur andspænis oklkur þrek
vaxinn og virðulegur og ávarp
ar með þessum orðum:
„Drengir mínir, sem flestir
faafið alizt upp við veður öll
válynd í íslenzku náttúrufari,
fallið þið saman, þótt brotni
ein leggpípa — nei, harðara
þarf að svenfia að íslendingum
tíl þess að þeir tapi gleði
sinni. Féliagi ykkar verður
jafngóður eftir nokkra daga
og þá tiilbúinn í tuskið".
Eftir að ég bom frá Hvann-
eyri var ég faeima í föðurgarði
fram til ársins 1929, þá hætti
fáðir minn búskap og ég tók
við. Kona min var Friðmey
Guðmundsdóttir. Hún ólst upp
í Ljárskógaseli hjá foreldrum
Jóhannesar skálds úr Kötlum,
og er nú látin.
„Eins og jörðin sem grær,
lifir sál þín í mér,
ó, þú systir mín kær“.
Búskap minn skulum við
svo sem minnst nefna. Konan
bjó okkur ágætt heimili, en ég
hef nú víst alltaf verið laus
við, enda oft haft ýmislegt að
sýsla á öðm sviði...
Flest þau mál, sem Bitrung-
ar hafa látið sig nokkru skipta
hafa þeir falið Ólafi á Þóru-
stöðum til fyrirgreiðslu, og
aldrei verið á því sviknir. í
því tilefni hefur aldrei verið
talað um flokkapólitík. Hann
hefur verið sínum pólitíska
andstæðingi jafn trúr um aila
fyrirgreiðslu sem hinum, er
samherji hans \ar við kjörborð
ið. Þrjátíu ár sat Ólafur í
sýslunefnd. — Frá árinu 1938
—1968.
— Hvað svo?
• „Ég hafði sagt, að eftir að
ég væri farinn úr héraðinu,
Þórustaðir.