Tíminn - 24.12.1969, Blaðsíða 39

TÍMINN - JÓLABLAÐ
39
Elínborg Lárusdóttir
Frú Elinborg Lárusdóttir
skáldkona hefur tekið saman
tvo þætti í Jólablað Tímans.-
Þennan, er bér birtist og annan,
sem birtur er á bls. 57. Þættir
þessir eru byggðir á frásögn-
um, sem á sínum tíma komu
í dönskum blöðum.
manninn minn. — Ég er
hrædd um, að þau verði fyrir
mikiHi óhamingju. Hann s'agði
auðvita'ð engum frá þessu. En
ári síðar, og þrem dögum áður
en hún átti að taka emlbætt-
ispróf sitt, varð maður henn-
ar lamaður og var fluttur á
sjúkraíhiús. Ári síðar andaðist
hann á sjúkrahúsinu, en unga
konan stóð nú ein uppi nseð
lítinn dreng í vöggu, sem hún
varð að sjá farlborða.
Ef ég hefði sagt þeim þetta
fyrir, hvernig hefði þeim þá
Mðið? En af því, að ég þagði,
nutu þau haimingjustunda í
ríkum mæM, þetta eina ár,
sem þau vom samvistum.
Oftar hef ég haft hugboð
um ýmsa óþægilega viðburði
innan fjölskyidu okkar hjóna,
en aldrei gefið neitt í skyn.
Þessi vitneskja hiefur stundum
orðið mér harla erfið, og guði
sé lof fyrir það að ekkert
minna barna hefur erft þessa
hæfileika tnína, að sjá fram í
tímann.
Eins óg ég gat um að framan
erfði ég þetta frá afa. Margar
sagnir uim hann eru enn við
líði. Ætla ég að geta einnar
Eitt fagurt sumarkvöld sat
ég í fjölmennu samkvæmi
mörg hundr.uð metra frá heim-
iM mínu. Við fórum þangað
hjónin til áð fagna atburði,
sem gerðist í fjölskyldunni.
Okkur leið dásamlega vel. All-
ir voru glaðir og fagnandi. En
mitt í glaumnum og gleðinni,
sá ég allt í einu heim. Sýn-
inni brá sem leiftri fyrir. En
nógu lengi til þess að vita að
dóttir okkar, eUefu ára, var í
lifshœttu. Gegnum allan glaum
inn heyrði ég rödd hennar
kalla:
„Mamma, mamma“-
Ég bað manninn minn að
aka heim. Hann ók mjög hratt,
því að leiðin var löng. Þegar
við komum loks heim, mætti
vinnustúlkan mér í anddyrinu
og sagði að dóttir okkar, sem
ég gat um áðan, heifði hellt
yfir sig sjóðandi vatni, sem var
í potti á eldavélinni og hafði
brennzt svo mikið að hún var
þegar flutt á sjúkrahús. Henni
Íeið mjög illa og hún hafði
hrópað hvað eftir annað:
„Mamma, mamma“, alveg á
sama tima og rödd hennar
barst til mín úr mörg hundr-
uð metra fjarlægð.
Þegar við hjónin stóðum við
sjúkrabeð hennar þessa sömu
nótt, gáfu læknarnir ekki mikl
ar vonir. Þeir fullyrtu að hún
ætti ekki eftir að lifa nema
fáa klukku-tíma. Orð þeirra
fengu ekki á mig. Ég vissi að
hún mundi Mfa, fann það ein-
hvern veginn á mér. En slíkt
bar oft við að ég fann og hafði
hugboð um eitt og annað, og
brást það aldrei að allt gekk
eftir því sem mér fannst það
mundi gera. Svo fór að þessu
sinni, þótt ’æknarnir gæfu
enga von. Hún þjáðist mikið
og lá lengi, en náði sér að
lokuim alveg.
Ég hef erft hæfileika til að
skynja og sjá fram í tímann,
eða hvað þið viljið kalla það.
En ég flíka þeim ekki. — Ég
segi fólki ekki og læt ekki
berast því til eyrna hvað ég
sé, eða skynja viðkomandi ó-
komnum tíma. Sú vitneskja,
sem ég fæ á þennan hátt er
full erfið mér, þótt ég myrkvi
ekki líf annarra með henni.
Sennilega hef ég þessar dul-
gáfur frá afa mínum. Hann
var á sinni tíð mikið umrædd-
ur og taMð var að hann vissi
lengra en nef hans náði. Enn
í dag ganga kynlegar sagnir
um hann í heimasveit hans á
Jótlandi, en þar bjó hann. Sagt
er. áð hann hafi læknað menn
og skepnur með því að horfa
á það. Ungur fór hann með
fjölskyldu sína til Ameríku.
Hann fékk land og ætlaði að
setjast þar að. Dvöl hans varð
aldrei nemia eitt ár. Eitt kvöld
sagði hann við ömmu:
Láttu farangur okkar niður
í töskur. Við förum heim með
fyrstu fierð. Ég sé að landið
eyðileggst og miklar hörm-
ungar steðja að þeim, sem
hér búa.
Amma þekkti afa og and-
mælti ekki. Hún gerði eins og
hann skipaði fyrir. Fjölskyld-
an, sem var þá níu að tölu
hélt heim til Danmerkur. ,Afi
seldi jörðina fyrir hlægilega
lágt verð. ítali nokkur keypti
hana handa sér og fjölskýldu
sinni. Afi, sem ekki vildi vamm
sitt vita, sagði ítalanum óður
en kaupin fóru fram hivers
yegna hann seldi og flytti. En
ítalinn hélt víst að afi vœri
geðbilaður, að minnsta toosti
tók hann ekki mark á orðum
hans. Hann keypti og settist
þarna að með sitt fólk, en afi
hélt beim.
Rúmu hálfu ári eftir brott-
för afa, skullu náttúruhamfar-
ir yfir stórt svæði af Ame-
ríku. Meðai þeirra býla, sem
eyðilögðust algerlega, var jörð
in, sem afi hafði átt. Fólkið
fórst umvörpum. Dóu fimm
manns af ítölsku fjölskyldunni
en tveir komust lífs af.
Á leiðinni heim bar ýrnis-
legt fyrir afa. Þau fóru með
skipinu Ólafi Helga. Eina nótt-
ina vakti afi ömmu og sagði:
— Nú var faðir minn að
deyja.
Þegar heim kom, var lang-
afi minn dáinn. Hann varð 78
ára og andaðist sömu nóttina
og á sama tíma og afi sagði.
Ektoert af börnum afa erfði
þessa dulgáfu, ekki heidur
neitt barnaharna hans, nema
ég. Guð sé lof fyrir það. Stund
um er ákaflega óþægilegt að
vera svona.
Ég var í skóla er ég varð
þess vör, að ég líktist afa í
þessu. í miðjum reikningstíma
stóð ég allt í einu upp og
bað kennslukonuna að lofa
mér að fara heim, því að hest-
urinn minn væri dauður.
Hvenær dó hann? spurði
hún.
— Fyrir fáum mínútum,
svaraði ég samstundis.
Eennsiukonan hélt víst að
ég væri rugluð. samt leyfði
hún mér að fara. Þegar heim
kom var mér fylgt á éngið þar
sem litli hesturinn minn átti
að vera. Ég fann hann fast
upp við girðinguna. Hann var
dauður. Eldingu hafði lostið
niður og drepið hann.
Ég hef þá föstu reglu að
hafa sem minnst orð á skyggni
minni. Ég man aðeins eftir
tveim undantekningum. í
fyrstu má ég geta þesis, að mað
urinn minn var að leggja af
stað í langferð. Svo var ráð fyr-
ir gert, að hann yrði samferða
erlendum verzlunarmanni,
sem var hér á ferð.
— Það skaltu ekki gera, —
sagði ég, þá fer illa fyrir þér.
Máðurinn minn lét það eins
og vind um eyrun hjjóta. En
ég tót þessu fast fram'. Af
því að hann vissi hvernig ég
var, fór hann að mínnlm ráð-
um. Hann reyndi Iffca að aiftra
því að erlendi verzlunawnað-
urinn færi þessa leið í bíin-
um, sem hann hafði með hönd-
um. En því miður tókst það
ekki. Hann tók ekkert mark á
orðum mannsins míns og lagði
ótrauður af stað, eins og hann
hafði ákveðið. r
Daginn eftir varð slysið, sem
mig hiafði órað fyrdr. Vagninn
eyðilagðist gersamlega. Verzl-
unarmaðurinn og stúdent,
sem hann tók upp í vagninn
á leiðinni, létu lífið samstund-
is. _
í annað sinn var um að ræða
mágkonu mína. Hún missti
mann sinn frá stóruim barna-
hópi. Þau áttu stóran búgarð
úti á landi og mjög indælt
heimili. En eftir að hún missti
mann sinn, varð fjárhagurdnn
svo þröngur að útiit var fyrir
að búgarðurinn yrði seldur á
nauðungarupphoði.
Morgun einn er ég hafði lok-
ið húisverkunum, gekk ég að
shnanum og hringdi til þessar-
ar mágkonu sinnar og sagði
henni að kaupa miða í
landibúnaðarhapp'drættinu.
— Mér finnst, áð þú eigir
að gera þetta, sagði ég.
Hún fór að mínum ráðum
og keypti, víst fyrir sinn síð-
asta eyri. Þremiur vikum síðar
var dregið í happdrættinu.
Næst hæsti vinningur kom á
miðann hennar. Það var nægi-
legt fé til þess að losa hana
úr f járhagsörðugieikunum.
Að ég sagi fátt um framtíð
annarra, á rót sína að rekja
til þess að ég sé braut þeirra
ekki alltaf blómum stráða.
Skal ég þessu til sönnunar
nefna aðeins eitt dæmi:
Fyrir nokkrum árum kom til
okkar maður, sem við hjónin
þekktum og okkur þótti mjög
vænt um. Kona hans var með
honum. Þau voru nýgift og
mjög hamingjusöm. Þau sátu
lengi hjá okkur og gerðu
áætlanir langt fram í tímann.
í huga þeirra voru engir skugg
ar né neitt, sem rofið gat
hamingjusól þeirra. Ég játa,
að útlitið var harla glæsilegt.
,^-Haim hafði lökið embættis-
prófi og átti vísa stöðu þá þeg-
ar. Hún var líka í háskóla
og ætlaði að taka próf.
Hann spurði hvað ég sæi
hjá þeim, hvort framtíð þeirra
yrði ekki björt og draumar
þeirra rættust.
Ég kvaðst ekker-t sjá. En
það var aliis ekki satt, enda
sagði ég sama kvöldið viö
enn. Hann hefur víst ekiki
þjáðst eins mdkið og ég af
því að vera svona, að verða
að vita og bera óhamingju
annarra, löngu áður en hún
skaJl yfdr. — Og þó, hver get-
ur um það borið. Enginn veit
hive margt afi geymdi hjá sér.
Stundum gat hann verið ber-
orður eins og eftirfarandi
saga sýnir:
Eitt sinn var hann í fjöl-
mennri veiziu í sveitinni. Borð-
dama afia var einhver rákasta
og mikilliátasta toonan í sveit-
inni. Hún var mjög þekkt
kona, ekki eingöngu vegna auð
æfa sinna heldur og vegna
þess, hve málug og orðihvöss
hún var um þá, sem orðið
hafði eitthivað á. Á meðan
menn sátu undir borðum var
hún að fræða afa um siðferði
einnar bóndadótturinnar í
sveitinni. Hún hafði verdð und-
anfarin tvö ár í kaupstað, en
var nú komin heim með ný-
fætt harn, sem hún átti. Frú-
in var mjög hneyksluð yfir
framferði stúlkunnar og sagði
að 'lokum:
— Svona dræsur tounna ekki
að skaimmast sín.
Afi minn hlýddi á hana án
þcss að svara einu orði. En
við síðustu orðin sneri afi sér
snögglega að henni og sagði:
— Ef ég væri sem þú,
myndi ég halda heim. Ég sé,
áð dóttir þín situr í hlöðuani
og er í þann veginn að fyrir-
fara sér.
Það kom fát á frúna. Hún
átti ekki von á dóttur
Framhald á bls. 43.
NÝBÚK
IÝÐRÆBISLEG
FHAGSSTÖRF
M
ENN EIN ÚRVALSBÓK FRÁ FÉLAGSMÁLASTOFNUNINNI
LÝÐRÆÐISLEG FÉLAGSSTÖRF
eftir Hannes Jónsson, félagsfræðing.
Bókin fjallar m. a. í máli og myndum. um lýðræðisskipu-
lagið og félags- og fundastarfsemi þess, fundarsköp,
mælsku, rökræður og undirstöðuatriði rökfræðinnar,
áróður og hlutverk forystumanna funda og félaga, félags-
leg réttindi og skyldur, félagsþroska o. fl. Yfir 20 skýr-
ingarmyndir og teiknincfar.
Falldg bók í góðu bandi, 304 bls., rituð af skarpskyggnl,
þekkingu og fjöri um málefni, sem alla varðar.
GEFIÐ VINUM YKKAR GÓÐA OG GAGNLEGA JÓLABÓK
Vlu
FÉLAGSIVIÁLASTOFNUNIN
PÓSTHÓLF 31 — REYKJAVÍK — SÍMI 40624