Pressan - 08.10.1992, Blaðsíða 19

FIMMTUDAGUR PRESSAN 8. OKTÓBER 1992
19
Hitnar enn einu sinni undir Kissinger
Kvarnast úr
brothættri
ímynd
Kissingers
Nú sextán árum eftir að Henry
Kissinger lét af embætti utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna standa á
honum fleiri spjót en oftast áður.
Hann lenti nýverið í harkalegri
yfirheyrslu hjá þingnefnd sem
rannsakar málefni stríðsfanga og
hermanna sem ekki sneru aftur úr
Víetnamstríðinu. Um svipað leyti
kom út ný ævisaga Kissingers eftir
Walter Isaacson, blaðamann hjá
tímaritinu Time. Hvorugt varð til
þess að auka hróður Kissingers —
og er honum þó annara um orðs-
tír sinn en flest annað í lífinu.
KERRY GRILLAR KISSINGER
Fyrir hálfu öðru ári setti Banda-
ríkjaþing á fót sérstaka nefnd til
að kanna hvað hæft væri í sögn-
um um að fjölda bandarískra her-
manna væri enn haldið föngnum í
Suðaustur-Asíu. Af því hafa borist
flugufregnir árum saman að
bandarískir hermenn væru í haldi
í Víetnam og Laos. Fæst afþví hef-
ur fengist staðfest og reyndar hef-
ur margt reynst vera uppspuni
þeirra sem vildu hafa Bandaríkja-
menn að féþúfu með því að selja
þeim rangar upplýsingar. Fræg
varð blaðaljósmynd sem birtist í
fýrra og átti að vera af bandarísk-
um hermönnum í Víetnam. Kona
hafði þóst þekkja eiginmann sinn
á myndinni, en skömmu síðar
kom í Ijós að þetta var gömul
mynd af rússneskum hermönn-
um á ótilgreindum stað.
Öðru hvoru hafa hins vegar
fyrrum starfsmenn varnarmála-
ráðuneytisins sagt að til séu stað-
festar skýrslur um að minnsta
kosti nokkur hundruð manns sem
enn gætu verið á lffi. Ráðuneytið
virðist hafa legið á þessum upp-
lýsingum, en það var fyrir tilstilli
óbreyttra borgara (til dæmis Ross
Perot) að þingið setti loksins sér-
staka nefnd í málið. Hún hefur
verið að störfum á annað ár og
hefur grafið upp margt hnýsilegt.
Fyrir skömmu var svo Henry
Kissinger kallaður á teppið. Hon-
um er borið á brýn að hafa vitað af
bandarískum stríðsföngum í haldi
Víetnama þegar ffiðarsamningum
var lokið og bandarískt herlið
kallað heim. Bæði Kissinger og
Richard Nixon sögðu þá að allir
fangar hefðu fengist lausir, en ým-
islegt bendir til þess að því hafi
farið fjarri og hernaðaryfirvöld
hafi vitað afþví.
Spurningin er hversu mikið
Kissinger vissi, en það er ekki eins
ljóst. Hann harðneitar að hafa
skilið bandaríska hermenn eftir
og lenti í harðri rimmu við John
Kerry, annan formanna þing-
nefndarinnar, um málið. Kerry
var sjálfur hermaður í Víetnam og
hefur sýnt málinu mikinn áhuga.
Ekki fékkst niðurstaða í deilu
þeirra Kissingers, en Kerry las upp
úr skjölum sem bentu til þess að
Kissinger færi ekki með alveg rétt
mál.
Það kæmi ekki mörgum á óvart
þótt svo væri. Kissinger og Nixon
var mikið í mún að ná friðar-
samningunum í París á sínum
tíma, enda var stuðningur þings
og þjóðar við stríðið horfinn og
stríðið sjálft að líkindum tapað.
Auk þess er bandarískur almenn-
ingur ekki óvanur því að þeir Nix-
on-menn hafi farið ffjálslega með
staðreyndir og látið siðferðið víkja
fyrir praktískum pólitískum
lausnum.
ALLIR TALAILLA UM HENRY
Það er enda meginþemað í
nýrri bók um Kissinger, sem heitir
einfaldlega Henry Kissinger: Ævi-
saga. Þar dregur Walter Isaacson
upp kunnuglega mynd af Kissin-
ger sem metnaðargjömum, kald-
lyndum, undirförlum, hrokafull-
um og fölskum pólitískum snill-
ingi.
Bók Isaacsons er þó sanngjarn-
ari í umfjöllun um Kissinger en
flestar sem hingað til hafa verið
skrifaðar. Blaðamaðurinn Seymo-
ur Hersh skrifaði The Price of Po-
wer fyrir áratug, þar sem honum
er lýst sem valdasjúkum hroka-
gikk. Hersh hélt því til dæmis
ffam að Kissinger, sem aðstoðaði
samninganefnd Johnsons í Víet-
nam árið 1968, hefði lekið jafnóð-
um upplýsingum til Nixons til að
koma sér í mjúkinn þar og hjálpa
Nixon í kosningabaráttunni. Þetta
og fleira varð tilefni meiðyrða-
málaferla, sem ekki var séð fyrir
endann á síðast þegar fféttist.
Annar blaðamaður, Bretinn
William Shawcross, skrifaði
Sideshow um leynilegar loftárásir
Bandaríkjamanna á Kambódíu,
land sem átti ekki í stríði við
Bandaríkjamenn. Sagan er rakin
mjög ítarlega og fer ekki á milli
mála að Kissinger og Nixon lugu
oftar en einu sinni að þjóðinni um
þær aðfarir. Kissinger fór ekki í
mál út af bókinni, en sendi út af
örkinni aðstoðarmann sinn, Peter
Rodman, sem lenti í hörkuritdeilu
við Shawcross. Henni lauk með
nokkuð öruggum sigri þess síðar-
nefnda.
Það slæma í fari Kissingers er
vel þekkt og margumskrifað, til
dæmis símahleranir sem hann
stóð fyrir hjá undirmönnum sín-
um þegar hann grunaði þá um að
leka upplýsingum til fjölmiðla.
Hroki hins óforbetranlega „bess-
erwissers" er samofinn honum,
svo og fýrirlitningin sem hann bar
í garð Nixons, en leyndi með
smjaðri og undirferli. í eyru ann-
arra kallaði hann Nixon ýmist
„hann drukkni vinur okkar“ eða
„moðhaus“, en lýsti svo aðdáun
sinni á stjórnvisku hans í návist
forsetans sjálfs. Fræg er lýsing
Bobs Woodward og Carls Bern-
stein af því þegar þeir krupu sam-
an, mótmælandinn Nbcon og gyð-
ingurinn Kissinger, og báðust fýr-
ir í gegnum táraflóð forsetans á
Á s&ma tíma og
óþægjlegar upp-
gar koma
fram Aiýrri ævi-
er Henry
rsakaður
afa skilið
íska her-
iríVíet-
n verst á
baða bóga, en
heldur er farið að
a fölva á ímynd
hans sem helsta
stjórnvitrings
darinnar.
Undirritun friðarsamninga við Víetnam. Aðstoðarmaðurinn Win-
ston Lord er Kissinger á vinstri hönd.
erfiðustu dögum Watergate. Kiss-
inger lýsti atvikinu fýrir aðstoðar-
mönnum sínum og átti ekki orð
til að lýsa fýrirlitningu sinni á
veiklyndi forsetans.
Bók Isaacsons staðfestir þetta
flest, en áfallið fýrir Kissinger felst
í því að hann byggir ffásögn sína
að miklu leyti á lærlingum Kissin-
gers og nánustu samstarfsmönn-
um hans, til dæmis áðurnefndum
Rodman og Winston Lord. Að
sögn kunningja ræður Kissinger
sér vart fýrir bræði þessar vikurn-
ar vegna þessa og hefur látið það í
ljósi á ýmsan hátt, til dæmis með
því að hunsa stórveislur góðvina
sinna.
STJÓRNVITRINGUR Á HÁUM
LAUNUM
En Isaacson staðfestir líka að
Kissinger var einhver mesti
stjórnvitringur þessarar aldar,
burtséð frá öllum skapgerðar-
brestum. Hann átti meginheiður-
inn af stórkostlegum diplómatfsk-
um sigrum Nixons, svo sem de-
féníe-stefnunni gagnvart Sovét-
ríkjunum, nýjum og góðum
tengslum við Kína og áhrifaríkum
samningaumleitunum í Miðaust-
urlöndum. Aðal Kissingers fólst í
raunsæi, sem lét siðferði eða lýð-
ræði ekki ráða ferðinni, heldur
byggði valdajafnvægi á köldu mati
á eigin styrk og andstæðingsins.
Hann byggði á gamalli hefð
stjómenda heimsvelda og er sér-
stakur aðdáandi Castlereaghs og
Bismarcks. Hann skrifaði dokt-
orsritgerð sína um eðli átaka milli
stórvelda og síðar bók um Vínar-
fundinn, þar sem byggt var upp
áratugalangt valdajafnvægi í Evr-
ópu.
En það er Kissinger ekki að
skapi að aðrir felli misréttláta
dóma um störf hans; hann vill
skrifa sínar ævisögur sjálfur.
Hann hefur þegar gefið út tvær
bækur um árin hjá Nixon og Ford,
samtals upp á 2.700 síður. Sú
þriðja hefur lengi verið í burðar-
liðnum, en síðustu störf Kissin-
gers eru ekki síður gagnrýnd en
hin fýrri. Hann rekur nú fýrirtæki,
Kissinger Associates, gefur stór-
fýrirtækjum og ríkisstjórnum ráð
um þróun stjómmála víðs vegar í
heiminum og þiggur allt að átta
milljónum dala árlega fýrir þetta.
Hann heldur þó áfram að skrifa
um stjórnmál og margir hafa brð-
ið til að gagnrýna hann fýrir hags-
munaárekstra. Þótti mörgum
mælirinn fullur þegar hann mælti
með varfærnum viðbrögðum í
kjölfar fjöldamorða á kínverskum
stúdentum á Torgi hins himneska
friðar árið 1989, en ríkisstjórn
Kína er einn af stærri viðskipta-
vinum Kissinger Associates. Svip-
að var upp á teningnum í frak og
Kissinger hefur átt fullt í fangi
með að verja sig út af þessu, þótt
ekki kæmu til erfiðar yfirheyrslur í
þinginu og óþægilegar lýsingar í
nýrri ævisögu.
Karl Th. Birgisson
Kissinger um íslensku ráðherrana:
„Ég sat þarna alveg hlessa“
f öðru bindi æviminninga
sinna lýsir Henry Kissinger
kynnum sínum af fslendingum
þegar þeir Richard Nixon komu
hingað til fundar við George
Pompidou árið 1973. Þá var út-
færsla landhelginnar í 50 mílur
efst í huga íslenskra ráðamanna,
en Kissinger (sem þá var enn ör-
yggisráðgjafi Nixons) hafði um
aðra og merkilegri hluti að hugsa.
Ummælin lýsa vel raunsæispóli-
tík Kissingers, en um leið næst-
um hrokafullri óþolinmæði þess
sem hefúr eitthvað betra við tím-
ann að gera en hlusta á rausið í
smáþjóð norður í hafi:
„Áður en við snerum okkur að
erindi heimsóknar okkar þurft-
um við að hitta leiðtoga þessa
harðneskjulega lands hraun-
breiðna og kufdalegra fjalla, þar
sem aðdáunarverð þjóð dregur
fram lífið á því sem ófrjór jarð-
vegur og miskunnarlaust hafið
bjóða upp á. Að diplómatískri
siðvenju heimsóttum við Nixon
og Rogers utanríkisráðherra lyk-
ilmenn í ríkisstjórn fslands til að
þakka þeim fýrir gestrisnina. Þeir
voru kurteisir, en höfðu frekar
lítinn áhuga á leiðtogafundi
Frakka og Bandaríkjamanna.
Þeim lá mest á hjarta stríðið sem
þeir voru að hefja við Bretland út
afþorskfiski.
Málið snerist um umráð yfir
hafsvæði úti fýrir landinu. íslend-
ingar kröfðust fiskveiðiréttinda
sér einum til handa í hafinu á
milli fslands og Bretlands; þetta
vakti spurningar um öryggismál
og aðgang að auðlindum á hafs-
botni. Hvert svo sem var gildi
lagaraka, sem íslendingar byggðu
kröfur sínar á, þá ætlaði þetta litla
land að ná þeim í gegn með því
að hóta að loka NATÓ-herflug-
vellinum í landinu og fara í stríð
við Bretland ef með þyrfti. Bresk-
ir togarar og breskt herskip
höfðu þegar orðið fyrir árásum
íslenskra hraðbáta, sem bættu
það upp með siglingaleikni sem á
vantaði í vopnabúrið. íslensku
ráðherrarnir höfðu uppi alvöru-
þrungnar hótanir um að átök
myndu enn harðna, en Nixon og
Rogers báðu þá þess lengstra
orða að halda ró sinni.
Ég sat þarna alveg hlessa.
Héma var 200 þúsund manna ey-
þjóð, sem hótaði að fara í stríð
við 50 milljón manna heimsveldi,
og hér var stórveldi sem fannst
nauðsynlegt að ajláta í ljósi skoð-
un á málinu og b)reyna að halda
aftur af, ekki sterkari aðilanum,
heldur hinum veikari. Nixon og
Rogers reyndu að róa íslensku
ráðherrana, en þeir hvikuðu í
engu ffá því sem hefði virst sjálfs-
morð hvenær sem var í sögunni.
Mér varð hugsað til þeirra um-
mæla Bismarcks meira en öld áð-
ur, að hinir veiku öðlist styrk
með ófyrirleitni og hinir sterku
verði máttvana vegna eigin bæl-
„Þetta er mjög
gott svar, sem er
erfitt að fínna
einfalda spurn-
ingu við..."
Ross Perot á fréttamannafundi þar sem
hann tilkynnti endurvakið forsetafram-
boð sitt eftir að hann var spurður um í
hverju efnahagstillögur hans fælust.
Tekið á móti
pöntunum...
I hörðum heimi viðskiptanna skipta hraði og
góð sambönd öllu. Bandaríski kókaínsalinn
Gregory Bolling i Hartford í Connecticut
kunni á öllu þessu skil og gekk jafnan með
símboða á sér, þannig að vaentanlegir við-
skiptavinir gátu látið apparatið pipa á hann,
hann hringt í þá og gengið frá stað, stund,
magni og verði. Þegar lögreglan handtók
Gregory i síðustu viku hélt símboðinn áfram
að gjalla, svo lögregluþjónarnir hringdu í
hans stað, útskýröu að Gregory væri „bund-
inn í augnablikinu" en buðust til þess að
sinna viðskiptaerindinu. Fjöldi kókfíkla var
handtekinn í framhaldinu.
„Okkargóða
nafn svertl"
Marvel Comics, stærsti hasarblaðaútgefandi í
Bandaríkjunum, hleypti af stokkunum nýrri
ritröð um ofurkvenhetjuna Hell's Angel i júlí
síðastliðnum og var ekki annað að merkja en
hún mæltist vel fyrir. Þangað til hin góð-
kunnu bifhjólasamtök Hells Angels stefndu
Marvel fyrir að nota hið skrásetta vörumerki
samtakanna, en þau voru skráð sem lögaðili
fýrir ellefu árum með varnarþing I Oakland í
Kaliforníu. Talsmenn samtakanna segja Mar-
vel vera að reyna að hagnast á hinu „góða
nafni" samtakanna og krefjast lögbanns á
útgáfuna og hárra bóta.
Lesið leiðbein-
ingarnar!
Innbrotsþjófur f Frakklandi eyddi tveimur
klukkustundum í að dýrka upp fjóra lása á
öryggishurð í lyfjafyrirtæki ( Paris fyrir
skemmstu og ályktaði af nokkurri rökvísi að
fyrir innan hlytu að vera veruleg verðmæti.
Hann sleppti þvi hins vegar að lesa áletrun-
ina á hurðinni. Þegar inn var komið læsti
hann á eftir sér, en uppgötvaði um seinan að
vasaljósið var bilað. Hann þreifaði sig því
áfram i myrkrinu, fann að um allt herbergi
voru glerkassar og hóf þegar að brjóta þá til
að komast í gersemarnar. Þegar hann var
búinn að brjóta allnokkra heyrði hann hins
vegar hljóð, sem aðeins gat komið frá skrölt-
ormshala. Þegar snákageymslan var opnuð
fimm tímum siðar stóð þjófurinn lamaður af
hræðslu á miðju gólfi en umhverfis iðuðu 14
eitruðustu eiturslöngur heims.
Frá fundi Nixons og Pomp-
idou f Reykjavik. Nixon á tali
við Kristján Eldjárn forseta.
ingar. Þessi minnisstæði litli
fundur í ráðhúsinu í Reykjavík
— stórveldið sem grátbað, smá-
þjóðin sem hótaði að fara í stríð
við sér 250 sinnum stærri þjóð og
fara úr NATÓ (en án þess væri
landið varnarlaust) — sagði
mikla sögu um heiminn sem við
lifum í og harðstjórnina sem
smárfki geta beitt hann.“