Pressan - 08.10.1992, Blaðsíða 26

26
FIMMTUDAGUR PRESSAN 8. OKTÓBER 1992
Eommar
el Ixöfilljdds
samtímans
Nýlega gerði bandaríska vikutímaritið Newsweek aukið ofbeldi gegn hommum
að umtalsefni. Þar kemur fram að kannanir í fimm af stærstu borgum Bandaríkjanna
sýna aukinn fjandskap í garð homma. Fordómar eru hluti af daglegu lífi homma á ís-
landi; draugur sem þeir verða stöðugt að slást við.
I skoðanakönnun sem News-
week stóð fyrir kemur fram að
53% aðspurðra töldu samkyn-
hneigð ekki vera eðlilega hegðun.
45% töldu að réttindabarátta
homma og lesbía væri ógnun við
bandarísku fjölskylduna og sið-
ferði hennar. Þá kemur fram að
78% aðspurðra töldu að samkyn-
hneigt fólk ætti að njóta sömu
réttinda til vinnu og gagnkyn-
hneigt fólk, 32% töldu að samkyn-
hneigðir ættu að fá að ættleiða
börn á meðan 35% töldu að
hjónaband samkynhneigðra ætti
að vera refsivert.
I þeim nýja veruleika sem nú
ógnar mörgum hommanum og
lesbíunni í Bandaríkjunum hafa
trúarsamfélög ekki legið á liði sínu
við að halda við kreddum og for-
dómum. Þær hugmyndir eru reif-
aðar í Newsweek að stór hluti
kristinna leiðtoga hafí það á
stefnuskrá að losna við þennan
„smánarblett" á þjóðfélaginu.
Þótt erfitt sé að flagga tölum úr
íslenskum veruleika er ljóst að
samkynhneigðir á fslandi hafa átt
undir högg að sækja í gegnum tíð-
ina, enda sýnir nýleg könnun Ská-
fs fyrir PRESSUNA að 60% að-
spurðra voru andvíg samkyn-
hneigðum. Það er því greinilegt að
hommar og lesbíur sækja enn á
brattann.
Þorvaldur Kristinsson, formað-
ur Samtakanna ’78, sem er félag
lesbía og homma á íslandi, segir
þessar tölur ekki koma sér á óvart.
„Fordómar í samfélaginu eru ná-
tengdir efnahagssveiflum," segir
Þorvaldur. Sem dærni bjuggu
hommar og lesbíur við tiltölulega
mikið frelsi og umburðarlyndi í
Þýskalandi á þriðja áratugnum.
„Það var mikil upplýsing á ferð-
inni,“ segir Þorvaldur. „Síðan var
þetta allt saman grafið í gleymsku
og hommar ofsóttir og sendir í
vinnubúðir nasista. öll sú viður-
kenning sem hommar höfðu
áunnið sér var þurrkuð út og þeir
urðu ósýnilegir.
Við sjáum þetta líka í Bretlandi,
sem og í Austur-Þýskalandi, að
þegar syrtir í álinn í efnalegu tilliti
er mjög auðvelt að vekja upp of-
sóknir meðal almennings. Nýjasta
þróunin er ofsóknir nýnasista og
skallafasista á hendur samkyn-
hneigðum. Bandaríkin eru að
ganga í gegnum mjög mikla og
langvarandi efnahagskreppu og
þá er leitað að blórabögglum. Þar
liggja samkynhneigðir einmitt vel
við höggi, ekki síst þegar alnæmi
ógnar þjóðinni. Það sama vil ég
segja um ísland. Ef syrtir alvarlega
í álinn og kreppir að þá eiga bæði
kynþáttafordómar sem og kyn-
ferðisfordómar auðvelt uppdrátt-
ar. Gegn því eigum við þó eitt
haldbært svar: Að sameinast um
sýnileikann."
NÆTURLÍFIÐ EIN-
MANALEGT
Þorvaldur var 29 ára þegar
hann kom úr felum. Þá var hann í
námi í Danmörku ásamt sambýl-
iskonu sinni, en þau höfðu búið
saman í sjö ár. „Þetta leiddi til
skilnaðar okkar,“ segir Þorvaldur,
„ég ákvað að horfast í augu við að
ég væri hommi. Ég gekk því í
gegnum skilnað og allt sem því
fylgdi. Næturlífið í Danmörku
fannst mér afskaplega einmana-
legt, það færði mér reyndar elsk-
huga en ég eignaðist fáa vini. Ég
byrjaði því að leita eftir vinskap
við homma í dagsbirtu og tókst að
lokum að herða upp hugann og
gekk í fræðsluhóp á vegum LBL,
sem eru dönsku samtökin. Þarna
öðlaðist ég sjálfstraust og lærði að
lifa góðu lífi sem hommi.“
Þorvaldur kom heim til íslands
árið 1982 og hóf stuttu seinna að
starfa með Samtökunum ’78.
„Fyrsta árið var ég alltaf á leiðinni
út aftur, því mér fannst óbærilegt
að lifa sem hommi í því litla sam-
félagi sem mætti mér hér.“
Þorvaldi verður tíðrætt um
kröfuna um sýnileikann og að
hún hafi vaknað fyrir áhrif rétt-
indabaráttunnar á vesturlöndum,
sérstaklega í Bandaríkjunum, um
1970. „Þetta fylgdi ’68-hreyfíng-
unni. Hommar gerðu sér grein
fyrir því að þeir voru þrælkúgaðir,
kúgaðir fyrir það að hafa neitað
sér um réttinn til að elska eins og
annað fólk, elska í dagsbirtu í stað
þess að gera það í skjóli nætur eða
í felum. Þá vaknaði krafan um að
hommar og lesbíur gætu átt fjöl-
skyldulíf og gengið í hjónaband.
Samtökin ’78 eru í raun angi af
þessari vakningu."
ÁKVEÐINN LÍFSSTÍLL
GERIR MISRÉTTIÐ
SÝNILEGT
Þó svo að markmiðið með
stofnun Samtakanna ’78 hafi í
byrjun verið óljóst hefúr komið í
ljós að þörfin var fyrir hendi. „Ég
held að menn hafi í upphafi ekki
vitað afskaplega mikið hvað þeir
vildu, en áttuðu sig fljótlega á því
til hvers þeir voru að stofna bar-
áttu- og réttindafélag. Okkur er
ljóst í dag að um leið og við förum
að gera kröfú um ákveðinn lífsstíl
þá verður misréttið sýnilegt, þá
kemur það upp á yfirborðið, bæði
innan ljölskyldunnar sem og ann-
ars staðar í samfélaginu.“
Landinn hefur lifað með
hommum eins lengi og menn
muna og þó svo fæstir kæmu auga
á þá voru þeir auðvitað hér sem
annars staðar. „Ég veit gömul
dæmi um hræðilega niðurlægingu
homma á fslandi," segir Þorvald-
ur, „en það fór mjög leynt og það
varð enginn til að taka upp hansk-
ann fyrir viðkomandi menn. Ég
veit til þess að menn hrökkluðust
úr landi af því að þeir treystu sér
ekki til að lifa sem hommar í fá-
menninu á Islandi, létu sig hverfa í
stórborgina. Enda er það alþjóð-
legt fýrirbæri að samkynhneigðir
leita í stórborgir.“
LOKSINS Á ALÞINGI
Þorvaldur á í fórum sínum safn
frásagna um misrétti í garð sam-
kynhneigðra. I framhaldi af þings-
ályktunartillögu, sem Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir talaði fýrir síð-
astliðið vor á Alþingi og var sam-
þykkt, hefur verið sett á laggirnar
„Mér finnst það merkilegur
vitnisburður um vaxandi sjálfsör-
yggi homma og lesbía í dag, að
fólk er afskaplega fúst til að segja
mér sögur af misrétti sínu. Með
öðrum orðum; það gerir sér grein
fýrir að ekki er allt eins og það ætti
að vera. Áður þögðu menn um
slíka reynslu. Misrétti er margvís-
legt; á vinnumarkaði, í skólum og
innan fjölskyldunnar þar sem það
er mikið og fer leynt. Dæmi eru til
þess að reynt sé að hindra um-
gengnisrétt feðra við börn sín ef
þeir eru hommar. Þá viðgengst
misrétti í opinberri þjónustu eins
og á skemmtistöðum og leigu-
markaði. Ég hef sjálfur misst hús-
næði fýrir það að vera hommi.“
Það sem er ef til vill forvitnileg-
ast af þessu er fjölskyldan og í
leiðinni eflaust sá þáttur tilver-
unnar sem gerir samkynhneigð-
um erfiðast fýrir með að koma út
úr skápnum. Þorvaldur segir það í
eðli mannsins að verja fjölskyldu
sína og blygðast sín fýrir það mót-
læti sem maður verður fyrir í
„faðmi“ hennar. „En vandamenn
verða að svara til saka fyrir for-
dóma,“ segir Þorvaldur.
„ viö verðum
að ögra
meira, vera
einu skrefí á
undan.
Stundum
langar mig i
kröfugöngur
og gera allt
vitlaust.u
nefnd til að kanna misrétti gagn-
vart samkynhneigðu fólki.