Pressan - 08.10.1992, Blaðsíða 36

36
FIMMTUDAGUR PRESSAN 8. OKTÓBER 1992
LÍFIÐ EFTIR VINNU
• Harpa Harðardóttir sópransöng-
kona heldur tónleika sem eru síðasti
hluti burtfararprófs hennar frá Söng-
skólanum í Reykjavík. Aðalkennarar
Hörpu hafa verið Olöf Kolbrún Harðar-
dóttir og Garðar Cortes. Á efnisskrá
tónleikanna eru sönglög eftir Verdi,
Schumann, Strauss, Grieg, Jórunni
Viðar, Pál ísólfsson og Karl O. Runólfs-
son. Meðleikari er Kolbrún Sæmunds-
dóttir. Langholtskirkja kl. 20.30.
Leiklist
Stræti. Frumsýning á
jþessu leikverki Jims Cartw-
Iright sem frumsýnt var í
■Royal Court-leikhúsinu 1986
og vakti mikla athygli, en höfundurinn
var þá með öllu óþekktur. Sögusvið
leikritsins er fátækrahverfi sem höf-
undur þekkir af eigin raun. Margt
góðra leikara. Smíðaverkstœði Þjóð-
leikhússins kl. 20.30.
• Ríta gengur menntaveginn
Bíómyndin vinsæla hefur nú verið
endurlífguð uppi á sviði með Tinnu
Gunnlaugsdóttur og Arnar Jónsson í
aðahlutverkum. Sjá nánar leikdóm
PRESSUNNAR. Þjóðleikhúsið, litla svið,
kl. 20.30.
• Hafið. Samkvæmt leikdómi Lárusar
Ýmis Óskarssonar fá áhorfendur hér
góðan skammt af átökum og nóg af
kímnigáfu. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Dunganon. Góð skemmtun og
nóg að hugsa um að sýningu lokinni,
svo enn sé vitnað í leikdóm Lárusar
Ýmis Óskarssonar. Borgarleikhúsið kl.
20.
WKMiMm-mmiWMimwM
• Lucia di Lammermoor Þessi
ópera eftir Gaetano Donizetti hefur
hlotið frábæra dóma og prímadonn-
an, hún Diddú, slær gjörsamlega í
gegn. íslenska óperan kl. 20.
• Kæra Jelena. Mesta sigurstykki
síðasta leikárs. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Dunganon. Borgarleikhúsið kl. 20.
• Lína langsokkur. Frumsýning fyr-
ir norðan á þessu sívinsæla barnaleik-
riti eftir Astrid Lindgren. Leikritið er
sönqleiksgerð eftir bókunum um
gralíarann Línu en með hlutverk
hennar fer Bryndís Petra Bragadóttir.
Leikfélag Akureyrar kl. 14.
• Stræti. Smíðaverkstœðið kl. 20.
• Hafið. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Ríta gengur menntaveginn.
Þjóðleikhúsið, litla svið, kl. 20.30.
• Dunganon. Borgarleikhúsið kl. 20.
• Emil í Kattholti. Barnaleikrit sem
enginn krakki getur staðist, enda Emil
með afbrigðum uppátækjasamur og
forvitnilegur strákur. Þjóðleikhúsið kl.
14.
• Kæra Jelena. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Lucia di Lammermoor. íslenska
óperan kl. 20.
Klassíkin
acaaaoraBBBJE
J^Ljóðatónieikar Gerðu-
bergs. Elsa Waage kontra-
alt syngur á þessum fyrstu
Ijóðatónleikum Gerðubergs
í vetur. Að loknu söngnámi hér heima
stundaði Elsa einkanám í Amsterdam
og hélt síðan til Bandaríkjanna. Hún
hefur haldið tónleika í Bandaríkjunum,
í Færeyjum og hér heima. Á tónleik-
unum syngur hún Ijóðasöngva m.a.
eftir Hallgrím Helgason, Emil Thor-
oddsen, J. Sibelius, Gustav Mahler og
Kurt Weil. Meðleikari er Jónas Ingi-
mundarson. Gerðubergkl. 17.
• Lína langsokkur. Leikfélag Akur-
eyrarkl. 14.
Myndlist
• Edda Jónsdóttir opnar sýningu í
Nýhöfn á akrílmálverkum sínum og
nokkrum stórum þrykkimyndum unn-
um síðastliðin tvö ár. Þetta er þrett-
ánda einkasýning Eddu. Opið kl.
14-18.
• Louise Bourgeois Opnuð hefur
verið sýning á verkum bandarísku
listakonunnar Louise Bourgeois í sýn-
ingarsalnum Annarri hæð. Listakonan,
sem komin er á níræðisaldur, vinnur
fyrst og fremst þrívíð verk. Á sýning-
unni eru teikningar sem spanna feril
hennar og eitt skúlptúrverk.
• Hulda Hákon hefur hengt upp
verk s(n á Mokkakaffi. Um er að ræða
portrett af dýrum ( miðbænum, en
verkin eru unnin með akríllitum í tré.
Opið kl. 9.30-22.30.
• Ellefu álenskir listamenn sýna
um þessar mundir verk sín í Norræna
húsinu þar sem um er að ræða vatns-
litamyndir, grafík og Ijósmyndir. Opið
kl. 14-19.
• Jóhann Eyfells, sem búsettur hef-
ur verið ( Bandaríkjunum í áratugi,
sýnir verk sin i Listasafni Islands og
gefur þar meðal annars að líta skúlþ-
túra og pappírsverk. Opiðkl. 12-18.
• Fígúra-Fígúra nefnist sýning
sem nú stendur yfir í vestursal Kjar-
valsstaða. Þar eiga verk nokkrir helstu
myndlistarmenn okkar af yngri kyn-
slóð; Brynhildur Þorgeirsdóttir, Helgi
Þorgils Friðjónsson, Hulda Hdkon, Jón
Öskar, Kjartan Ölason og Svala Sigur-
leifsdóttir. Myndefnið er fígúran — og
fígúrur. Opið 10-18.
• Björn Birnir sýnir verk sín í FÍM-
salnum og ber sýningin heitið Um-
verfi sandanna. Þar er að finna verk
unnin með akríllitum á striga og
pappír, auk nokkurra teikninga sem
gerðar eru með tússi á pappír. Opið
kl. 14-18.
„Það er samstarfþeirra þriggja,
Arnars, Tinnu ogMaríu Kristjáns-
dóttur leikstjóra, sem fœr sýning-
una til að lifa oghalda mannifrá
upphafi til enda. “
LÁRUS ÝMIR ÓSKARSSON
Rita nýtur sín
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ, LITLA SVIÐIÐ
RÍTA GENGUR MENNTAVEGINN
EFTIR WILLY RUSSEL
LEIKSTJÓRI
MARÍA KRISTJÁNSDÓTTIR
AÐALHLUTVERK
TINNA GUNNLAUGSDÓTTIR
ARNAR JÓNSSON
Fólk hefur velt því íyrir
sér hver staða leikhússins
sé á þessum tíma kvik-
myndarinnar. Hvað réttlæti til-
veru þess þegar kominn er miðill
þar sem allt er mögulegt; bæði að
lýsa atburðum náttúrunnar og
ímyndunaraflsins og líka komast
svo nálægt leikurum að maður
geti talið á þeim svitaholurnar og
séð minnstu vipru við auga eða
munnvik?
Þessar vangaveltur koma upp í
hugann þegar farið er að sýna
leikrit, sem hefur verið kvik-
myndað með ffábærum leikurum
og góðum árangri á allan annan
hátt, eins og Ríta gengur mennta-
veginn eftir Willy Russel.
Það sem leikhúsinu hefur verið
talið til tekna umffam kvikmynd-
ina er nálægð áhorfandans við
leikarann, og það að áhorfandinn
er með viðbrögðum sínum virkur
þátttakandi í sýningunni. Einnig
það, að hver sýning er einstök,
ekki bara af því að nýir áhorfend-
ur eru í hvert sinn, heldur vegna
þess að leikarinn er ekki nákvæm-
lega sama manneskja frá degi til
dags.
Um þetta mætti skrifa langt
mál eins og hefúr reyndar oft ver-
ið gert. Til þess er ekki vettvangur
hér. Ég vil bara árétta að það er
svo með leikhúsið eins og annað
— t.d. Rítu í leikritinu — að það
nýtur sín best ef það er sem næst
eðli sínu og notar styrk sinn eða
hæfileika. Grunnþættir leikhúss-
ins eru leikarinn og áhorfandinn.
Á öld kvikmyndanna verður ieik-
hús iðulega hjákátlegt þegar það
ætlar að hrífa áhorfendur sína
með effektum og tækni, en þegar
það heldur sig við manneskjuna
og þetta ritúal, sem fúndur leikar-
ans og áhorfandans er, þá hefur
það mesta möguleika á að snerta
hjarta og heila.
Ég er þeirrar skoðunar að „Ríta
gengur menntaveginn“ njóti sín
betur á sviði en í kvikmynd. Þarna
eru tvær persónur, Ríta og kenn-
arinn hennar Frank. Ailt snýst um
þau, samskipti þeirra og hvernig
þau hafa áhrif hvort á annað. Eng-
inn reykur, fólk kemur ekki upp
úr sviðinu eða niður úr rjáffinu.
Eitt er það þó sem fer forgörð-
um, og reyndar er ekki hægt að
gera við því á íslandi, og það er
munurinn á því tungumáli sem
Ríta og Frank tala. Mikið er stílað
upp á það í enskunni að þau tala
mismunandi mállýskur; alþýðu-
mál annarsvegar og háensku
hinsvegar. Þýðingin er annars lip-
ur og sleppur nokkuð vel ffamhjá
þessu með því að leggja áherslu á
orðbragð persónanna, hvorrar
fyrir sig.
Tinna Gunnlaiigsdóttir leikur
Rítu. Það er gaman að kynnast
Rítu í meðförum hennar; hún er
ör og hlý og skynsöm en ómennt-
uð alþýðukona, sem vill þroska
sig og njóta krafta sinna þegar við
kynnumst henni. Síðan gengst
hún upp í þeirri menntun sem
hún verður sér úti um, en spillist
þó ekki. Það sem mér finnst helst
að er að Ríta sýnist áhyggjulaus í
upphafi leiksins og það kemur
ekki nógu sterkt fram að hún er
taugaóstyrk og hrædd. Eins að
farið er framhjá og yfir þann kyn-
ferðislega undirtón, sem textinn
gefur stundum tilefni til. Hvort
tveggja er auðvitað mál leikstjór-
ans líka. En Tinna er orðin mjög
fær leikkona og bætir hér við sig
frá því sem ég hef séð til hennar
áður.
Það má segja að sýning eins og
þessi standi og falli með leikurun-
um og samleik þeirra. Og það ger-
ist ekki öllu betra en í þessari sýn-
ingu. Arnar Jónsson er óaðfinn-
anlegur í hlutverki Franks. Hann
hefur öll blæbrigðin á valdi sínu
og leikmátinn er hófstilltur og ná-
kvæmur. Stundum vill bregða við
í íslensku leikhúsi að maður hafi á
tilfinningunni að leikarar séu ekki
að leika í alveg sömu sýningunni
þótt þeir standi á sviðinu samtím-
is, en því er ekki fyrir að fara hér.
Það má segja að það sé auðveldara
fyrir leikstjórann að samhæfa leik-
mátann þegar fáir leikarar eru í
sýningu, en það er lfka auðvelt að
klúðra því. Það er samstarf þeirra
þriggja, Arnars, Tinnu og Maríu
Kristjánsdóttur leikstjóra, sem fær
sýninguna til að lifa og halda
manni ffá upphafi til enda.
Aðrir þættir sýningarinnar eru í
góðu lagi. Leikmyndin og ljósin
voru í smekklegu samræmi við
heildarhugsun sýningarinnar.
Tónlist fannst mér þó eitthvað út
úr kú. Hún samanstóð af stuttum
stefjum á milli atriða en gerði svo-
sem ekkert af sér.
Fyrir þá leikhúsgesti sem ekki
eru að eltast við nýjungar, heldur
gömlu góðu leikhússkemmtunina
með hæfilegu ívafi af umhugsun-
arefni, þá mæli ég eindregið með
þessari sýningu.
Lárus Ýmir Óskarsson
Hlutlaust svœði
fyrir sáttafundi
ASKUR
SUÐURLANDSBRAUT 4
★★
HELSTU KOSTIR; ALLTAF HÆGT AÐ
FÁ BÉARN AISE, TILTÖLULEGA
HÓGVÆRTVERÐ.
HELSTU GALLAR: STÍL- OG
STEMMNINGARLAUS SALUR, LÍTIL-
SIGLD ELDAMENNSKA ÞRÁTT FYR-
IRLANGAN SEÐIL.
□ Askur á Suðurlandsbraut
4 er veitingahús fyrir íjöl-
slyldur — eða öÚu held-
ur fyrir þá sem telja fjölskyldur
hafa sjálfstæða tilveru einhvers
staðar undir eða ofan við einstak-
lingana sem hún samanstendur
af. Flest veitingahús sem reyna að
laða til sín heilu fjölskyldurnar úr
úthverfunum eru líkari flughöfn-
um, verslunarsamstæðum eða
biðstofúm en almennilegum veit-
ingahúsum. Ekkert á matseðlin-
um né nokkuð í innréttingunni,
veggskrautinu eða tónlistinni má
fæla einhvem aldursflokkinn burt.
Þess vegna finnur enginn neitt að
þessum veitingahúsum en það
finnur heldur enginn neitt sér-
stakt við þau. Svona veitingahús
er Askur. Hann er stíllaus, flatur
og frekar leiðinlegur — en alls
ekki svo að það særi nokkurn
djúpu sári.
Ef fjölskyldur vilja fara út að
borða er miklu nær að fara á ung-
æðislegt Hard Rock eða miðaldra
Ítalíu. Ef brúa á kynslóðabilið er
betra að gera það á heimavelli
annars aðilans í stað þess að búa
til hlutlaust svæði. Hlutlaus svæði
eru Genf, Bonn, Haag og önnur
lífvana pláss.
Það er engrn hætta á að matar-
gestir gleymi sér yfir góðri máltíð
á Aski og leiðist út í langt spjall
um heima og geima að henni lok-
inni; eins og vill gerast á hlýlegri
veitingahúsum. Askur er því kjör-
inn staður fyrir þá sem vilja borða,
borga og hverfa á braut. Og allt
þetta er hægt að gera án vand-
kvæða á Aski.
Maturinn er þokkalegur þótt
eldamennskan rísi aldrei hátt.
Matseðill er fjölbreyttur. Þar má
finna allt frá smáréttum og
skyndibitum upp í íburðarmeiri
rétti, sem flestir eiga ættir að rekja
til amerísks eldhúss — þó án
áhrifa frá Flórída, nágrenni New
Orleans eða öðrum stöðum sem
gætu dregið úr einhæfninni.
Stuðlar
og vafningar
RAGNA RÓBERTSDÓTTIR
NÝLISTASAFNINU
JAEfA Ragna Róbertsdóttir
P^í«Pvinnur út frá tveimur
^"L^grunnhugmyndum.
Annars vegar raðar hún saman
ferköntuðum steinsúlum, jafn-
stórum í hveiju verki fyrir sig, og
myndar með þeim samhverf tíg-
ulmynstur. Hún notar tilsagað
grágrýti og hraunsteina, sem við
fyrstu sýn h'ta út eins og óvenju-
holóttar steypueiningar. Hins veg-
ar vefur hún gúmmflengjum utan
um steinsívalninga, síðan er rúll-
unum raðað í röð, og í a.m.k. einu
verki er sömu lengjunni vafið utan
um tvo steina, réttsælis um annan
en rangsælis um hinn. Þetta til-
brigði er síðan útfært frekar í
veggteikningum, í bylgjumynstri
sem hefur gengið undir nafninu
„fljúgandi hundur“. Verkin hafa
því einfalt, skýrt yfirbragð og upp-
bygging þeirra er regluleg.
Steinstuðlunum er raðað horn í
horn, inn í reglulegt, jafnhliða
rúðunet þar sem skiptast á steinar
og eyður. í sumum verkanna er
steinunum eingöngu raðað hlið
við hið, en í öðrum er þeim raðað
hverjum ofan á annan. Flötu
steinverkin hafa skrautkennt yfir-
bragð og tígulmynstrið minnir á
vefnaðarmynstur eða steinhleðslu
í gólfi. Þau verk sem eru hlaðin
eru myndrænni og gefa færi á
samlíkingu við landslagsform.
Þetta sést best í verkinu í neðsta
sal safnsins. I því má sjá skýra
samlíkingu við náttúrulegan
stuðlabergsklett. Það verk sker sig
úr, því það er áberandi stærst og
jafnframt eina verkið á sýning-
unni sem er ekki samhverft frá
öllum hliðum. Þetta er best
heppnaða verkið á sýningunni.
Stærðin vinnur líka með því, það
er u.þ.b. mannhæðarhátt og hefúr
því samsvörun bæði við víddir
mannslíkamans og víddir salar-
ins. f samanburði verða hin verk-
in eins og skissur eða hugmyndir
að verkum sem bíða eftir stærri
útfærslu.
Jafnvel þótt verkin séu einföld í
útfærslu má samt sem áður greina
tvær tilhneigingar í þeim; hið
skrautkennda og hið myndræna.
Myndræni kosturinn virðist væn-
legri, því hið reglubundna og
rytmíska samhengi parta í
mynstri dregur úr sérstöðu efnis-
ins. Aftur á móti spila form og
uppbygging verkanna annars veg-
ar og sérkenni hraungrýtisins hins
vegar vel saman í myndrænni
verkunum. Það sama gildir um
gúmmívafningana; sambandið
milli efnisnotkunar og formupp-
byggingar er ekki nógu náið.
Vafningarnir eru ný útfærsla á