Pressan - 05.08.1993, Blaðsíða 18

SIÐFERÐI O G SUNNUDAGSSTEIK
18 PRESSAN
Fimmtudagurinn 5. ágúst 1993
Smyglið í farangri utanríkisráðherrahjónanna
AFSÖKUN EÐA AFSÖGN?
Tollgæzlan leggur hald á smyglvarning í farangri utanríkisráðherrahjónanna. Stærsti fréttamiðill landsins þegir um málið, heimtar að
aðrir fjölmiðlar biðjist afsökunar á að hafa flutt fréttir af lögbrotinu og ráðherrann sjálfur leggst í nornaveiðar gegn heimildamönnum.
Er eitthvað undarlegt við þetta?
JÓN BALDVIN OG BRYNDÍS Frá sjónarhóii laganna skiptir engu máli hver átti góssið. Ábyrgðin er þeirra.
Föstudagskvöldið 2. júlí
lagði tollgæzlan á Keflavíkur-
flugvelli hald á 2-3 kíló af hráu
svínakjöti í farangri Bryndísar
Schram og Jóns Baldvins
Hannibalssonar þar sem þau
voru á leið í gegnum grænt
hlið í Leifsstöð. Slíkur inn-
flútningur er bannaður með
lögum. Allt bendir til þess að
smyglvaran hafi fúndizt fyrir
tilviljun, enda er fáheyrt að
leitað sé í farangri ráðherra og
annarra ráðamanna við komu
til landsins.
Þetta eru staðreyndirnar og
aðalatriðin í íréttum af smygl-
tilraun utanríkisráðherra-
hjónanna. Þau virðast hins
vegar hafa týnzt í þoku auka-
atriða, til dæmis hver borgaði
fyrir kjötið og hvernig fréttir
af smyglinu urðu til. Á meðan
reyna vinir þeirra hjóna að
d.repa málinu á dreif, frá
ábyrgð ráðherrans og eigin-
konu hans að meintri sök
þeirra sem flytja óþægilegar
fféttir.
„Þar fór sunnudags-
steikin"
Fyrir því liggja orð toll-
gæzlumanna að almennt er
ekki leitað í farangri háttsettra
farþega við komu til landsins,
svo sem forseta, ráðherra,
sendiherra, seðlabankastjóra
og þvíumlíkra. Þetta þýðir að
þsim er sýndur meiri trúnað-
ur en öðrum — þeir eru með
öðrum orðum hafnir yfir
grun sem almennir borgarar
liggja þó undir.
Þau Jón og Bryndís fóru
með farangur sinn í gegnum
grænt hlið hjá tollgæzlunni. í
því felst yfirlýsing um að ekk-
ert tollskylt eða ólögmætt sé í
farangri viðkomandi.
Við tollskoðun kom í ljós
að trúnaður, sem ráðamönn-
um er sýndur, hafði verið
brotinn og að í farangri utan-
ríkisráðherra var ólöglegur
varningur — smyglgóss. Eig-
inkona utanríkisráðherra
hafði þannig komizt í kast við
tollayfirvöld á Keflavíkurflug-
velli. Hann er hins vegar æðsti
yfirmaður þeirrar sömu toll-
gæzlu.
Eitt meginatriði í málinu er
hvort Bryndís eða Jón Baldvin
vissu hvað var í kjötpokanum
sem Brynja Benediktsdóttir
er sögð hafa átt. Upplýsingar
tollgæzlunnar benda til þess
að af viðbrögðum Bryndísar
megi ráða að a.m.k. henni hafi
verið fullkunnugt um það.
Það staðfesta líka orð Bryndís-
ar við PRESSUNA, en hún
sagðist hafa haft á orði „að
þarna hefði sunnudagssteikin
farið“ þegar lagt var hald á
kjötið.
Tollskoðun var fram-
kvæmd að því er virðist fyrir
tilviljun, þ.e. vegna þess að af-
leysingabílstjóri hafði umsjón
með farangri þeirra hjóna, en
ekki Kristinn T. Haraldsson,
sem tollverðir þekkja sem bíl-
stjóra utanríkisráðherra. Þeirri
spurningu hefur verið varpað
fram af því tilefhi hvort ætla
megi, að fleiri pokar með
ólöglegum vamingi hafi farið í
gegn á farangursvagni þeirra
hjóna í gegnum tíðina.
Frá sjónarhóli laganna
sldptir engu máli hver á vam-
ing sem smyglað er til lands-
ins. Varan er algerlega á
ábyrgð þess sem flytur hana,
burtséð frá því hver borgaði
eða kom vörunni í hendur
smyglarans. Þetta er lykilatriði
sem yfirlýsing Brynju, um að
hún hafi átt kjötið, breytir
engu um. Ábyrgðin á smygl-
inu var Jóns Baldvins og
Bryndísar, enda var smyglið
flutt í farangri ráðherra, á far-
angursvagni hans, í umsjá bíl-
stjóra hans.
Ábyrgðin er Jóns
Baldvins
Af ofangreindu má draga
þá ályktun að utanríkisráð-
herra eigi tveggja kosta völ: ef
honum og Bryndísi var ekld
kunnugt um hvað var í pok-
anum virðist liggja beint við
að hann biðjist afsökunar á
því dómgreindarleysi að hafa
leyft afnot annarra af farang-
ursvagni sínum, sem hann bar
ábyrgð á.
Ef hins vegar Bryndís eða
hann vissu um kjötið í pokan-
um var um að ræða beina til-
raun til lögbrots. Þá virðist
ekkert blasa við samkvæmt al-
mennum stjórnsýslureglum
annað en afsögn Jóns Baldvins
sem utanríkisráðherra. Hann
er, eins og áður segir, æðsti
yfirmaður tollgæzlunnar á
KeflavíkurflugveUi.
Elcki er úr vegi að minna á í
þessu sambandi þegar Jón
Baldvin keypti áfengi sem ráð-
herra á kostnaðarverði og
veitti til fertugsafmælis Ing-
ólfs Margeirssonar, þá rit-
stjóra Alþýðublaðsirts. Þegar
upp komst boðaði Jón til
blaðamannafundar og baðst
afsökunar á dómgreindarleysi
sínu, en taldi afsögn ekki
nauðsynlega þar sem engin
lög hefðu verið brotin. 1 þessu
tilfelli leikur enginn vafi á um
lögbrotið og vitneskja um það
ætti að þýða afsögn ráðherr-
ans. Það væri að minnsta kosti
niðurstaðan annars staðar á
Vesturlöndum.
En í þessu máli sannast
reyndar enn og aftur að stofn-
anir íslenzks samfélags haga
sér sjaldnast eins og tíðkast í
öðrum vestrænum ríkjum.
Það á ekld sízt við um frétta-
flutning af málinu.
Mogginn þegir hástöf-
um
PRESSAN fjallaði fýrst fjöl-
miðla um smyglmálið í smá-
frétt á baksíðu 22. júlí, þar
sem fram kom sú skýring
Bryndísar að vinkona hennar
hefði átt kjötið. Sama kvöld
tók Stöð 2 málið upp. Kristján
Már Unnarsson hafði komizt
yfir minnisblað, ættað úr
landbúnaðarráðuneytinu, þar
sem fram kom lýsing sjónar-
votts af atvildnu. Jón Baldvin
vísaði á Bryndísi, en hún neit-
aði stöðinni um viðtal. I ffam-
haldinu tóku DV, Tíminn og
Vikublaðið málið upp.
Ríkisfjölmiðlar þögðu, svo
og stærsti fréttamiðillinn,
Morgunblaðið. Þess sáust eng-
in merld að það hafi þótt frétt-
næmt þar að í farangri utan-
ríldsráðherrahjónanna fannst
smyglvarningur sem síðan var
lagt hald á. Reyndar hafa
skopmyndateilcnarar blaðsins
teilcnað myndir tengdar mál-
inu, en lesendur Morgunblaðs-
ins hafa þurft að fylgjast með
öðrum fjölmiðlum til að vita
um hvað myndirnar snerust.
Frá ritstjórn blaðsins hefur
nefnilega ekki komið staf-
lcrókur um smyglið.
Þangað til síðasta laugar-
dag. Þá skrifar einn aðalfrétta-
maður blaðsins, Agnes Braga-
dóttir, grein um „ofsóknir"
fjölmiðla á hendur Jóni Bald-
vini og Bryndísi. Agnes
áminnir kollega sína um
sannleiksást, nákvæmni, og
vönduð vinnubrögð og segir
að aðrir fjölmiðlar ættu að
biðjast afsökunar á ofsólcnum
sínum og ósannindum, sem
hún segir fréttina hafa verið.
Engin efnisatriði í fréttum
hafa hingað til reynzt röng og
sú skoðun Agnesar, að yfirlýs-
ing Brynju Benediktsdóttur
jafhgildi saldeysisvottorði fyrir
ráðherrahjónin, er hjákátleg í
ljósi þess sem að ofan greinir.
Agnes er ágætisvinkona
þeirra Jóns Baldvins og Bryn-
dísar og hefur tengzt þeim
með ýmsum hætti í gegnum
árin. Að því leyti má líta á
grein hennar sem prívatvörn
fyrir vini hennar, en það er
einnig milcilvægt í þessu sam-
bandi að grein sem þessi er
elcki skrifuð án vitundar og
innleggs ritstjóra blaðsins,
Styrmis Gunnarssonar.
Hann er lílca einkavinur Jóns
Baldvins og Bryndísar og hef-
ur verið áratugum saman.
í grein Agnesar kemur fram
að henni hafi verið fullkunn-
ugt um málið áður en það
varð opinbert, en þau Jón
Baldvin hafi aðeins spjallað
um það prívat ásamt öðrum
gamanmálum. Það þótti með
öðrum orðum ekki frétt-
næmt. Fullyrða má að alls
staðar annars staðar á Vestur-
löndum hefðu alvörudagblöð
leitað upplýsinga og slcýringa
um málið og birt þær. Ef skýr-
ingarnar hefðu ekld þótt trú-
verðugar má líka fullyrða að
viðkomandi utanríldsráðherra
hefði verið í afar erfiðri stöðu.
Þegar Vikublaðið spurði
Styrmi um ástæður fyrir þögn
Morgunblaðsins svaraði hann
út í hött: „Það sem birtist í
Morgunblaðinu birtist í Morg-
unblaðinu. Það sem birtist
elcki í Morgunblaðinu birtist
eldd í Morgunblaðinu.“ Fleiri
skýringar fengust ekld þar, en
sú spurning hlýtur að vakna
hvort fféttamat og sannleilcs-
ást Morgutiblaðsins ráðizt af
því hvað er vinum ritstjórnar-
innar óþægilegt.
Morgunblaðið hefur hins
vegar birt yfirlýsingar Brynju
Benediktsdóttur og yfirlýsingu
Halldórs Blöndals landbún-
aðarráðherra. Um þær gildir
það sama og skopmyndirnar;
lesendur verða að reiða sig á
fréttir annarra til að slcilja það
sem birtist í Morgunblaðinu.
Sendiboöarnir hengdir
Yfirlýsing Halldórs er
reyndar önnur tilraun til þess
að drepa meginatriðum máls-
ins á dreif (auk yfirlýsingar
Brynju og varnarræðu Agnes-
ar). Hann er annar fomvinur
þeirra Jóns Baldvins og Bryn-
dísar. Hann fordæmdi að
starfsmenn ráðuneytis síns
skyldu að reyna að koma
höggi á þau hjón, eins og
Halldór orðaði það, með því
að veita fjölmiðlum upplýs-
ingar um málið. Þama er sami
tónninn og í grein Agnesar:
sendiboðanum er kennt um
þegar fluttar eru óþægilegar
fréttir.
Yfirlýsing Halldórs kom í
kjölfar krafna utanríkisráð-
herra um skýringar á „lekan-
um“ úr landbúnaðarráðu-
neytinu og PRESSUNNI er
kunnugt um að þar innan
húss hefur starfsfólk verið
yfirheyrt um sinn filut í mál-
inu. Engar trúnaðarupplýs-
ingar ráðuneytisins hafa kom-
izt í hendur fjölmiðla, svo
PRESSUNNI sé kunnugt um,
en starfsfólk hefur verið með-
höndlað nánast sem brota-
menn.
Niðurstaðan í málinu virð-
ist því vera þessi: eiginkona
utanríkisráðherra er fýrir til-
viljun staðin að því að smygla
kjöti í farangri þeirra hjóna.
Það er talið jafngilda saldeysi
að einhver annar segist hafa
borgað fyrir kjötið, þótt
smyglaranum virðist hafa ver-
ið fullkunnugt um tilvist þess.
Vinir þeirra ýmist þegja eða
skamma aðra fýrir að segja frá
lögbrotinu og lcrefjast þess að
beðizt sé afsökunar á óþægi-
legum fréttum. Engum dettur
í hug að ráðherrann biðjist af-
sökunar eða segi af sér vegna
lögbrotsins. Hann situr vænt-
anlega áfram sem yfirmaður
tollgæzlunnar á Keflavíkur-
flugvelli.
. 'i.A>. .. -fU-- ■ .J. vjr
Karl Th. Birgisson
SlGMUND OG GÍSLIJ. ÁSTÞÓRSSON sögðu frá málinu á meðan ritstjórnin þagði.