Pressan - 09.09.1993, Blaðsíða 17

S KOÐA N I R
Fimmtudagurinn 9. september 1993
PRESSAN 17
DAS KAPITAL
STJORNMAL
Afsakið Hauktir
Skyndibitinn stendur í Benedikt
Sú saga er sögð af heiðurs-
manni, að kurteisi hans hafi
nálgast dónaskap. Hann var
sífellt að biðjast afsökunar, án
þess þó að nokkur vissi hvað
verið væri að afsaka.
Nú krefst flokkur sérhags-
munamanna þess að orðhvat-
ur ráðherra biðjist afsökunar á
skoðunum sínum. Einhver
kynni að halda að þetta væri
kafli í vísindaskáldsögu, þar
sem hugsunarlögreglur eru
sögupersónur. Svo er þó ekki.
Hér eru aðeins stjómarmenn
Stéttarsambands bænda að
tala til viðskiptaráðherra.
Það er merkilegt, að í Lýð-
veldinu íslandi þurfa menn að
spyrja hvort þeir megi hafa til-
teknar skoðanir. Ef ekki er um
að ræða viðteknar skoðanir,
þá verðskulda menn böl og
hannfæringu.
Það var aldrei ætlunin að
ræða málefni landbúnaðarins
í pistlum um íjármagnið, en
þegar hugsunarlögregla fer af
stað, þá telja höfundar Das
Kapital rétt að lýsa skoðunum
sínum, því vera má að síðar
verði það bannað. En Sighvat-
ur heíur ekkert að afsaka.
Landbúnaður er merkileg
atvinnugrein. Atvinnugrein-
inni má skipta í tvo flokka,
hefðbundnar greinar, þ.e.
sauðfjárbúskap/kúabúskap og
kartöflurækt, og óhefðbundn-
ar, þ.e kjúklingarækt, svína-
rækt o.fl. Þeir sem stunda hin-
ar óhefðbundnu greinar eru
landráðamenn að áliti hinna
hefðbundnu.
Afurðamestu bændur í
hefðbundnum búskap ná að
framleiða 15 tonn af kjöti á ári
en stærstu kjúklingabændur
ffamleiða yfir 200 tonn af
kjöti á ári. Á hinar óhefð-
bundnu greinar landbúnaðar-
ins er lagður fóðurbætisskatt-
ur til að gera greinarnar verr
samkeppnisfærar við hinar
hefðbundnu.
En til viðbótar fóðurbætis-
skatti eru lögð ýmis gjöld á
greinina til að færa á milli
greina. Er þar um að ræða
flókið net, sem atvinnugreinin
getur hæglega hengt sig í.
í sjóðaflórunni er sjóður,
sem heitir Framleiðnisjóður
landbúnaðarins. Heiti sjóðsins
er göfugt en starfsemi hans
þolir ekki dagsljósið. Ekki hef-
ur neitt komið fram, sem
bendir til að sjóðurinn hafi
náð fram framleiðni í grein-
Það var aldrei œtl-
unin að rœða mál-
efni landbúnaðar-
ins ípistlum um
fjármagnið, en þeg-
ar hugsunarlög-
reglafer afstað, þá
telja höfundar Das
Kapital rétt að lýsa
skoðunum sínum,
því vera má að síð-
ar verði það bann-
að.
inni og ekki er fýlgst með því
að úthlutanir úr Framleiðni-
sjóði gangi til hins yfirlýsta
markmiðs sjóðsins.
En markaðsstarfsemi land-
búnaðarins væri efni í
kennslubók. íslenskar land-
búnaðarafúrðir hafa sérstöðu
á markaði. Þær eru einu vör-
umar í þessum heimi, þar sem
verð ákvarðast af kostnaði.
Verð allra annarra vara
ákvarðast af eftirspurn á
markaði. Það skiptir ekki máli
hvert mat neytandans er á
vörunni, greiðandinn er Rík-
issjóður Islands með bein-
greiðslum til bænda. Hugsið
ykkur ef húsgagnaframleið-
endur byggju við beingreiðsl-
ur.
En umræða um atvinnu-
greinina getur aldrei farið
ffam á vitrænum nótum. Það
stafar af því að varnarvið-
brögð bændaforystunnar eru
svipuð þeim sem vímuefna-
neytendur beita á meðferðar-
stofnunum en óráð raunveru-
leikans er bara alls ekki mnnið
af stjórnarmönnum Stéttar-
sambands bænda.
í sambandi við umræður
um aðild Islands að Evrópsku
efnahagssvæði og samninga
um Almennt samkomulag
um tolla og viðskipti (GATT)
hafa verið gerðar athuganir á
stöðu landbúnaðar og opin-
bemm stuðningi við atvinnu-
greinina. Bændur krefjast
verndaraðgerða en vemdarað-
gerðir munu miðast við nú-
verandi stuðningsaðgerðir. Af
ummælum bænda hefur
komið sú þversögn að þeir
þurfi litlar stuðningsaðgerðir
vegna lítils stuðnings, sem þeir
þykjast njóta í dag.
En bændur hafa fýrr haldið
uppi einangrunarstefnu í
þessu landi. Er þess skemmst
að minnast að Búnaðarsam-
band Kjalarnesþings taldi að
innganga íslands í EFTA væri
varhugaverð og gæti stuðlað
að þéttbýlismyndun í þessu
landi. Það er þó í þéttbýli, sem
landbúnaðarafurða er neytt
og hagsmunir sveitanna eru
sterkt þéttbýli.
En neytendur finna fýrir
stuðningnum. Það er alveg
sama á hvern hátt ffamfærslu-
kostnaður í þessu landi er
reiknaður í hring eftir hring,
alltaf verður niðurstaðan sú,
að verð á landbúnaðarafurð-
um heldur uppi verðlagi í
þessu landi og veldur því lág-
um kaupmætti launa.
Það ætti að vera forgangs-
verkefni verkalýðshreyfingar-
innar að berjast fýrir lægra
verði á matvælum. Því hefur
ekki verið að heilsa því verka-
lýðsrekendur og bændaforysta
hafa hingað til verið í faðm-
lögum.
En sorglegast er til þess að
vita að í flokki ffelsis og fram-
taks, Sjálfstæðisflokknum, er
að finna hatrammasta land-
búnaðarafturhald þessa lands.
Það afturhald leggst á eitt til
að halda íslenskri bændastétt í
helsi og fjötrum sjóðakerfis og
kemur í veg fyrir að bændur
njóti þess ffelsis, sem Bjartur í
Sumarhúsum barðist fyrir
bændum til handa.
Höfundar Das Kapital eru frammá-
menn i fjármála- og viðskiptalífi, en
vilja ekki láta nafns getið.
Þeir félagar Makkdónald og
Dómínó hafa tekið upp fasta
búsetu á íslandi. Dómínó var
tekið með kostum og kynjum
og sölumet slegið strax á fyrsta
degi. Makkdónald á eflaust
álíka móttökur í vændum,
enda landinn orðinn langeyg-
ur eftir afúrðum hans. Hama-
gangurinn í kringum hingað-
komu þeirra frænda er grát-
broslegur fýrir margra hluta
sakir. Hann sannar enn á ný
að nýjungagirni íslendinga á
engan sinn líka (þótt ham-
borgarar og pítsur hafi að
sjálfsögðu fengist hér langa
hríð). Nýjar umbúðir boða
betra bragð og ætla að slá í
gegn —- rétt eins og nýju fötin
keisarans! Skyndibitinn virðist
góður bisniss á Islandi og eng-
in ástæða til að sýta það.
Fulltrúar verkalýðsins í ASÍ
eru allt annað en hressir með
ffamferði Makkdónalds ham-
borgarasala. Makkdónald ætl-
ar nefnilega ekki að skylda
starfsmenn sína til þess að
vera í verkalýðsfélagi. Starfs-
mönnum er hins vegar frjálst
að ganga í verkalýðsfélag, en
þá verða þeir sjálfir að sjá um
að greiða tilskilin félagsgjöld
mánaðarlega. Þetta telur for-
ystusveit verkalýðsins brot á
landslögum og sakar Makk-
dónald jafnvel um fjárdrátt!
Viðbrögð forystusveitarinn-
ar eru skiljanleg, en samúð
mína á hún ekki. Þetta fólk
virðist hafa meiri áhyggjur af
félagsgjöldunum sem verka-
lýðshreyfingin missir af en
launakjörum starfsmanna
hamborgarastaðarins. Hví
skyldi starfsfólk veitingahúsa
vilja borga félagsgjöld til
verkalýðsfélaga sem hvað eftir
annað semja um sultarlaunin
sem tíðkast í þeim bransa?
Hvers vegna á fólk endalaust
að púkka upp á verkalýðsfor-
ystu sem hugsar um það helst
að skara eld að eigin köku?
Hvað eiga framreiðslustúlka
hjá Makkdónaldi og Benedikt
Davíðsson sameiginlegt? Á
milli skilja hundruð þúsunda í
launum. Forystusveit verka-
lýðsins er jafnótrúverðug og
hún er firrt. Mönnum sem
greiða sjálfum sér 3-4 hundr-
uð þúsund krónur í laun á
mánuði lætur illa að tala máli
láglaunafólksins — taxtaþræl-
anna á íslandi.
Þótt Makkdónald kallinn
hafi sparkað í rassinn á far-
lama íslenskri verkalýðshreyf-
ingu er lítil von til þess að hún
gangi í endurnýjun lífdaga.
Flest bendir til þess að enn um
sinn muni forysta verkalýðs-
hreyfingarinnar standa vörð
um launamuninn í íslensku
þjóðfélagi hvað sem líður fag-
urgalanum um bætt kjör
þeirra lægst launuðu.
Ég get ekki látið hjá líða að
minnast á Dómínó pítsusala.
Mér skilst að hann hafi sam-
viskusamlega skráð starfsfólk
sitt í stéttarfélag, enda ekki
heyrst múkk í ASl um kaup
og kjör á þeim bænum. Á það
hefur hins vegar verið bent,
m.a. á síðum PRESSUNNAR,
að Dómínó kallinn hefúr ver-
ið að vasast í ýmsu því í
heimalandi sínu sem lítið hef-
ur með pítsur að gera. Hann
hefúr til dæmis kostað „Oper-
ation Rescue“, sem er hópur
öfgafullra andstæðinga fóstur-
eyðinga. Sá hópur hefúr m.a.
unnið sér það til frægðar að
sprengja upp heilsugæslustöð,
þar sem hægt var að fá fóstur-
eyðingu, og sent bréfsprengjur
til lækna og hjúkrunarfólks
sem taka að sér að fram-
kvæma slíkar aðgerðir. Þessi
sjálfskipaða björgunarsveit
hefði að öllum líkindum ekki
tíma til að húka með mót-
mælaspjöld fýrir utan heilsu-
gæslustöðvar og hreyta fúk-
yrðum í konur, sem þangað
þurfa að koma, ef einhverjir
greiddu ekki fyrir ómakið.
Dómínó er einn af þeim sem
reitt hafa af hendi fé til „björg-
unaraðgerðanna11.
Næst þegar mig langar í
pítsu veit ég hvert ég ætla
EKKI að fara.
Höfundur er stjómmálafræðingur.
„Hví skyldi starfsfólk veitingahúsa vilja
borgafélagsgjöld til verkalýðsfélaga sem
hvað eftir annað semja um sultarlaunin
sem tíðkast í þeim bransa? Hvað eiga
framreiðslustúlka hjá Makkdónaldi og
Benedikt Davíðsson sameiginlegt?“
FJOLMIÐLAR
Bútarnir hennar Beru
„Listamenn eru nefnilega ekki vanirþví
að íslenzkir jjölmiðlar fjalli um Menn-
inguna þeirra án þess að signa sig í leið-
inni. Og slík umfjöllun finnstþeim góð. “
Ég hætti seint að kætast yfir
viðbrögðum listamanna við
menningarumfjöllun sem
þeim fellur ekld. PRESSAN
birti í síðustu viku litla frétt
um listaverk sem Listasafn Is-
lands keypti undir forystu
Beru Nordal. Listaverkið sam-
anstóð af nokkrum rörbútum
með skrúfgangi, sem kallamir
nefndu „fittings“ á lagemum í
Landssmiðjunni hér áður.
Saman mynduðu rörbútamir
bókstafinn E. En þetta var
haganlega gert E, höfundur-
inn að öðru leyti hugmynda-
ríkur listamaður og Listasafn
Islands borgaði hálfa milljón
fýrir verkið. Yfirskrift fféttar-
innar var „Þættir úr sögu
skattgreiðenda" og tónninn sá
að á þessum síðustu og verstu
tímum hefði kannske mátt
finna þessari hálfu milljón
skynsamlegri lendingarstað.
Viðbrögðin voru almennt
góð, nema náttúrlega hjá
þeim par hundruðum fólks
sem rnyndar myndlistargeir-
ann á íslandi. Ágæt vinkona
mín úr þeim kreðsum hellti
sér yfir mig með skömmum
um hvursu vúlgar og lágkúm-
leg við værum hér á blaðinu.
Silkihúfur menningarelítunn-
ar urðu heldur ekki beint kát-
ar og létu það í ljósi víðs vegar
um bæinn; þarna væri okkur
rétt lýst, ekkert nema ple-
beisminn og uppskrúfaðir
fordómamir.
Sjónarmiðið er þekkt og
skiljanlegt, en ég tek ekki und-
ir það. Listamenn eru nefni-
lega ekki vanir því að íslenzkir
fjölmiðlar fjalii um Menning-
una þeirra án þess að signa sig
í leiðinni. Og slík umfjöllun
finnst þeim góð. Þetta er svip-
að og afstaða Þjóðkirkjunnar
virðist vera tií kristninnar;
hún verður ekki marktæk og
fólk ber ekki virðingu fyrir
henni nema hún sé gerð leið-
inleg og óendanlega óintress-
ant venjulegu fólki.
Undantekning ffá þessu er í
bókmenntum, sem eru trú-
lega of mikil almenningseign
til þess að blöðin komist upp
með að fjalla um þær öðruvísi
en fyrir almenna lesendur. I
fljótu bragði kemur ekki í
hugann nema einn gagnrýn-
andi sem gerir eitthvað svipað
í leiklistinni, Súsanna Svavars-
dóttir. DV er nýfarið að birta
myndlistargagnrýni eftir Úlfar
Þormóðsson, en myndlistar-
menn eru hættir að nenna að
kippa sér upp við það sem
hann skrifar. Áð öðru leyti er
menningarumfjöllun blað-
anna í samræmi við testa-
mentið.
Samkvæmt sjónarmiði
listamanna hefði fféttin líklega
átt að vera um það, eftir hvaða
straumum og stefnum E-rör-
bútarnir snerust. Það er þeirra
raunveruleiki. I staðinn var
hún um í hvað Listasafnið
eyddi hálffi milljón af skattfé
launafólks. Það er raunveru-
leiki sem kallarnir á lagernum
í Landssmiðjunni hefðu skilið
og sannarlega ekki versti
skilningur sem hægt er að
leggja í „fittings“-bútana
hennar Beru. Amen.__________
Kari Th. Birgisson
A UPPLEIÐ
f
wm
I
Á NIÐURLEIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
DÓMSAAÁIARÁÐHERRA
Það er auðvelt að þykjast
vera að spara með fækkun
sýslumanna þegar maður
veit að þeir eru að hætta
hvort eð er hver af öðrum
vegna smygls og fjármála-
óreiðu.
STEINGRÍMUR HERMANNSSON
EFNAHAGSSÉRFRÆÐINGUR
Þá eru laxamir úr fiskeld-
inu hans farnir að éta ffá
okkur þorskinn. Setjiði
manninn á eftirlaun áður
en hann byrjar aftur.
INGIBJÖRN ALBERTSSON
AIÞINGISMAÐUR
Þá er búið að ákveða
hvaða þyrlu á að kaupa og
hans hlutverki í pólitík
væntanlega þar með lokið.
BENEDIKT DAVÍÐSSON
FORSETI ASÍ
Lítur á það sem sigur ef
stéttarfélögin fá iðgjöldin
sín ffá McDonald’s, þótt
starfsmennirnir fái sömu
lágu launin og áður. Svona
eiga verkalýðsrekendur að
FJÁRLAGAHALLINN OG SKATTARN-
IROKKAR
Fjárlögin sem nú er verið
að setja saman eru þau
fýrstu sem áttu að vera
hallalaus.
JÓHANNES GUNNARSSON
FORAAAÐUR NEYTENDASAMTAK-
ANNA
Það leið ekki nema mán-
uður ffá því Framtiðarferðir
fóru á hausinn þangað til
Neytendasamtökin fóru að
vara fólk við þjónustu
þeirra.
vera.