Pressan - 09.09.1993, Blaðsíða 26

V I Ð T A L
26 PRBSSAN
oJ
Fimmtudagurinn 9. september 1993
Halldór Blöndal um auglýsingaleik Hagkaups, rangar kratatölur og vel þegið hrós frá Mogganum.
í vor lá í loftinu að ríkis-
stjórnin gæti fallið vegna
ágreinings um landbúnaðar-
mál, en Davíð Oddsson for-
sætisráðherra sendi þingið
heim áður en upp úr sauð. í
sumar hefur verið veitzt að
landbúnaðarkerfinu á ýmsum
vígstöðvum og hafa kratar
ekki sízt haft sig í frammi.
Þetta hefur reynt á Halldór
Blöndal landbúnaðarráð-
herra, en hann er yfirleitt tal-
inn hafa komið sterkur út úr
þeim átökum, eins og ítrekað
hefúr verið bent á í ritstjórnar-
greinum Morgunblaðsins.
PRESSAN hefúr heimildir fyr-
ir því að einhverjir þingmanna
Sjálfstæðisflokksins af lands-
byggðinni vilji nú gera Halldór
að varaformanni Sjálfstæðis-
flokksins í stað Friðriks Sop-
hussonar á landsfúndi í haust.
Afhverju hafa þessi átök um
landbúnaðinn blossað upp síð-
ustu vikur?
„Þessi átök eru í samræmi
við skýringar framkvæmda-
stjóra Alþýðuflokksins. Hann
hefur skrifað um það í Al-
þýðublaðið að það sé freist-
andi að nota framsóknar-
manninn Halldór Blöndal til
að gera Sjálfstæðisflokkinn
tortryggilegan í fjölbýlinu. Mér
sýnist sumar yfirlýsingar for-
ystumanna Alþýðuflokksins
bera keim af framkvæmda-
stjóranum. Það fer mjög lítið
fyrir efnislegri umræðu, það er
ekki tekizt á um grundvallarat-
riði, en á hinn bóginn ein-
kennist þessi umræða af upp-
þotum og tölum, sem að
sumu leyti eru ósambærilegar
og að sumu leyti rangar og
þess vegna hættulegar. Stend-
ur ekki í vísunni „Hálfsann-
leikur oftast er/óhrekjandi
iygi“?“
Hvað heldurðu að krötum
gangi til?
„Þeir hafa sjálfir skýrt það;
ég hef enga ástæðu til að tor-
tryggja það sem framkvæmda-
stjórinn segir, að þetta sé til að
auka flokknum fýlgi í kaup-
stöðum.“
Hvaða áhrif hefur þetta haft
_ á heilsu ríkisstjómarinnar?
„Það er ekkert nýtt að deilt
sé um landbúnaðarmál innan
ríkisstjórnar. Mig minnir að
Alþýðuflokkurinn hafi í kosn-
ingunum 1967 brugðið á það
ráð, til að styrkja stöðu sína, að
skamma Sjálfstæðisflokkinn
fýrir landbúnaðarmálin. Eru
ekki komin kynslóðaskipti og
tími til að sagan endurtaki sig?
Við Jón Baldvin byrjuðum
að rífast um pólitík þegar við
vorum í matrósafötum, svo
okkur bregður ekki við. Sig-
hvatur er vaskur maður, tekur
djúpt í árinni og vill hafa síð-
asta orðið. Það hefúr ekki haft
áhrif á okkar persónulegu
samskipti.“
En það kraumar verulega
undir einmitt í þessu máli á
milli stjómarflokkanna.
„í stjórnarsamstarfi geta
ekki báðir flokkar fengið allt
sitt fram. Á hinn bóginn er
staðan í landbúnaðinum að
því leyti skrýtin að ég er að
framfýlgja stefnu í dilkakjöts-
málunum sem Alþýðuflokk-
urinn samdi um. Það má því
segja að það hafi orðið hlut-
verkaskipti. Ef þessi stefna er
jafnvitlaus og ÁJþýðuflokkur-
inn heldur fram, af hverju
■' gekk hann þá til samninga um
hana?
Auðvitað gengur ekki að
ráðherrar séu opinberlega að
karpa eða rífast. Við eigum að
vera menn til að leysa okkar
deilur innan fjögurra veggja og
stjórnarflokkarnir verða að
komast að niðurstöðu um
hvemig verður staðið að land-
búnaðarmálum á meðan þessi
ríkisstjórn situr. Það er ótrú-
verðugt og gengur ekki að hafa
það allt í lausu lofti.“
Heldurðu að það gerist við
þessa fjárlagagerð?
„Það gerist á þessu hausti.
Við höfum ekki meiri tíma.
„Staðan í landbún-
aðinum er að því
leyti skrýtin að ég
er að framfylgja
stefnu í dilkakjöts-
málunum sem Al-
þýðuflokkurinn
samdi um. “
Það er óhjákvæmilegt að hægt
sé að halda áfram þeim um-
bótum sem við erum að vinna
að núna með bændunum í
landinu. Það gengur ekki að
tefja fýrir slíku með einhverju
ístöðuleysi.“
Sýnist þér málflutningur
krata með þeitn hœtti að áscett-
anleg lendingfinnist?
„Alþýðuflokkurinn hlýtur
að vinna í samræmi við sam-
þykktir ríkisstjórnarinnar og
skuldbindingar. Hann hefur
gert það þegar á hefur reynt,
nema í vor. Ég efast ekki um
að það muni finnast fullnægj-
andi lausn.“
Kratatölurnar eru rang-
ar
Þú hefur sagt að forsendur
búvörusamnings séu brostnar.
Hvemig sérðu fyrir þér að kerfið
breytist? Er þetta viðvarandi
fyrirkomulag sem við búum við
núna?
„Samningurinn um núver-
andi skipulag var gerður í tið
síðustu ríkisstjórnar. Við í
Sjálfstæðisflokknum höfum
ekki í ályktunum okkar útfært
stefnuna nákvæmlega svona,
þannig að ég ber ekki pólitíska
ábyrgð á búvörusamningnum
eins og hann var hugsaður.
Það gerir samstarfsflokkur
minn hins vegar.
Þessa dagana er verið að
gera birgðakönnun í slátur-
húsum og þá mun liggja fýrir
hversu mikil sala hefúr orðið á
árinu og greiðslumark fyrir
næsta ár verður ákveðið eftir
því. 1 samningnum er gert ráð
fýrir að hann komi til endur-
skoðunar effir tvö ár og það
ætlum við að gera núna með
bændasamtökunum. Ég geri
mér vonir um að við séum
sammála um að gera kerfið
sveigjanlegra þannig að hægt
sé að flýta fýrir hagræðingu.
Það hefur engin atvinnu-
grein unnið jafnmikið að hag-
ræðingu og bændur á síðustu
tveimur árum. Það sést bezt á
því að opinber útgjöld í land-
búnaðarráðuneytinu hafa
dregizt saman um fjóra millj-
arða á ári, en samt sem áður
hefur verð á landbúnaðarvör-
um frá bændum lækkað.
Á hinn bóginn er athyglis-
vert að það skuli vera pró-
sentuálagning á matvöru. Það
þýðir að meira er lagt á ísl-
enzku vöruna ef hún er á
annað borð dýrari í
framleiðslu, en þá erlendu og
verðmunurinn þannig færður
upp í önnur og hærri veldi. Þó
er erlenda varan staðgreidd, en
innlenda varan oft í umboðs-
sölu og hægt að skila því sem
ekki selst. Áhættan og tilkostn-
aðurinn er minni, en álagn-
ingin meiri. Það er í full-
komnu ósamræmi við allar
prédikanir um frjálsa verzlun-
arhætti og frjáls innkaup.“
Kerfið virðist þó hugsað með
það í huga að bœndur, en ekki
neytendur, verði fyrir sem
minnstum skakkaföllum.
„Þetta er algerlega rangt.
Breytingin er sú að bændur
bera sjálfir ábyrgð á fram-
leiðslu sinni, gagnstætt því
sem áður hefúr verið. Ef varan
selst ekki er það á ábyrgð
bænda og þeir bera hallann af
því.“
En nú þegarsalan síðustu tvö
ár hefur reynzt minni en reikn-
að var með viltu taka samning-
ana upp. Þá er þetta varla end-
anlega á þeirra ábyrgð, ef hœgt
er að taka upp reiknistokkinn
aftur?
„Það er þannig í öllum
samningum, að ef niðurstaðan
verður mjög ósanngjörn á
annan veginn eða markmið-
um má ná á annan hátt, þá er
eðlilegt að taka málið upp að
nýju. Þetta hefur t.d. gerzt í
samningum okkar við Alusu-
isse.“
Aðrar breyttar forsendur
hljóta að vera skuldasöfnun ís-
lenzka ríkisins. Hvaða áhrifhef-
urhún?
„Ég lagði á það áherzlu eftir
stjórnarskiptin 1988 að stefna
ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar hlyti að leiða til
skuldasöfnunar ríkis og fýrir-
tækja. Við þá drauga erum við
að berjast núna. Ég er því fýlli-
lega sammála að við þurfum
að draga úr ríkisútgjöldum og
við höfum sannarlega tekið til
hendinni í landbúnaðinum.
Ég hef hins vegar talið nauð-
synlegt að taka til hendinni í
öðrum málaflokkum, þótt ég
ætli ekki að fara að ásaka sam-
starfsflokk minn eins og ég sé
að gert er í Alþýðublaðinu.
Allir, sem vilja, vita hver stefna
mín er í húsnæðismálum. Ég
vil leggja niður Húsnæðis-
stofnun ríkisins og leggja nið-
„Hvernig stendur á
því að Hagkaup
œtlar að taka
meirafyrir að selja
íslenzkt svínakjöt
en það danska?“
ur deildaskiptingu húsnæðis-
lána sem framkallar þvílíkt
óréttlæti að við það verður
ekki unað til frambúðar. í
staðinn verði vextir ffádráttar-
bærir eins og áður tíðkaðist,
en á hinn bóginn verði hið fé-
lagslega kerfi rekið á ábyrgð
sveitarfélaganna. Það yrði
mikill spamaður og hreinsun
að því. í tryggingar- og heil-
brigðismálum eru mörg úrelt
sjónarmið. Það dugir ekki að
taka alltaf einn málaflokk út
úr, eins og gert er við land-
búnaðinn, og nota hann sem
blóraböggul fýrir aðra hluti.“
En það eru háar upphæðir
sem landbúnaðurinn tekur til
stn og miklarað umfangi miðað
við margt annað.
„Hvað heldur þú að þær séu
háar?“
Með öllum rtkisframlögum
og markaðsvemd er talað um á
milli 15 og 20 milljarða.
„Þetta eru kratatölur. Þetta
eru rangar tölur og sýnir erfið-
leikana á að tala um þetta af
einhverju viti. Við verðum að
tala um hlutina eins og þeir
eru og skilgreina hvað átt er
við. Ef ég skil þig rétt ertu að
tala um markaðsvemdina eins
og hún er rædd í norrænu
skýrslunni. Þær tölur em úr-
eltar. Við höfum tölumar fýrir
1991, sem era 12,7 milljarðar
króna, og tölumar hafa lækk-
að síðan og halda áfram að
lækka.
Auðvitað eru hlutir dýrari
hér en annars staðar, en þeir
sem vilja ná niður vöraverði
ættu að leggja vinnu í að
kynna sér hvernig stendur á
því að matvörumarkaðir taka
meira fýrir að selja kjúklinginn
hér í umboðssölu en hann
kostar út úr búð í Bandaríkj-
unum. Hvemig stendur á því
að Hagkaup ætlaði sér að taka
meira fyrir að selja íslenzkt
svínakjöt en það danska? Get-
ur verið að þetta sé svona í
öðram greinum? Getur verið
að innflutningsverzlunin í
heild sinni hagi sér eins, að
þeir séu með hærri álagningu
og verri viðskiptakjör þegar
þeir verzla við Islendinga en
við erlendar þjóðir? Það er
þetta siðferðisiega mat sem
blað eins og PRESSAN hlýtur
að leggja til grundvallar í um-
fjöllun sinni, en ekki festa sig
við bóndann einan.“
Af hverju œttu þeir smásölu-
menn aðgera þetta?
„Þú ættir að spyrja þá að
því, en ég get nefnt skýringu.
Þeir eiga innfluttu vörana og
ef hún selst ekki sitja þeir uppi
með skaðann. Ef þeir kaupa
skinkuna hér innanlands og
hún selst ekki, þá henda þeir
henni aftur í svínabóndann.“
Hvaða áhrif hefur nýjasta
skinkudeilan?
„Hagkaup og skinkan skipta
engu máli í sambandi við inn-
flutning á landbúnaðarvörum.
Þetta er öðrum þræði auglýs-
ing fýrir þá og rekið þannig.
Þótt Hagkaup og Bónus séu
voldugir, þá ráða þeir ekki
innflutningsmálum í landinu
og eiga ekki að gera. En þeeei
umræða hlýtur að valda því
hlýtur að valda því að við reis-
um skorður við þeirri hættu
sem stafar af hringamyndun í
verzlun hér á landi. Ólafur
Björnsson prófessor skrifaði
ágæta grein um þetta í Morg-
unblaðið í síðustu viku. Hann
hefúr alltaf verið minn gúrú.“
Þeir telja sig hafa lögin á bak
við sigen hver ráðherrann upp
af öðrum virðist ekki hafa á
hreinu hvað lögin segja eða
hvað þau þýða.
„Það er enginn misskilning-
ur — eða var ekki að minnsta
kosti — á milli mín og Hag-
kaups um hvernig fram-
kvæmdin er í þessum málum.
Þeir í Hagkaup eru vitanlega
að vekja athygli á sjálfum sér
og ég skil þá vel í því um leið
og þeir era að þrýsta á meira
frjálsræði í viðskiptum. Þeir í
Hagkaup þekkja Súvörulögin.
Þeir hafa snúið sér til landbún-
aðarráðuneytisins og vita þetta
alveg.“
Ogfengið þar þær upplýsing-
ar að það sé bannað að flytja
inn soðið kjöt?
„Já, já. Þeir kunna þetta allt
og það á ekki að koma þeim á
óvart“
Hver verður afgreiðsla
ráðuneytisins í málinu?
„Eins og lög gera ráð fýrir
verður sumsókn Hagkaups
send Framleiðsluráði, sem
síðan tekur sér hæfilegan frest
til að svara því hvort nægilegt
svínakjöt er til í landinu. Ég á
von á að sú athugun leiði í ljós
að innflutningur verði ekki
leyfður.“
Þykir vænt um hrósið
Morgunblaðið talar um þig
sem ótvíræðan forystumann
landsbyggðarinnar í Sjálfstæðis-
flokknum. Hvemigfinnst þérsá
titill?
„Mér þykir alltaf vænt um
það þegar mér er hrósað.“
Heldurðu að þetta hafi áhrif
á landsfundinum í haust?
„Það er alltaf betra þegar
mönnum er lagt gott orð en
illt. Annars hefur það verið
upp og ofan með mig eins og
aðra; stundum er maður í
náðinni og stundum ekki.“
Áttu von á að skipt verði um
varaformann íflokknum?
„Eg hef ekki heyrt um það
rætt“
Hefur það verið rætt óform-
lega?
„Ekki við mig. Ég veit ekki
til þess að Friðrik Sophusson
hafi látið í ljós ósk um að
hætta. Þetta hefúr ekki borið á
góma okkar á milli.“
En á milli þín og óbreyttra
þingmanna?
„Við tölum saman prívat og
þú leiðir mig ekkert í því. Það
þýðir ekki að spyrja mig þann-
ig. Þó vil ég segja að það hefúr
ekkert verið rætt um varafor-
mannsskipti í þingflokknum
svo ég viti.“
Þætti þér ástæða til að lands-
byggðin eignaðist talsmann í
hinni formlegu forystu flokks-
ins?
„Það er gamalt sjónarmið í
Sjálfstæðisflokknum að það sé
ekki óeðlilegt ef formaður er
Reykvíkingur að þá sé varafor-
maður utan af landi. Það hefur
hins vegar ekki orðið ofan á.
Ég hef enga trú á að flokkur-
inn myndi velja varaformann
á þeim forsendum og sjálfur
hef ég aldrei léð því sjónarmiði
lið. Reynslan sýnir að fýrrver-
andi borgarstjórar Reykvík-
inga — og þeir hafa margir
orðið formenn í Sjálfstæðis-
flokknum -— hafa haft skiln-
ing á málefhum landsbyggðar-
innar.“
Hvemig myndirðu taka þvi
ef áþigyrði skorað?
„Eg hef ekki haft í huga að
gefa kost á mér sem varafor-
maður Sjálfstæðisflokksins.“
Kari Th. Blrgisson