Tíminn Sunnudagsblað - 23.03.1969, Blaðsíða 14

\ bænda á fáum árum. Þó hefur
^nann ekki verið gínkur maður. Það
t var siður í Borgarfirði, að minnsta
kosti stundum, að eigi voru lögð
á svo mikil útsvör, að nægja mætti
til þess að sjá ómögum sveitarinn-
ar farborða. Skakkinn var jafnað-
ur með gjafatillögum, sem menn
inntu af höndum af frjálsum vilja
að meira eða minna leyti. Þessi til-
lög hefur Árni sízt skorið við nögl,
og horfðu þó löngum margir rauð-
um augum á eftir þeim skilding-
um, er til ómagaframfærslunnar
runnu. Einnig tók Árni til sín
ömmu sína, Snjófríði Jónsdóttur,
og ól önn fyrir henni, þar til hún
andaðist níræð eða meira árið
1833. Hafði Árni mannhylli af
þessu og öðru, og þess sérstaklega
getið, að hann kæmi sér vel í
Borgarfirði. Aftur á móti var hann
ekki betur að sér í bóklegum fræð-
um en í meðallagi.
Séra Benedikt Þórarinsson varð
prestur á Desjarmýri vorið 1831.
Fer hann orðum um það í sóknar-
manntali sínu, hve Ánna búnaðist
vel, og lætur þess getið, hversu
góður aflamaður var hann og fram-
kvæmdasamur dugnaðarmaður.
Svipaðar einkunnir fékk hann hjá
presti þeim, er var á Desjarmýri á
undan séra Benedikt. Guðrún þótti
einnig sóma sér vel — rækslusöm
húsfreyja og vel að sér. Pétur
Bjarnason, sem var vinnumaður
þeirra hjóna á Jökulsá, virðist á
hinn bóginn hafa verið heldur illa
að sér, en iðjusamur var hann og
efnaðist til nokkurra muna, þegar
fram liðu stundir, þótt í annarra
brauði væri.
Þótt þeim hjónum vegnaði vel í
Borgarfirði, hefur Guðrún trúlega
verið ljúft að flytjast að Ketilsstöð-
um, því að hugstæðar eru hverj-
um sínar heimaslóðir. Frændgarð-
ur hennar var á Úthéraði og Ketils-
staðir næsti bær við Rauðholt,
bennskuheimili hennar. Að vísu
urðu þau að láta sér nægja hálf-
lendu. En ekki verður annað séð
en sambýl'ið hafi verið gott. Var
mótbýlisfólk þeirra Jón nokkur
Jónsson og Guðrún Þorvarðsdóttir
frá Húsum í Fljótsdal og systir
húsfreyju, sem Gróa hét, vinnu-
kona á búi þeirra. Þetta fólk var
dável efnað, og voru þeir Ketils-
staðabændur báðir meðal beztu bú-
þegna í sveitinni. Liðu svo tólf ár
á Ketilsstöðum, að ekki bar á neinn
þann skugga, sem nú er kunnugt
um, er þeim Árna og Guðrúnu
væri um megn umdir að búa. Að
sönrnu munu þau hafa misst eitt-
hvað af mörgum börnum, er þau
eignuðust, en slíkt þótti þá ekki
anniað en jafnan mátti við búast,
og fimm börn áttu þau lífs, er
þrettánda búsikaparár þeirra á Ket-
ilsstöðum hófst.
IV
Nú víkur sögunni suðuí á land.
í maímánuði þetta ár, 1846, bar
svo til, að mislingar fluttust á land
með dönsku kaupfari, sem kom í
Hafnarfjörð- Fór veikin fljótt
geyst, og l'agðist fólk í hrönnum,
svo að sums staðar varð ekki sinnt
búsmala né öðrum brýnustu
störfum gegnt. í kjölfarið fór mik-
ill manndauði, og lögðu misling-
arnir suma í gröfina, en eftirköst
ýms urðu öðrum að aldurtila. Um
Hafnarfjörð og Álftanes dó um
hundrað manns þetta sumar, og
víða annars staðar varð manndauð-
inn viðlíka. Var þess skammt að
bíða, að sóttin bærist út um allt
land með skólapiltum, vermönn-
um og kaupafólki, og fór svo að
lyktum, að þetta varð mesta mann-
dauðaár, sem komið hafði á nítj-
ándu öld. Og ekki bar öldin í
skauti sínu nema tvö ár með jafn-
mikl'u mannfalli og þetta.
Austur á Fljótsdalshéraði bárust
mislingarnir fyrir slátt en ekki tók
fólk á Ketilsstöðum í Útmanna
sveit að veikjast fyrr en komið var
fram á haust. Ekki lagðist sótt-
in mjög þungt á börnin, þótt þeim
væri víða hætt, en Árni bóndi og
Gróa, vinnukona mótbýlisfólks
hans, veiktust hastarlega. Varð
brátt ljóst, að hverju fór með þau,
og er það í stuttu máli að segja,
að þau önduðust bæði samdægurs,
23. október. Tveim dögum síðar
voru þau jörðuð að Hjaltastað.
Guðrún ísleifsdóttir stóð nú
uppi ekkja með börn sín, öll ung.
En sú var bót í máli, að efnahag-
urinn var góður, vinnuhjú traust
á heimilinu og heyfengur viðhlít-
andi, því að spretta hafði verið all-
góð um sumarið og heyskapartíð
ekki sem verst á Austurlandi. Ná-
grannarnir munu hafa hugsað sem
svo, að ekki myndi vandfundinn
maður, sem fús væri til þess að
ganga í eina sæng með ekkjunni,
fertugri manneskju Þannig hafði
margur ungur maður komið undir
sig fótum og hafizt fyrir bragðið
í röð nefndarbænda.
V
Ljós og skuggar leikast á í
mannheimi. Einn er borinn til graf-.
ar, annar drekkur brúðkaup sitt.
Svo fór í Útmannasveit, að skamrnt
varð á milli erfisdrykkju og brúð-
kaupsveizlu, þótt ekki væri það
Guðrún ísleifsdóttir, sem skautið
bar og brúðarbekkinn sat.
Á þessum árum var séra Jón
Guðmundsson prestur á Hjalta-
stað. Hann var norðlenzkrar ætt-
ar, sonur Guðmundar á Krýnastöð-
um í Eyjafirði, Jónssonar prests í
Vogum í Mývatnssveit. Voru
þeir bræðrasynir, hann og séra
Benedikt á Desjarmýri, sem mú var
raunar kominn að Ási í Fellum, og
skáldin Benedikt Gröndal eldri og
séra Þórariinn í Múla föðuribræður
hans. Kona séra Jóns var Margrét,
dóttlr séra Stefáns Einarssonar í
Sauðanesi, og hafði annar tveggja
sona þeirra, Stefán að nafni, lokið
námi í Bessastaðaskóla.
Sama ár og séra Jón lauk stú-
dentsprófi, árið 1810, lenti hann í
foraðsveðri á Holtavörðuheiði að
haustlagi og kól þá til þeirra ör-
kumla að höggva varð af honum
allar tær. Var hann því bagaður til
muna, þótt léti hann það eigi á sig
bíta framan af ævi, enda karl-
memni að þreki og glaðvær að
lundarfari. En þreyta sótti á hann
með aldri, og tók hann því Stefán,
son sinn, sér til aðstoðar við emb-
ættisverkin, nokkrum árum eftir
að hann hafði lokið námi. Hafði
hann hlotið prestvígslu árið 1844.
Gazt sóknarmönnum vel að þess-
ari ráðstöfun, því að hann var góð-
um gáfum gæddur og valmenni
kallaður.
Löngum þótti hlýða, að ungir
menn, sem hlotið höfðu vígslu,
leiddu hugann að kvonbænum og
hefðu þar um ráð góðra manma.
Það höfðu þeir Hjaltastaðarfeðgar
einnig gert. Séra Stefán var heit-
bundinn ungri stúlku úr byggðar-
laginu, Guðríði Magnúsdóttur frá
Sandbrekku, og dvaldist hún á
Hjaltastað, er hér var komið. Misl-
ingahaustið var brúðkaupið ráðið,
og skyldi það standa á Hjaltastað
4. nóvem-ber. Var mörgu fólki
boðið í veizluna, svo sem venja
var. Meðal boðsgestanna var ekkj-
an á Ketilsstöðum, Guðrún ísleifs-
dóttir, er misst hafði mann sinn
tíu dögum fyrr, og mágur hennar,
Pétur Bjarnason, sem þá var
vinnumaður á Fossvöllum í Hlíð
hjá Björgu Halldórsdóttur frá
254
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ