Morgunblaðið - 09.06.2004, Blaðsíða 16

ERLENT
16 MIÐVIKUDAGUR 9. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
LEIÐTOGAR átta mestu iðnríkja
heims tíndust í gær á Sea Island í
Georgíu í suðaustanverðum Banda-
ríkjunum, þar sem árlegur fundur
þeirra fer fram að þessu sinni. Gest-
gjafinn George W. Bush Banda-
ríkjaforseti tók þar á móti leiðtogum
Japans, Kanada, Bretlands, Frakk-
lands, Ítalíu, Þýzkalands og Rúss-
lands, en fundurinn hófst í gær-
kvöld.
Á dagskrá leiðtoganna er að
„samþykkja að hrinda af stað mörg-
um nýjum aðgerðum til að vinna að
framförum og auknu frelsi með efl-
ingu alþjóðlegs samstarfs,“ eins og
Condoleezza Rice, þjóðaröryggis-
ráðgjafi Bandaríkjaforseta, orðaði
það við blaðamenn.
Íraksályktun bætir horfurnar
Þessi orð Rice eru til marks um
að ráðamönnum í Washington er
umhugað um að nýta þennan fund
G8-hópsins til að bæta samstarfs-
andann sem deilurnar um íhlutunina
í Írak ollu.
Horfur virtust góðar á því að
samstarfsandinn á þessum fundi
yrði sannarlega betri en á þeim síð-
ustu, enda lýstu fulltrúar Frakk-
lands og Þýzkalands, sem voru með-
al hörðustu gagnrýnenda Íraks-
stríðsins, því yfir í gær að þeir
myndu samþykkja nýja ályktun um
Íraksmál í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna. Bandarísk og brezk
stjórnvöld höfðu þrýst mjög á um
samþykkt ályktunarinnar nú er inn-
an við þrjár vikur eru til stefnu þar
til valdaframsalið í hendur bráða-
birgðastjórnarinnar í Írak á að fara
fram.
Það er ekki nema rúmt ár síðan
Bush forseti varaði við því að Sam-
einuðu þjóðirnar dæmdu sjálfar sig
til tilgangsleysis ef þær samþykktu
ekki að styðja hernaðaríhlutun gegn
stjórn Saddams Husseins í Írak. Nú
bregður svo við að talsmenn Banda-
ríkjastjórnar keppast við að benda á
tillögu sem liggur fyrir fundi G8-
hópsins um að hann kosti þjálfun
75.000 friðargæzluliða á næstu fimm
árum, sem hægt verði að beita í
verkefnum í nafni SÞ.
„Blíðkunarherferð“
AFP-fréttastofan orðaði það svo,
að Bandaríkjastjórn hefði „hrundið
af stað hnattrænni blíðkunarher-
ferð“ með fjölda tillagna á G8-fund-
inum um fjölþjóðasamstarfsverk-
efni, að því er virtist í þeim tilgangi
að hrista þá ímynd af stjórninni að
hún hefði engan áhuga á fjölþjóða-
samstarfi heldur vildi bara treysta á
eigin mátt og megin til að koma því
til leiðar í heiminum sem hana lysti.
Meðal tillagna sem liggja fyrir
fundinum að frumkvæði Banda-
ríkjastjórnar eru nýjar ráðstafanir
til að stuðla að umbótum í Mið-Aust-
urlöndum; að víkka út raðir alþjóða-
bandalagsins gegn hryðjuverkum,
einkum varðandi öryggi í milliríkja-
samgöngum og varðandi eftirlit með
vopnaviðskiptum. Þá er þar einnig
að finna tillögur um aðgerðir í bar-
áttunni gegn fátækt, hungursneyð,
lömunarveiki og HIV/alnæmi.
Meðal tillagnanna er meira að
segja ein um „metan á markað“, en
hún hefur að markmiði að draga úr
því magni gass sem myndast á sorp-
haugum og sleppur út í andrúms-
loftið og nýta það þess í stað sem
umhverfisvænt eldsneyti.
Auk leiðtoga auðugustu iðnríkj-
anna sjö og Rússlands eru leiðtogar
Afganistans og Tyrklands, araba-
ríkjanna Bahrain, Jórdaníu, Jemen
og Alsír, og Afríkuríkjanna Ghana,
Senegal, Nígeríu, Úganda og Suður-
Afríku boðnir til Sea Island til
skrafs og ráðagerða.
Fundurinn er enn fremur fyrsta
tækifæri Ghazi al-Yawar, bráða-
birgðaforseta Íraks, til að fóta sig á
leiksviði alþjóðastjórnmálanna. Í
hinni nýju ályktun öryggisráðs SÞ
um Íraksmálin er skipun bráða-
birgðastjórnarinnar fagnað. Álykt-
unin veitir herliði Bandaríkjamanna
og bandamanna þeirra jafnframt
umboð til að dvelja áfram í Írak eft-
ir að bráðabirgðastjórnin fær full-
veldisrétt landsins í sínar hendur.
Vonazt er til að nýja ályktunin
fari langt með að brúa þann djúp-
stæða ágreining sem myndaðist
milli bandamanna beggja vegna Atl-
antshafsins vegna Íraksstríðsins.
Áfram deilt um framhaldið
Samt má fastlega reikna með því
að þótt þessi áfangi hafi náðst í átt
að sáttum greini leiðtogana áfram á
um framhaldið, þ.e. hvernig farið
skuli að við uppbyggingu Íraks. Til
dæmis er ekkert samkomulag í aug-
sýn um það hvernig skuldir Íraks
skuli gerðar upp, en stærstu lán-
ardrottnarnir eru einmitt Rússland,
Frakkland og Þýzkaland, sem voru
mest andsnúin stríðinu. Bandaríkja-
menn vilja að 80–90% af gömlum
skuldum landsins verði gefnar eftir,
en Frakkar og Þjóðverjar hafa gefið
til kynna að þeir séu ekki tilbúnir að
samþykkja meira en 50% eftirgjöf.
Tillögur Bandaríkjamanna um
umbætur í Mið-Austurlöndum og
Norður-Afríku mæta einnig tor-
tryggni. Talsmenn arabaríkja segja
að umbætur verði að vera „heima-
ræktaðar“ eigi þær að bera árangur.
Reuters
Skólabörn fagna Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands, við komu hans til G8-fundarins í Georgíuríki í gær.
Bandaríkjastjórn í
alþjóðahyggjuham
auar@mbl.is
Leiðtogafundur átta
helztu iðnríkja heims
fer nú fram í Bandaríkj-
unum. Auðunn Arnórs-
son segir ráðamenn í
Washington vilja nýta
fundinn til að bæta sam-
starfið við bandamenn
og vinna að sátt um
framhaldið í Írak.
BANDARÍSKA dómsmálaráðuneytið upp-
lýsti Hvíta húsið í ágúst 2002 um að pynt-
ingar á meintum hryðjuverkamönnum er-
lendis gætu verið réttlætanlegar. Segir þar
ennfremur, að alþjóðalög, sem banna pynt-
ingar, kunni að stríða gegn bandarísku
stjórnarskránni, séu þau látin ná til pynt-
inga í stríðinu gegn hryðjuverkamönnum.
Kemur þetta fram í skjali, sem dóms-
málaráðuneytið sendi Hvíta húsinu, en til-
efnið var, að CIA, bandaríska leyniþjón-
ustan, hafði farið fram á leiðsögn
ráðuneytisins í þessum efnum. Í skjalinu
segir, að séu pyntingar rökstuddar sem
„nauðsyn og sjálfsvörn“, kunni það að vera
næg réttlæting og koma í veg fyrir, að unnt
sé að sækja menn til sakar fyrir þær. Meg-
intilgangur þeirra væri þá að koma í veg
fyrir aðrar árásir al-Qaeda-hryðjuverkasam-
takanna á Bandaríkin. Undir þetta ritar Jay
Baybee, aðstoðardómsmálaráðherra Banda-
ríkjanna.
Litlar upplýsingar
frá föngunum
Dagblaðið The Washington Post, sem
komst yfir skjalið, segir, að það hafi aftur
verið notað af lögfræðingum varnarmála-
ráðuneytisins og Donald Rumsfeld varnar-
málaráðherra þegar yfirmenn í Guantanamo
kvörtuðu yfir því, að illa gengi að fá upplýs-
ingar upp úr föngunum þar.
Talsmaður George W. Bush Bandaríkja-
forseta segir, að hann hafi skipað hernum af
fara mannúðlega með meinta hryðjuverka-
menn og í samræmi við Genfarsáttmálann
en ýmsir fréttaskýrendur segja, að fyrr-
nefnt skjal og það, sem varnarmálaráðu-
neytið gekk frá í mars 2003, sýni löngun
Bandaríkjastjórnar til að ganga eins langt
og unnt er. Með lögum frá 1994 er banda-
rískum hermönnum bannað að pynta fanga
hvar sem er í heiminum en í skjali dóms-
málaráðuneytisins eru pyntingar túlkaðar
með miklu þrengri hætti. Þar segir til dæm-
is, að erfitt sé „að taka ákveðna athöfn úr
samhengi og álykta, að hún ein og sér jafn-
gildi pyntingum“. Til að um pyntingar geti
verið að ræða, verði þær að hafa í för með
andlegan skaða í langan tíma, mánuði eða
ár.
„Frábrugðnar
yfirheyrsluaðgerðir“
Með skýrslu varnarmálaráðuneytisins fyr-
ir ári, sem er í flestu samhljóða skýrslu
dómsmálaráðuneytisins, var reynt að leggja
lagalegan grunn undir „frábrugðnar yfir-
heyrsluaðferðir“ og var það gert í samvinnu
við bandaríska hermálaráðuneytið og leyni-
þjónustustofnanir. Þar er því haldið fram, að
innlend lög og alþjóðleg verði að víkja fyrir
valdi Bandaríkjaforseta á stríðstímum. Þá
segir þar, að lögin frá 1994 um bann við
pyntingum „nái ekki til bandarískra her-
manna í Guantanamo“.
Sagt er, að þessar skýrslur hafi hneykslað
marga lögfræðinga Bandaríkjahers og
margir þeirra mótmælt þeim formlega.
„Þetta er algert einsdæmi. Í 30 ár höfum
við farið eftir Genfarsáttmálanum,“ sagði
háttsettur lögfræðingur á vegum hersins.
„Þegar farið er að segja fólki, að það sé allt í
lagi að brjóta lögin, þá veit enginn hvar það
endar.“
Talsmaður bandaríska varnarmálaráðu-
neytisins sagði í fyrrakvöld, að skýrslan frá
því í mars í fyrra hefði verið „fræðileg til-
raun til að skilgreina lögin“ og bætti við, að
það, sem væri löglegt, og það, sem væri
stundað, væri sitt hvað. Fram hefur komið
hjá embættismönnum ráðuneytisins, að hjá
því hafi verið kannaðar 35 yfirheyrsluaðferð-
ir og hafi Rumsfeld lagt blessun sína yfir 24
þeirra. Ráðuneytið neitar hins vegar að upp-
lýsa hverjar þær eru.
„Stríðsglæpir“
Mannréttindasamtök hafa brugðist
ókvæða við þessum upplýsingum.
„Þetta er það versta, sem ég hef séð síðan
Abu Ghraib-hneykslið kom upp,“ sagði Tom
Malinowski hjá samtökunum Human Rights
Watch. „Svo virðist sem þeir hafi lagt á ráð-
in um stríðsglæpi og leitað leiða til að kom-
ast hjá ábyrgð.“
Pyntingar „geta verið réttlætanlegar“
Kemur fram í skýrslu bandaríska dómsmála-
ráðuneytisins 2002 og endurtekið í skýrslu
frá varnarmálaráðuneytinu í mars í fyrra
Washington. AFP, Los Angeles Times.
BANDARÍSKUR ríkisborgari var
skotinn til bana í gær í austurhluta
Riyadh, höfuðborgar Sádi-Arabíu, og
hefur rannsókn verið hafin á morðinu.
Lögreglustjóri borgarinnar sagði
manninn hafa verið myrtan á heimili
sínu en vitni heldur því fram að hann
hafi verið skotinn fyrir utan heilsu-
gæslustöð. Skotárásin varð tveimur
dögum eftir að írskur myndatöku-
maður var myrtur og fréttamaður
BBC særður lífshættulega í skotárás
sem líklegt er talið að Al-Qaeda-
hryðjuverkasamtökin beri ábyrgð á.
Fjöldi útlendinga hefur fallið und-
anfarnar vikur í landinu og er
skemmst að minnast gíslatökunnar
29. og 30. maí í olíuborginni Al-Khob-
ar þar sem 22 féllu, þar af margir
Vesturlandabúar. Í kjölfar hennar
kom yfirlýsing frá hryðjuverkasam-
tökunum Al-Qaeda, að því að talið er,
þar sem því var heitið að Arabíuskagi
yrði „losaður við villutrúarmenn“.
Alls hafa 85 verið drepnir í árásum
á búðir Vesturlandabúa og araba í
Sádi-Arabíu og eru hryðjuverkasam-
tök Osama bin Ladens talin bera
ábyrgð á þeim.
Bandaríkja-
maður myrt-
ur í Riyadh
Riyadh. AFP.
RÍKISSAKSÓKNARI í Frakklandi
ætlar að reyna að fá hjónaband
tveggja samkynhneigðra karla, sem
gefnir voru saman í bænum Begles á
laugardag, dæmt ógilt. Mennirnir
eru fyrstu hommarnir sem ganga í
hjónaband í Frakklandi.
Noel Mamere, bæjarstjóri Begles,
sem gaf mennina saman, hefur verið
kærður og á hann yfir höfði sér sekt-
ir og að verða vikið tímabundið úr
embætti. Möguleiki er á að hann
verði jafnvel rekinn úr stóli bæjar-
stjóra fyrir fullt og allt en það þykir
þó ólíklegt.
Búist er við að mennirnir nýgiftu
fari með málið fyrir Mannréttinda-
dómstól Evrópu.
Fékk margar viðvaranir
Jean-Pierre Raffarin, forsætisráð-
herra Frakklands, hefur lýst yfir
andstöðu sinni við giftinguna og
Dominique Perben dómsmálaráð-
herra lýsti því yfir strax eftir athöfn-
ina að hjónabandinu yrði aflýst.
Mamere, sem situr á þingi fyrir
græningja, sagði athöfnina þátt í því
að binda endi á mismunun af öllu tagi
og því hefði hann gift mennina.
Bæjarstjóri
kærður fyrir að
gifta homma
Bordeaux. AFP.
Frakkland
♦♦♦