Íslendingaþættir Tímans - 28.10.1970, Blaðsíða 17

bil og áratugi þýðingarmikill burS
arás af íslands hálfu í viðskipta
samningum við helztu viðskipta
ríki íslands. Fór þar saman yfir
gripsmikil viðskipta og atvinnu
þekking ásamt með hagnýtri
reynslu og vitneskju um framþró
un viðskipta innanlands og utan,
og þessu til viðbótar var Richard
Thors gæddur sérstakri samninga
lipurð og úrræðasemi og hafði til
að bera aðlaðandi viðmót ásamt
myndugleika og persónuleika, sem
virtur var og mikið mark tekið á.
Svo sem fyrr greinir, var Sveinn
Björnsson fram að því að hann
varð ríkisstjóri og síðar forseti
nánast fastur formaður viðskipta
nefnda landsins, en vafalaust er,
að öllum öðrum ólöstuðum, að til
lögur og áhrif Richard Thors hafi
oft orðið til úrslita um farsælar
samningagerðir.
Eftir stríð héldu samningagerðir
áfram um erlend viðskipti íslands
og má þar fyrst nefna samninga
um toll á íslenzku kjöti í Noregi
og viðskiptin við Noreg, en kjöt
tollurinn norski ógnaði um árabil
afkomu íslenzks landbúnaðar, en
leystist þó svo að við varð unað.
Svo fylgdu í kjölfar aðflutnings
bannsins á áfengi tollahækkanir
og innflutningstakmarkanir á salt
fiski til Spánar, sem ógnuðu ís
lenzkri útgerð og þjóðarhag. Loks
skall svo heimskreppan mikla yfir
þjóðina á árunum 1929 til 1930 og
í kjölfar kreppunnar fylgldu
almennar viðskiptatakmarkanir
þjóða á milli. Varð Richard Thors
þá þátttakandi í samningum við
Spán 1934. Svo endurtók sagan
sig um erfiðleika í viðskiptum við
Ítalíu 1935 og Noreg 1939, og var
Richard Thors áhrifamikill aðili í
samninganefndum þeim, er þau
mál leystu.
Öll síðari stríðsárin var svo Ric-
hard Thors fulltrúi í fastanefnd
utanríkisviðskipta (Joint Standing
Comittee) og í útflutningsnefnd að
stríðinu loknu. Fullyrða má að eng
inn einn maður á íslandi hefur
um jafn langt árabil átt jafn fjöl
þættan þátt í mótun utanríkisvið
skipta íslands.
Þá verður á ný vikið aftur í
tímann. Samtímis og opinber störf
hlóðust meir á föður Richards
Thors, gerðist Richard virkari þátt
takandi í atvinnurekstri föður síns
og varð árið 1912 einn af með
stofnendum Kveldúlfs, stærsta og
umsvifamesta einkafyrirtækis,
sem þá og um langt árabil og ára
tugi, var rekið á íslandi, og fram
kvæmdastjóri þess frá stofnun og
stjórnarformaður lengst af. Kveld
úlfur og þeir, sem það fyrirtæki
áttu og þvi stýrðu, varð um langt
árabil bitbein í stjórnmálaátökum,
eins og oft vill gerast í fámenni
smárra þjóða um þá og það, sem
hátt ber. En nú, eftir að skot
reykirnir eru foknir burt af þeim
skærum, sem í því sambandi voru
háðar, er það viðurkennt, að Kveld
úlfur varð brautryðjandi í íslenzk
um einkarekstri, og mennirhir,
sem þar stýrðu og stjórnuðu, settu
markið hátt og urðu til viðmiðun
ar um það. sem til fyrirmyndar
mátti telja og settu .stóran svip á
dálitið hverfi“. Þar naut Richard
Thors sín vel í hópi bræðra sinna
og samstarfsmanna og stóð í
fararbroddi þess stórhugar og
framsækni, sem þá fór í hönd i út-
gerðarmálum landsmanna. Reykia
vík i dag er ávöxtur þeirrar upp
byggingar, sem fylgdi i kjölfar tog
araútgerðarinnar, meðan sá at
vinnuvegur var og hét oe fékk að
njóta sín.
Þótt margs sé að minnast og af
miklu að taka, er Richard Thors
er kvaddur að leiðarlokum, mun
nafn hans í opinberu lífi bera hæst
í sambandi við fisksölumálin ís-
lenzku.
Kveldúlfur var allt í senn, félag,
sem gerði út marga togara og
minni fiskiskip, verkaði afla þeirra
og seldi hann á erlendum mörkuð
um og keypti og seldi framleiðslu
annarra aðila og annaðist útflutn
ing sjávarafurða i heild. Þegar
erfiðleikarnir hrönnuðust upp í
sambandi við það að saltfiskmark
aðurinn á Spáni þrengdist. fram
boð ólíkra aðila á saltfiski á er
lendum mörkuðum, bæði erlendra
og innlendra, gáfu villandi hug
myndir um fiskmagnið, sem selja
þurfti á hverjum tíma, fleiri aðilar
buðu sama saltfiskmagnið. þá var
þessum þýðingarmikla þætti í út
flutningsverzlun íslendinga illa
komið og hélt við hreinum þjóð
arvoða. Einstaklingar og fyrirtæki
riðuðu til. falls og íslandsbanki
hrundi, Þá skipaði Richard Thors
sér í hóp þjóðhollra manna, og
Kveldúlfur gerðist þátttakandi
í stofnun Sölusambands íslenzkra
fiskframleiðenda og lagði niður
einkahagsmuni sina í sambandi við
fiskútflutninginn og settist við
sameiginlegt hagsmunaborð ann
arra fiskframleiðenda í landinu,
stórra og smárra.
Samband íslenzkra fiskframleið
enda var stærstu og þýðingar
mestu samtök um útflutning ís
lenzkra afurða, sem stofnuð höfðu
verið til þess tima utan vébanda
samvinnufélagsskaparins, en Sam
band íslenzkra samvinnufélaga
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
17