Íslendingaþættir Tímans - 03.01.1976, Side 4

útgáfu tímaritsins Jarðar, sem hann
hafði hafið á árum sinum að Ásum.
Árin 1945 til 1955 var Björn sóknar-
prestur á Hálsi i Fnjóskadal. Þar stóð
hann fyrir byggingu á stóru og góðu
ibúðarhúsi og vönduðu útihúsi. Það
var harðsótt verk, en jafn geðrikur
maður og Björn undi illa kyrrstöðunni.
Þvi stóð hugur hans til stórræða, hvar
sem hann var.
Oddur Björnsson hafði á sinum
Hafnarárum hafið útgáfu á Bókasafni
alþýðu, er lengi mun halda nafni hans
á loft, og má i þvi sambandi ekki
gleymast þáttur konu hans, sem með
dugnaði sinum og fyrirhyggju gerði
þetta kleift. Þessi útgáfa var borin
uppi af þeirri hugsjón, að góðar bók-
menntir að efni og frágangi eigi ekki
að vera forréttindi heldur almennings-
eign. Eflaust var útgáfustarfsemi
Björns á timaritinu Jörð 1931 til 1935
og aftur 1940 til 1948, af sama toga og
háleitari. Jörð var stofnuð „vegna trú-
ar á fagnaðarerindið um nálægð
himinsins — framtið Jarðarinnar — og
vegna trúar á það, að islenzku þjóðinni
sé ætlað að vera meðal „friðflytjend-
anna”, nálægt fararbroddi.” Þó var
Jörð ekki ætlað fyrst og fremst að snúa
sér að trúmálum, heldur var þar rætt
um hin sundurleitustu efni, — og að
vfsu frá sjónarmiði trúar.
Það er með ólikindum, að Birni 0.
Bjömssyni skyldi takast að halda Jörð
úti svo lengi sem raun ber vitni, og
vera þó hugsjón sinni trúr bæði um
efni og frágang. Er ekki vafi á, að oft
hefur verið þröngt i búi, enda skil mis-
jöfn á áskriftargjöldum, en á hinn bóg-
inn hefur Oddur prentmeistari á
stundum verið vægur i kröfum á
prentkostnaði.
Auk þessa liggja eftir Björn um-
fangsmikil ritstörf á við og dreif.
Hann var útgefandi og aðalhöfundur
ritsins Vestur-Skaftafellssýsla og ibú-
ar hennar, Rvik 1930, merkisbók og
brautryðjandaverk. Þá var hann
frumkvöðull og safnari að ritinu Is-
lenzkar ljósmæður. Af þýðingum má
nefna Egyptann eftir Mika Waltari
o.fl., Gamla manninn og hafið eftir E.
Hemingway og siðast en ekki sizt hin
merku rit C.W. Cerams Fornar grafir
og fræðimenn og Grafir og grónar
rústir.
Fornfræðiáhugi Björns var rikur og
snerist einkum að mannfræði. Sér-
staklega var honum hugleikin „menn-
ingarbyltingin” i Skandinaviu og hafði
kynnt sér öllum mönnum betur
Herúlakenninguna svonefndu og m.a.
gefið út bækling um þessi efni á
danska tungu, sem vakti nokkra at-
hygli erlendis meðal fræðimanna. Að
þessum mannfræðirannsóknum hafði
hann unnið 10 til 15 ár, hérlendis og er-
lendis, er hann léztog liggur eftir hann
vísindarit um þau efni, sem nær er
fulllokið, auk tveggja mikilla ritverka
annarra, sem eins ástatt um.
Björn O. Björnsson var fágætur og
ógleymanlegurpersónuleiki. Hann var
alvörugefinn trúmaður og bjó yfir
mikilli lifsreynslu. t skoðunum var
hann einarður, skörp dómgreind hans
og ihygli vakti athygli og eindregni
hans og óumræðanleg hreinskilni við
hvern, sem var að skipta. Hann var
fjölmenntaður heimsborgari og feg-
urðarunnandi eins og viðkvæmir og
djúpir tilfinningamenn með þroskaðan
smekk og siðfágun geta einir verið.
Hanri var sannur friðarsinni, en lét
ekki blekkjast af þeim, sem höfðu slikt
að yfirvarpi, heldur fyrirleit hjartan-
lega. Og hélt hugsjón sinni jafnhreinni
eftir sem áður.
Hinn 28. júni 1924 kvæntist Björn
Guðriði dóttur Vigfúsar bónda á Flögu
i Skaftártungum Gunnarssonar og Sig-
riðar Sveinsdóttur prests Eirikssonar
að Asum i Skaftártungum, systur
Gisla þingforseta, og sendiherra.
Guðriður lézt 12. april 1973 á 72. ald-
ursári eftir langa og stranga
sjúkdómslegu. Börn þeirra hjóna eru:
Ingibjörg, gift Bjarna Linnet póst-
meistara i Hafnarfirði, Vigfús bók-
bandsmeistari á Akureyri, kvæntur
Elísabetu Guðmundsdóttur frá Flatey
á Skjálfanda, Sigriður, er lagt hefur
stund á Art Therapies eða listlækning-
ar, Oddur rithöfundur, kvæntur Borg-
hildi Thors, Sigrún leikkona, gift
Ragnari Björnssyni dómorganista.
Björn O. Björnsson lagði mikla rækt
við heimili sitt og gæddu þau Guðriður
það sigfágun og alúð við hvern, sem
var. Þau voru samhent I uppeldi barna
sinna og gæfusöm. Björn var virtur og
elskaður af börnum sínum. Þótt
strangleiki hans væri nokkur fyrrum,
varð úr þvi hæfileg blanda vegna mildi
móðurinnar.
A nýliðnu sumri auðnaðist Birni að
koma aftur til Brjánslækjar. Þá dvald-
ist hann um tveggja vikna skeið á
Flókalundi, en börn hans öll og afkom-
endur fóru vestur með honum til að
taka þátt i gleði hans. Sól skein i heiði
hvern dag og Björn var hrókur alls
fagnaðar og fjörmikill leiðsögumaður
um byggðir Barðastrandar. Á Haga
messaði hann og flutti stórbrotna ræðu
af eldmóði, en tengdasonur hans,
Ragnar Björnsson var organisti. Hann
lét þess getið, að hann hefði aldrei
heyrt jafn kröftugan söng i kirkju hér-
lendis. Er siglt var út á Breiðafjörð,
stóð B jörn á þilfarinu og horfði heim til
Brjánslækjar svo lengi sem þangað
sást. 1 Reykjavik tafði hann tæpa
stund, en hélt nú norður til fundar við
fornvin sinn séra Friðrik og undirbjó
með nærfærni og útsjónarsemi dvölina
með honum. — „Undur finnst mér fall-
egt á Hálsi.” Þannig kvaddi Björn O.
Bjömsson þennan stað, þegar þeir
feðgar sigu upp á Vaðlaheiðina. Nú
átti hann aðeins eftir að
kveðja sina nánustu. Svo var hann
ferðbúinn.
í IV. árgangi Jarðar birtust „Nokkr-
ir þættir um trúarjátningu kristins nú-
timamanns” og hafa þá sömu bæn að
yfirskrift og þessi fátæklegu orð. Ég
finn, að mig skortir ihygli og þroska til
þess að skilja inntak þessarar bænar.
Þó þykist ég skynja það, að I henni fel-
ist sú hreinskilni, að lotning fyrir guð-
dómnum sé okkur næsta litils virði
nema við höfum stórhug til að bera
hana uppi með lifsfyllingu okkar
sjálfra. Einungis sú ræktun eða ögun
hugans, sem gefur slika fullnægju i lif-
inu, sé eftirsóknarverð.
Ég tel mig lánsmann að hafa kynnst
birni O. Björnssyni. Nú, þegar hann er
til moldar borinn, eiga ættingjar hans
og vinir mina samúð sanna. Með hon-
um er gengið hugumstórt barn i þeim
skilningi, sem hann sjálfur lagði i þat
orð.
Halldór Blöndal.
'f
Rödd úr Mcðallandi
Útvarpið færði okkur hinn 30. f.m.
andlátsfregn sr. Björns O. Björnsson-
ar, er látizt hafði daginn áður — hinn
29. s.m. — I Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri. Þar og viðar nyrðra hafði
hann um skeið dvalið, á þeim slóðum,
þar sem hann var siðast prestur. Hann
var fæddur i Kaupmannahöfn 21. jan.
1895, þar sem foreldrar hans áttu
heima þá, en þau voru Oddur Björns-
son, siðar prentsmiðjueigandi á Akur-
eyri, bróðir sr. Magnúsar prófasts á
Prestbakka á Siðu, og Ingibjargar
Benjaminsdóttur bónda að Skeggja-
stöðum á Skagaströnd og víðar.
Kynni min af sr. Birni hófust, er
hann kom hingað nývigður prestur ár-
ið 1922. Aður hafði ég heyrt þess getið,
að mynd af honum hefði verið eða væri
ibarnabók (Nýju barnagulli?) er faðir
hans gaf út, og var til þess tekið, hve
falleg myndin væri, svipurinn heiður,
enda virtist mérævinlega að sr.Björn
myndaðist vel. En hann hafði meira til
að bera en svipinn. Hið innra með hon-
um sló hjarta, sem hin hlýja fram-
koma hans við aðra mótaðist af og
kom fram I mörgu. Hann virtist hafa
áhuga á sem nánustu sambandi við
sóknarbörn sin, fór hægt yfir i húsvitj-
unarferðunum, svo að hafa mætti sem
mestan tima til umræðna. Og yrði
hann þess var að einhverjar erjur risu
4
íslendingaþættir