Heimilistíminn - 19.10.1978, Blaðsíða 7

Margir hafa taliö aö simpansinn, sem
er bæöi skemmtilegur og vitur, sé nán-
asti ættingi mannsins i apafjölskyld-
unni, en rannsóknir hafa sýnt, aö svo
er ekki. Þaö er górillan, sem er skyld-
ust okkur.
Hin liffræðilega þróunar-
kenning segir okkur, að við
séum komin af forfeðrum,
sem hafi mjög likzt öpum og
hafi verið uppi fyrir milljón-
um ára. Þar sem liðin eru
meira en 120 ár frá þvi
Charles Darwin kom fram
með þessa kenningu erum
við flest búin að jafna okkur
á henni, og vildum gjarnan
fá að heyra ofurlitið meira
um hana. Hver af núverandi
frændum okkar i apafjöl-
skyldunni er skyldastur
okkur?
Liklega er þaö vegna þess hvaö
simpansarnir eru vitrir og skemmti-
legir, aö menn hafa helzt óskaö sér aö
hafa hann sem nákominn ættingja
mannsins. En prófessor Dorothy Mill-
erviö Columbia University i New York
hefur algjörlega visaö þeirri hugmynd
á bug, eftir þær niöurstööur, sem aö
undanförnu hafa fengizt viö rannsókn-
ir á þessum skyldleika. Rannsóknirn-
ar, sem hiin byggir fullyröingar sinar
á, voru hvorki framkvæmdar úti i
frumskógunum eöa i dýragaröi heldur
undir smásjánni.
Þaö er næsta ótrúlegt aö hvaöa
niöurstööu visindamenn geta komizt
um skyldleika okkar og apanna meö
þvi aö bera saman þaö sem kalla má
liffræöilega erföaeiginleika — frumur i
likamanum. Kjarninn I þessum frum-
um rúmar þráölaga likama, sem
kallaöir eru krómósóm, og þau bera i
sér erfðaeiginleikana. Séu krómósóm-
in rannsökuö undirsmásjánni kemur
margt i ljós, sem likt er meö einstök-
um tegundum.
Með þvi að bera saman krómósóm-
munstrið hjá simpönsum, gibbonum,
górillum og mönnum og orangútönum
hefur visindamönnum tekizt aö sýna
fram á i hvaöa röö þessi spendýr komu
fram á sjónarsviöiö i þróunarsögunni.
Krómósóm-munstriö hjá simpönsum,
górillum og mönnum er i rauninni svo
likt, aö erfitt er aö segja i hvaöa röö
þeir birtust hér á jörðinni.
En þaö hefur þó komib greinilega I
ljós, aö krómósóm górillunnar og
mannsins eru likust, og þannig má
fullyröa, aö górillan hafi veriö siöasta
apategundin, sem beygöi út af braut-
inni og inn á apabrautina og hélt
áfram aö þróast I þá átt. Menn kunna
að gleðjast yfir þvi, aö simpansarnir
eru ekki viös fjarri. Orangútaninn fór
sina leið nokkru fyrr, en krómósóm-
munstur hans er mjög likt og hjá
manninum. Gibboninn er fjarskyld-
astur ættingi mannsins i apafjölskyld-
unni, og er krómósóm-munstur hans
gjörólikt munstri mannsins.
Prófessor Miller hefur gert teikn-
ingu sem sýnir þróun okkar mjög ná-
kvæmlega. Samkvæmt þvi hefur nán-
asti ættingi okkar, górillan, vikið af
brautinni fyrir um þaö bil 12 milljón-
um ára, en simpansinn fyrir nokkru
meira en 12 milljónum ára. Orangút-
aninn skildi við okkur fyrir rúmum 18
milljónum ára og gibboninn fyrir
hvorki meira né minna en 30 milljón-
um ára.
Þaö væri kannski rétt aö hafa þessar
tölur i huga næst þegar farib er með
börnin i Sædýrasafniö og litib á apana,
eða skoöuö eru blöö og bækur meö
myndum af öpum. Börn hafa gaman af
að heyra um hluti eins og þessa. Þfb.